(tức cuộc đời cũng rút ngắn nhanh)
Ngày nay, chỉ cần đề cập đến hai chữ "thuốc lá" và những tác hại của nó, sẽ có người thốt lên như nhà văn Vũ Trọng Phụng từng nói thuở nào: "biết rồi, khổ quá, nói mãi". Thì tôi cũng tin như thế. Ấy vậy mà thực tế lại không hoàn toàn "biết rồi" vì, theo một cuộc thăm dò ý kiến trong cộng đồng người Việt tại thành phố Sydney (Úc châu), khoảng 35 phần trăm những người đang hút thuốc lá (đại đa số là đàn ông) không biết đến những độc hại của thuốc lá trong sức khỏe con người, và hơn 80 phần trăm không biết trong thuốc lá có chất hóa học nào. Nếu kết quả điều tra này được thu thập cỡ vào đầu thế kỷ 20, thời hoàng kim của thuốc lá, thì chắc cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên, vì thuở đó thuốc lá còn rất thông dụng; chẳng ai cần biết nó độc hại như thế nào. Song, cuộc khảo cứu đó được tiến hành vào năm 1997, ngay trên một xứ đã phát triển, có đầy đủ và có thể nói là thừa - chứ không thiếu - thông tin về những tác hại của thuốc lá. Hình như trong người Việt, ta vẫn còn quan niệm thuốc lá "món hàng" thi vị, một người bạn đồng hành trong những lúc hiu quạnh "Nhớ nhà châm điếu thuốc; Khói huyền bay lên cây". Trong truyện dài Ngày xưa còn bé, Nhà văn Duyên Anh (tức Vũ Mộng Long) khuyên, qua lời nói của Thịnh, một tay học trò Hà Nội sành điệu: "Mày nên tập hút thuốc lá. Giờ phút hẹn hò với người yêu nó dài ghê lắm. Hút thuốc lá là tuyệt nhất. Khói thuốc tỏa thành hình dáng người yêu, khói thuốc bắt kim đồng hồ chạy nhanh. Rồi khi ngồi bên em, khói thuốc giúp mày làm thời gian ngừng trôi."
Viết đến đây làm tôi nhớ đến cố thi sĩ trứ danh Hồ Dzếnh, tác giả của những vần thơ bất tử đã đi vào tâm khảm của bao thế hệ thanh niên Việt, như "Đời chỉ đẹp những khi còn gian dở; Tình mất vui khi đã vẹn câu thề" từng viết:
Em cứ hẹn, nhưng em đừng đến nhé, Để lòng buồn tôi dạo khắp trong sân Ngó trên tay điếu thuốc đã lụi dần Tôi nói khẽ: gớm, làm sao nhớ thế! (Ngập Ngừng)
Những câu thơ có tính cách độc thoại, nhưng nhẹ nhàng và trữ tình đó làm cho người đọc liên tưởng đến một chàng trai ăn mặc bảnh bao đang bồn chồn ngóng đợi người yêu trễ hẹn (có lẽ nàng cố tình làm thế để cho chàng phải đau khổ, và ... nhớ nhung da diết). Chàng đi tới đi lui, đi qua đi lại, miệng phì phèo khói thuốc; trong khi trên tay, điếu thuốc lá đang từ từ lụi dần. Một hình ảnh tội nghiệp. Mà, đáng thương thật, vì nếu căn cứ theo những gì mà người ta biết về sự tác hại của thuốc lá ngày nay, thì chàng sắp cống hiến cho thế giới một con số thống kê về tử vong.
Những thống kê bẽ bàng và đáng lo ngại
Thống kê và số liệu thống kê thỉnh thoảng đem lại cho chúng ta nhiều giật mình. Một trong các con số thống kê làm cho những ai có quan tâm đến sức khỏe phải suy nghĩ là tỷ lệ hút thuốc lá và những tác hại của thuốc lá trên thế giới, và đặc biệt là trong cộng đồng người Việt. Hiện nay, ở các nước đã phát triển như Mỹ, Âu châu, Gia Nã Đại, Úc, v.v., cứ 10 người đàn ông, có khoảng 3 người hút thuốc lá. Điều đáng chú ý là trong vài năm gần đây, tỷ lệ phụ nữ hút thuốc lá đã tăng liên tục, và cho tới nay, đã cao hơn tỷ lệ trong nhóm đàn ông. Riêng tại Việt Nam, theo một nghiên cứu được công bố vào năm 1997 trên tờ tạp chí y khoa rất uy tín thuộc hiệp hội y khoa Mỹ (Journal of the American Medical Association hay JAMA), khoảng 73% đàn ông con trai (tuổi từ 18 trở lên) hút thuốc lá. Đây là một tỷ lệ cao nhất thế giới mà các nhà nghiên cứu Việt-Mỹ đã ghi nhận. Cao hơn cả Trung Quốc và Nhật!
