Trần Khải
Một vài chuyện đáng chú ý trong năm 2018… và sẽ có tác động lâu dài qua 2019.
Một hình ảnh trước kia không hình dung nổi, nhưng đã xảy ra trong năm 2018: hai vị nguyên thủ Hoa Kỳ và Bắc Hàn bắt tay nhau, và ngồi họp thượng đỉnh với nhau ba ngày, chứ không chỉ là bắt tay qua loa vài phút.
Hình ảnh TT Donald Trump và lãnh tụ Kim Jong Un bắt tay ngày 12 tháng 6/2018 tại Singapore, ngày đầu của hội nghị thượng đỉnh ba ngày, ngay cả khi chưa giải kết vũ khí nguyên tử Bắc Hàn, nhưng cũng là dấu mốc hòa bình cho bán đảo Đại Hàn – và có biết bao nhiêu người dân Nam Hàn (và Bắc Hàn) đã khóc vì vui mừng.
Dĩ nhiên là, Trung Quốc nhìn dè dặt, và dĩ nhiên Bắc Hàn chưa thoát nổi ảnh hưởng đàn anh láng giềng xã hội chủ nghĩa, nhưng thực ra là chủ nghĩa Đại Hán bành trướng.
Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, và rồi với nhiều nước là một quả bom lớn về mọi mặt trong năm 2018. Khởi đầu là ngày 22 tháng 3/2018 khi TT Trump tuyên bố áp đặt thuế quan 50 tỷ đô cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn hành vi thương mại không công bằng và chuyện trộm tài sản trí tuệ. Và rồi hai nước áp đặt thuế quan leo thang…
Ngày gây bất ngờ nhất là ngày 1 tháng 12/2018, khi trở về Mỹ từ Buenos Aires, nơi các nguyên thủ G20 họp thượng đỉnh, TT Trump tuyên bố hoãn áp đặt thuế quan 200 tỷ đôla vào hàng TQ, cho thấy có vẻ hòa dịu sắp tới cho cuộc chiến tranh thương mại. Đùng một cái, có tin bà Mạnh Văn Chu, Giám đốc tài chánh công ty viễn thông Huawei (Hoa Vi) của Trung Quốc bị bắt ở Vancouver do Mỹ yêu cầu Canada bắt để sẽ dẫn độ về Mỹ vì Hoa Vi đã vi phạm luật cấm vận Mỹ đang áp đặt vào Iran.
Thế rồi, TQ nổi giận, tuyên bố rằng Canada không trả tự do cho bà MạnhVăn Chu là sẽ có “hậu quả trầm trọng” – nhiều ngày sau, công an TQ bắt 3 công dân Canada, trong đó có lẽ 2 người đầu tiên bị bắt để làm con tin hay trả thù… Công ty Hoa Vi chuyên ngành viễn thông, lớn nhất TQ, đang dẫn đầu công nghệ phủ sóng G5 trên toàn cầu, và bị nghi ngờ làm gián điệp viễn thông cho chính phủ TQ. Bản thân bà Mạnh Văn Chu được xem là “công chúa đỏ”… hậu duệ (cháu nội) của một bạn chiến đấu của Mao Trạch Đông khi khởi đầu cuộc cách mạng cộng sản TQ.
Còn phải chờ xem cuộc chiến thương mại Mỹ-TQ sẽ dẫn tới đâu. Ngay cả khi hòa ước đạt được (dĩ nhiên, hy hữu) cũng không thể sớm được. Vì Tập Cận Bình đã tuyên bố trong diễn văn đọc trước cả nước TQ là không ai có thể buộc TQ phải làm thế này hay thế kia.
Thực tế, kinh tế TQ và Hoa Kỳ đều đang thiệt hại, nhưng Hoa Kỳ sức mạnh hơn nhiều, sức bền cũng vượt xa TQ.
Một tin động trời trong năm 2018 là: công an TQ bắt giam khoảng 1 triệu người dân Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, giam vào các trại tập trung khổng lồ, cắt đứt truyền thông với thế giới bên ngoài, cưỡng bách lao động và bắt học tập văn hóa Hán Tộc, lý thuyết Mác Lê Mao và tư tưởng Tập Cận Bình.