Ở Úc, theo một cuộc khảo cứu ngẫu nhiên trong khoảng 400 đàn ông gốc Việt cư ngụ tại Sydney vào năm 1993, cứ mười người được hỏi thì có 4 người hút thuốc lá (tức 40%). Bốn năm sau (1997), tỷ lệ này giảm xuống còn 35%. Tuy rằng tỷ lệ đàn ông Việt ở Sydney hút thuốc lá chỉ bằng phân nửa tỷ lệ trong các đồng hương ở trong nước, nhưng con số này vẫn khá cao nếu so với tỷ lệ trong dân Úc da trắng (khoảng 28%).
Nhưng ảnh hưởng của thuốc lá đến sức khỏe của dân chúng mới thực sự là mối quan tâm hàng đầu của xã hội. Nói một cách ngắn gọn là: thuốc lá giết người. Và hút thuốc là một hành động tự sát. Tại sao người ta lại dám khẳng định tác hại của thuốc lá với những câu phát biểu có tính cách như đinh đóng cột như thế" Trong y tế cộng đồng, người ta chia các tử vong thành hai nhóm: nhóm thứ nhất là những cái chết không thể tránh khỏi được (như chết vì tuổi già yếu, chết đột ngột), và nhóm hai là những cái chết có thể ngăn ngừa được. Ví dụ như chết vì những nguyên nhân như hút thuốc lá, uống rượu quá độ, nhảy dù, đâm chém, v.v. là những tử vong có thể ngăn ngừa được. Thuốc lá là nguyên nhân số một gây ra những tử vong có thể phòng ngừa được. Hàng năm ở Úc, có chừng 26,000 người chết vì rượu, thuốc lá và các loại ma túy và 19,000 người chết vì ảnh hưởng của thuốc lá. Ở Mỹ, hàng ngày có khoảng 1000 người chết vì những bệnh có liên quan đến, hay gây ra bởi, thuốc lá. Trên bình diện toàn cầu, theo bản nghiên cứu thuộc Tổ chức Y tế Thế giới của Liên Hiệp Quốc (World Health Organisation) thì trên thế giới hàng năm có khoảng 4 triệu người chết sớm hơn tuổi thọ trung bình vì thuốc lá. Con số này được phỏng đoán sẽ gia tăng lên 10 triệu người vào năm 2020. Các chuyên gia y tế thế giới còn ước tính rằng đến năm 2020, thuốc lá sẽ là nguyên nhân số một trực tiếp gây ra tử vong. Vì thế, chúng ta không ngạc nhiên là ngày nay, thuốc lá được xem là kẻ thù số một của giới làm công tác y tế.
Ngược dòng lịch sử: khói thuốc nào đưa anh vào dĩ vãng
Một triết gia trứ danh người Hy Lạp từng nói một câu đại khái rằng "không có ai có thể bước vào một dòng sông hai lần." Ngạn ngữ Ấn Độ cũng có một câu tương tự, để nói lên sự thay đổi liên tục của các hiện tượng thế giới. Thực vậy, ở đời này, có những thói quen xã hội và giá trị đạo đức mà một thời ta tưởng như là chuẩn mực hay chân lý lại thay đổi rất nhanh chóng với thời gian. Có thể lấy sự thăng trầm về thuốc lá và giá trị của nó trong lịch sử nhân loại làm một trường hợp điển hình.