Những người dân Duy Ngô Nhĩ bên ngoài trại cải tạo cũng thê thảm vì các quyền tự do bi hạn chế, bị cấm đi lại ra ngoài thị trấn nơi ở, tôn giáo chính của sắc dân này là Hồi giáo bị siết chặt, cấm dân Duy Ngô Nhĩ liên lạc với người thân ngoài Hoa Lục. Tháng 10/2018 có tin từ thông tấn ChinaFile là khoảng 1 triệu người Hán tộc được nhà nước TQ gài vào các căn hộ người Duy Ngô Nhĩ nhằm cải tạo chính trị toàn bộ dân Tân Cương. Nghĩa là, y hệt như Sài Gòn sau ngày 30/4/1975.
Câu chuyện đáng chú ý trong năm cũng là tình hình những người giàu nhất thế giới bốc hơi 511 tỷ đôla trong năm 2018: Mất tới 511 tỷ đôla sau khi nửa đầu năm hốt bạc.
Tính trong tuần lễ cuối tháng 12/2018, căng thẳng thượng mại toàn cầu và nỗi lo kinh tế Mỹ suy thóai đã làm 500 người trong danh sách đại tỷ phú Bloomberg Billionaires Index còn giữ tài sản 4.7 ngàn tỷ đôla. Như thế là đảo ngược lợi tức đầu năm, khi tài sản nhóm đại gia giàu nhất thế giới trên đạt kỷ lục là 5.6 ngàn tỷ đôla.
Ngay cả Jeff Bezos (ông chủ Amazon), người có lợi tức tăng cao nhất trong năm 2018, tài sản tới 168 tỷ đôla vào tháng 9/2018, tức là lợi tức là 69 tỷ đôla. Vậy là sụt mất 53 tỷ đôla, tới cuối năm chỉ còn 115 tỷ đôla.
Tương tự, Mark Zuckerberg (ôngc hủ FaceBook), bốc hơi 23 tỷ đôla.
Tính chung 173 tỷ phú Hoa Kỳ trên danh sách đó, mất 5.9% tài sản.
Một tin nhức nhối cho lương tâm nhân loại trong năm 2018 là khủng hoảng nhân đạo tại Yemen, nơi cuộc nội chiến giữa loạn quân Houthi do Iran yểm trợ và chinh phủ Yemen do Hoa Kỳ và Saudi Arabia yểm trợ đã làm chết 17,000 người kể từ năm 2015, và làm nhiều triệu người tản cư ra khỏi nhà. Ước tính 14 triệu người (khoảng ½ dân số Yemen) cơ nguy chết đói.
Một tin động trời trong năm là chuyện nhà báo Jamal Khashoggi bị mất tích ngày 2 tháng 10/2018 sau khi bước vào sứ quán Saudi Arabia tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, được suy đoán và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ có chứng cớ là các băng ghi âm cho thấy Khashoggi bị các sĩ quan an ninh Saudi Arabia giết, cưa xác làm nhiều mảnh và thủ tiêu cho không còn tung tích. Nhà báo JK là người Saudi, là cựu tổng giám đốc và tổng biên tập của Al-Arab News Channel, khuynh hướng cấp tiến, trốn khỏi Saudi Arabia tháng 9/2017 sau khi Chính phủ nước này cấm ông sử dụng Twitter, và kể từ đó đã viết các bài báo chỉ trích Chính phủ Saudi Arabia. Tới tháng 10/2018, nhà nước Saudi Arabia mới thú nhận đã đánh chết JK trong sứ quán, giao xác cho người địa phương thủ tiêu. Nhóm an ninh 15 người từ Saudi tới mật phục để gài JK vào sứ quán, là giết. Trong khi đó, Tổng Thống Trump vẫn bênh vực Saudi Arabia tới cùng.
Tin lớn trong năm 2018 còn là đội tuyển Việt Nam đoạt Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á (AFF Championship), tức là giải bóng đá giữa các đội tuyển bóng đá quốc gia Đông Nam Á do Liên đoàn bóng đá Đông Nam Á (AFF) tổ chức. Lần tổ chức giải đấu gần đây nhất (2018), Việt Nam vô địch giải đấu lần thứ 2 sau 10 năm (Kể từ lần vô địch đầu tiên vào năm 2008), sau khi đánh bại Malaysia với tổng tỉ số 3-2 sau hai trận lượt đi và về ở chung kết.
Tin lớn khác nữa là, cô H'Hen Niê là Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017, sinh năm 1992 tại tỉnh Đắk Lắk, là người đồng bào dân tộc thiểu số đầu tiên tại Việt Nam giành vương miện Hoa hậu Hoàn vũ, sắc tộc Ê-đê với làn da nâu và mái tóc ngắn. Cô đã đại diện Việt Nam tham dự cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2018 tại Thái Lan và lọt vào Top 5 chung cuộc. Đây cũng chính là thành tích cao nhất của Việt Nam trong lịch sử tham gia cuộc thi này.
Nhưng tin chú ý nhất là những cuộc biểu tình trong tháng 6/2018 để chống Dự thảo Luật Đặc khu Kinh tế và Dự thảo Luật An ninh mạng.
Ngày 10 tháng 6/2018, hàng ngàn người dân tại một số địa phương là Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Thuận, Nha Trang, Bình Dương, Đồng Nai, Vũng Tàu và Sài Gòn xuống đường biểu tình phản đối Dự thảo Luật Đặc khu Kinh tế và Dự thảo Luật An ninh mạng. Tự điển Bách khoa Mở ghi rằng theo báo Asia Times cho rằng cuộc biểu tình này ngoài việc phản đối Trung Quốc còn thể hiện những vấn đề về dân chủ và nhân quyền, rõ ràng đang ngày càng có nhiều người Việt Nam đặt nghi vấn về tính chính danh của Đảng Cộng sản cầm quyền. Tuyến đường Quốc lộ 1 tại Phan Rí bị tê liệt, đường ra sân bay Tân Sơn Nhất bị tắc nghẽn.
Tại Hà Nội, có 40 đến 50 người tập trung tại Hồ Hoàn Kiếm với các biểu ngữ chống Trung Quốc, trong đó có một tấm ghi là "Không cho Trung Quốc thuê đất dù chỉ trong một ngày". Phóng viên AFP thấy cảnh sát mặc thường phục đã kéo 20 người biểu tình lên xe buýt gần đó.
Tại Bình Thuận, 102 người đã bị bắt.
Vào 9h sáng ngày 11 tháng 6, hàng loạt công nhân nữ của Công ty Pou Chen Corporation (quận Bình Tân, TPSG) đã biểu tình trước cổng công ty và hò hét "yêu cầu bỏ Luật Đặc khu".
Ngày 11 tháng 6, người dân Bình Thuận biểu tình trên Quốc lộ 1, khu vực ngã 3 Cầu Nam, thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Đám đông đã chặn xe, ném đá, tấn công lực lượng công an làm nhiệm vụ tại đây, dồn ép lực lượng cảnh sát cơ động vào bên trong văn phòng, ép cảnh sát phải cởi bỏ quân phục, sau đó đập phá gần như toàn bộ tài sản của trụ sở cơ quan Cảnh sát PCCC đóng tại huyện Tuy Phong, đốt cháy 8 ô tô. Có ít nhất 20 cảnh sát bị thương phải điều trị.
Có người cho rằng chính công an gài vào người biểu tình kích động bạo lực để làm mất chính nghĩa biểu tình. Và liên tục nhiều tháng sau, nhà nước khởi tố và bỏ tù hàng trăm người liên hệ các cuộc biểu tình.
Luật An Ninh Mạng bây giờ đã thông qua. Trong khi đó, Dự thảo Luật Đặc Khu hoãn sang năm 2019, nhưng ai cũng biết là Quốc hội bù nhìn cũng sẽ thông qua.
Tình hình Việt Nam u ám không thôi…
Một vài chuyện đáng chú ý trong năm 2018… và sẽ có tác động lâu dài qua 2019.
Một hình ảnh trước kia không hình dung nổi, nhưng đã xảy ra trong năm 2018: hai vị nguyên thủ Hoa Kỳ và Bắc Hàn bắt tay nhau, và ngồi họp thượng đỉnh với nhau ba ngày, chứ không chỉ là bắt tay qua loa vài phút.
Hình ảnh TT Donald Trump và lãnh tụ Kim Jong Un bắt tay ngày 12 tháng 6/2018 tại Singapore, ngày đầu của hội nghị thượng đỉnh ba ngày, ngay cả khi chưa giải kết vũ khí nguyên tử Bắc Hàn, nhưng cũng là dấu mốc hòa bình cho bán đảo Đại Hàn – và có biết bao nhiêu người dân Nam Hàn (và Bắc Hàn) đã khóc vì vui mừng.
Dĩ nhiên là, Trung Quốc nhìn dè dặt, và dĩ nhiên Bắc Hàn chưa thoát nổi ảnh hưởng đàn anh láng giềng xã hội chủ nghĩa, nhưng thực ra là chủ nghĩa Đại Hán bành trướng.
Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, và rồi với nhiều nước là một quả bom lớn về mọi mặt trong năm 2018. Khởi đầu là ngày 22 tháng 3/2018 khi TT Trump tuyên bố áp đặt thuế quan 50 tỷ đô cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn hành vi thương mại không công bằng và chuyện trộm tài sản trí tuệ. Và rồi hai nước áp đặt thuế quan leo thang…
Ngày gây bất ngờ nhất là ngày 1 tháng 12/2018, khi trở về Mỹ từ Buenos Aires, nơi các nguyên thủ G20 họp thượng đỉnh, TT Trump tuyên bố hoãn áp đặt thuế quan 200 tỷ đôla vào hàng TQ, cho thấy có vẻ hòa dịu sắp tới cho cuộc chiến tranh thương mại. Đùng một cái, có tin bà Mạnh Văn Chu, Giám đốc tài chánh công ty viễn thông Huawei (Hoa Vi) của Trung Quốc bị bắt ở Vancouver do Mỹ yêu cầu Canada bắt để sẽ dẫn độ về Mỹ vì Hoa Vi đã vi phạm luật cấm vận Mỹ đang áp đặt vào Iran.
Thế rồi, TQ nổi giận, tuyên bố rằng Canada không trả tự do cho bà MạnhVăn Chu là sẽ có “hậu quả trầm trọng” – nhiều ngày sau, công an TQ bắt 3 công dân Canada, trong đó có lẽ 2 người đầu tiên bị bắt để làm con tin hay trả thù… Công ty Hoa Vi chuyên ngành viễn thông, lớn nhất TQ, đang dẫn đầu công nghệ phủ sóng G5 trên toàn cầu, và bị nghi ngờ làm gián điệp viễn thông cho chính phủ TQ. Bản thân bà Mạnh Văn Chu được xem là “công chúa đỏ”… hậu duệ (cháu nội) của một bạn chiến đấu của Mao Trạch Đông khi khởi đầu cuộc cách mạng cộng sản TQ.
Còn phải chờ xem cuộc chiến thương mại Mỹ-TQ sẽ dẫn tới đâu. Ngay cả khi hòa ước đạt được (dĩ nhiên, hy hữu) cũng không thể sớm được. Vì Tập Cận Bình đã tuyên bố trong diễn văn đọc trước cả nước TQ là không ai có thể buộc TQ phải làm thế này hay thế kia.
Thực tế, kinh tế TQ và Hoa Kỳ đều đang thiệt hại, nhưng Hoa Kỳ sức mạnh hơn nhiều, sức bền cũng vượt xa TQ.
Một tin động trời trong năm 2018 là: công an TQ bắt giam khoảng 1 triệu người dân Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, giam vào các trại tập trung khổng lồ, cắt đứt truyền thông với thế giới bên ngoài, cưỡng bách lao động và bắt học tập văn hóa Hán Tộc, lý thuyết Mác Lê Mao và tư tưởng Tập Cận Bình.
Những người dân Duy Ngô Nhĩ bên ngoài trại cải tạo cũng thê thảm vì các quyền tự do bi hạn chế, bị cấm đi lại ra ngoài thị trấn nơi ở, tôn giáo chính của sắc dân này là Hồi giáo bị siết chặt, cấm dân Duy Ngô Nhĩ liên lạc với người thân ngoài Hoa Lục. Tháng 10/2018 có tin từ thông tấn ChinaFile là khoảng 1 triệu người Hán tộc được nhà nước TQ gài vào các căn hộ người Duy Ngô Nhĩ nhằm cải tạo chính trị toàn bộ dân Tân Cương. Nghĩa là, y hệt như Sài Gòn sau ngày 30/4/1975.
Câu chuyện đáng chú ý trong năm cũng là tình hình những người giàu nhất thế giới bốc hơi 511 tỷ đôla trong năm 2018: Mất tới 511 tỷ đôla sau khi nửa đầu năm hốt bạc.
Tính trong tuần lễ cuối tháng 12/2018, căng thẳng thượng mại toàn cầu và nỗi lo kinh tế Mỹ suy thóai đã làm 500 người trong danh sách đại tỷ phú Bloomberg Billionaires Index còn giữ tài sản 4.7 ngàn tỷ đôla. Như thế là đảo ngược lợi tức đầu năm, khi tài sản nhóm đại gia giàu nhất thế giới trên đạt kỷ lục là 5.6 ngàn tỷ đôla.
Ngay cả Jeff Bezos (ông chủ Amazon), người có lợi tức tăng cao nhất trong năm 2018, tài sản tới 168 tỷ đôla vào tháng 9/2018, tức là lợi tức là 69 tỷ đôla. Vậy là sụt mất 53 tỷ đôla, tới cuối năm chỉ còn 115 tỷ đôla.
Tương tự, Mark Zuckerberg (ôngc hủ FaceBook), bốc hơi 23 tỷ đôla.
Tính chung 173 tỷ phú Hoa Kỳ trên danh sách đó, mất 5.9% tài sản.
Một tin nhức nhối cho lương tâm nhân loại trong năm 2018 là khủng hoảng nhân đạo tại Yemen, nơi cuộc nội chiến giữa loạn quân Houthi do Iran yểm trợ và chinh phủ Yemen do Hoa Kỳ và Saudi Arabia yểm trợ đã làm chết 17,000 người kể từ năm 2015, và làm nhiều triệu người tản cư ra khỏi nhà. Ước tính 14 triệu người (khoảng ½ dân số Yemen) cơ nguy chết đói.
Một tin động trời trong năm là chuyện nhà báo Jamal Khashoggi bị mất tích ngày 2 tháng 10/2018 sau khi bước vào sứ quán Saudi Arabia tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, được suy đoán và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ có chứng cớ là các băng ghi âm cho thấy Khashoggi bị các sĩ quan an ninh Saudi Arabia giết, cưa xác làm nhiều mảnh và thủ tiêu cho không còn tung tích. Nhà báo JK là người Saudi, là cựu tổng giám đốc và tổng biên tập của Al-Arab News Channel, khuynh hướng cấp tiến, trốn khỏi Saudi Arabia tháng 9/2017 sau khi Chính phủ nước này cấm ông sử dụng Twitter, và kể từ đó đã viết các bài báo chỉ trích Chính phủ Saudi Arabia. Tới tháng 10/2018, nhà nước Saudi Arabia mới thú nhận đã đánh chết JK trong sứ quán, giao xác cho người địa phương thủ tiêu. Nhóm an ninh 15 người từ Saudi tới mật phục để gài JK vào sứ quán, là giết. Trong khi đó, Tổng Thống Trump vẫn bênh vực Saudi Arabia tới cùng.
Tin lớn trong năm 2018 còn là đội tuyển Việt Nam đoạt Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á (AFF Championship), tức là giải bóng đá giữa các đội tuyển bóng đá quốc gia Đông Nam Á do Liên đoàn bóng đá Đông Nam Á (AFF) tổ chức. Lần tổ chức giải đấu gần đây nhất (2018), Việt Nam vô địch giải đấu lần thứ 2 sau 10 năm (Kể từ lần vô địch đầu tiên vào năm 2008), sau khi đánh bại Malaysia với tổng tỉ số 3-2 sau hai trận lượt đi và về ở chung kết.
Tin lớn khác nữa là, cô H'Hen Niê là Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017, sinh năm 1992 tại tỉnh Đắk Lắk, là người đồng bào dân tộc thiểu số đầu tiên tại Việt Nam giành vương miện Hoa hậu Hoàn vũ, sắc tộc Ê-đê với làn da nâu và mái tóc ngắn. Cô đã đại diện Việt Nam tham dự cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2018 tại Thái Lan và lọt vào Top 5 chung cuộc. Đây cũng chính là thành tích cao nhất của Việt Nam trong lịch sử tham gia cuộc thi này.
Nhưng tin chú ý nhất là những cuộc biểu tình trong tháng 6/2018 để chống Dự thảo Luật Đặc khu Kinh tế và Dự thảo Luật An ninh mạng.
Ngày 10 tháng 6/2018, hàng ngàn người dân tại một số địa phương là Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Thuận, Nha Trang, Bình Dương, Đồng Nai, Vũng Tàu và Sài Gòn xuống đường biểu tình phản đối Dự thảo Luật Đặc khu Kinh tế và Dự thảo Luật An ninh mạng. Tự điển Bách khoa Mở ghi rằng theo báo Asia Times cho rằng cuộc biểu tình này ngoài việc phản đối Trung Quốc còn thể hiện những vấn đề về dân chủ và nhân quyền, rõ ràng đang ngày càng có nhiều người Việt Nam đặt nghi vấn về tính chính danh của Đảng Cộng sản cầm quyền. Tuyến đường Quốc lộ 1 tại Phan Rí bị tê liệt, đường ra sân bay Tân Sơn Nhất bị tắc nghẽn.
Tại Hà Nội, có 40 đến 50 người tập trung tại Hồ Hoàn Kiếm với các biểu ngữ chống Trung Quốc, trong đó có một tấm ghi là "Không cho Trung Quốc thuê đất dù chỉ trong một ngày". Phóng viên AFP thấy cảnh sát mặc thường phục đã kéo 20 người biểu tình lên xe buýt gần đó.
Tại Bình Thuận, 102 người đã bị bắt.
Vào 9h sáng ngày 11 tháng 6, hàng loạt công nhân nữ của Công ty Pou Chen Corporation (quận Bình Tân, TPSG) đã biểu tình trước cổng công ty và hò hét "yêu cầu bỏ Luật Đặc khu".
Ngày 11 tháng 6, người dân Bình Thuận biểu tình trên Quốc lộ 1, khu vực ngã 3 Cầu Nam, thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Đám đông đã chặn xe, ném đá, tấn công lực lượng công an làm nhiệm vụ tại đây, dồn ép lực lượng cảnh sát cơ động vào bên trong văn phòng, ép cảnh sát phải cởi bỏ quân phục, sau đó đập phá gần như toàn bộ tài sản của trụ sở cơ quan Cảnh sát PCCC đóng tại huyện Tuy Phong, đốt cháy 8 ô tô. Có ít nhất 20 cảnh sát bị thương phải điều trị.
Có người cho rằng chính công an gài vào người biểu tình kích động bạo lực để làm mất chính nghĩa biểu tình. Và liên tục nhiều tháng sau, nhà nước khởi tố và bỏ tù hàng trăm người liên hệ các cuộc biểu tình.
Luật An Ninh Mạng bây giờ đã thông qua. Trong khi đó, Dự thảo Luật Đặc Khu hoãn sang năm 2019, nhưng ai cũng biết là Quốc hội bù nhìn cũng sẽ thông qua.
Tình hình Việt Nam u ám không thôi…
Gửi ý kiến của bạn