Không ai biết chính xác thuốc lá và hút thuốc được xuất phát từ đâu và tự bao giờ. Tuy nhiên, giới sử học tin rằng thuốc lá được trồng ở Mỹ vào khoảng 6000 năm trước Công Nguyên! Ngay vào những năm đầu Công Nguyên, người Mỹ da đỏ đã dùng thuốc lá vào các dịp lễ lạc và trong các mục đích y khoa. Họ tin rằng thuốc lá có thể chữa lành bệnh, kể cả cầm máu và làm chóng lành vết thương, cũng như là thuốc giảm đau.
Năm 1542, Christopher Columbus (người khám phá ra Mỹ châu) được vài người Mỹ da đỏ tặng một số thuốc lá khô khi ông ta gặp họ lần đầu. Sau đó ông mang về Tây Ban Nha, và từ đó được trồng khắp Âu châu (Có nngười còn cho rằng đó là một hình thức trả thù của người Mỹ da đỏ cho sự xâm nhập của người Âu châu!) Vì thế, chữ Tobacco (mà ta dịch là thuốc lá ngày nay) có xuất xứ từ tiếng Tây Ban Nha, Tabaco, tên của một lá cây. (Nguồn gốc sâu xa hơn nữa của Tabaco vẫn còn trong vòng tranh cãi giữa các nhà ngôn ngữ học.) Người Âu châu cũng tin rằng thuốc lá có thể chữa bá bệnh, từ ung thư đến hôi miệng! Năm 1571, một ông bác sĩ người Tây Ban Nha tên là Nicolas Monardes viết một quyển sách về lịch sử các loại dược thảo; trong sách, ông tuyên bố rằng thuốc lá có thể chữa được 36 loại bệnh khác nhau. Vì thế, trong những năm thuộc thế kỷ 17, thuốc lá trở thành cực kỳ thông dụng đến nổi nó được dùng như vàng, như đơn vị tiền tệ trong buôn bán.
Từ đó, hút thuốc lá nghiễm nhiên trở thành một phong trào, nhất là trong giới đàn ông. Các công ty sản xuất thuốc lá cũng lần lược ra đời trên khắp Âu châu, và đặc biệt là tại Mỹ. Năm 1760, Pierre Lorillard thành lập công ty sản xuất thuốc lá tại thành phố New York. Ngày nay, P. Lorillard là công ty thuốc lá lâu đời nhất ở Mỹ. Năm 1875, Ông R. J. Reynolds, một nhà kinh doanh thuốc lá có tiếng, cũng thành lập một công ty lấy tên là R.J. Tobacco Company ở Winston Salem thuộc tiểu bang Nam Carolina, một vùng sản xuất thuốc lá khét tiếng thế giới.
Hãng Phillip Morris, một công ty được thành lập ở Anh vào năm 1847 chuyên bán thuốc lá Thổ Nhĩ Kỳ, cũng nhảy vào thị trường Mỹ bằng cách thiết lập một công ty tại thành phố New York vào năm 1902, và bắt đầu sản xuất loại thuốc lá nổi tiếng Marlboro.Năm 1913, R.J. Reynold phản công bằng loại thuốc mang tên là Camel, một hiệu thuốc lá nổi tiếng khác.Cho đến năm 1923, Camel chiếm lĩnh hơn 45% thị trường thuốc lá Mỹ! Năm 1939, American Tobacco Company cho ra đời hiệu thuốc lá danh tiếng Pall Mall và công ty này nhanh chóng trở thành công ty thuốc lá số một của Mỹ. Để biểu lộ lòng yêu nước của mình, trong thời Đệ Nhị Thế chiến, các công ty thuốc lá thường gửi tặng không cho quân đội Mỹ hàng triệu gói thuốc hàng năm.
Mỗi điếu thuốc cướp đi năm phút tuổi thọ ...
Nhận biết về sự thiếu lành mạnh của thuốc lá bắt đầu từ năm 1604, khi vua của Anh Quốc là James Đệ Nhất cho rằng "Thuốc lá Mỹ gây ra tình trạng uể oải, và lờ mờ, có thể có hại đến phổi và bộ óc." Ông còn ghi nhận thêm là thuốc lá là nguyên nhân làm cho hôi miệng. Năm 1610, Ông Francis Bacon (Anh Quốc) đã nhận xét rằng thuốc lá có thể làm cho người ta nghiện, vì theo ông, bỏ hút thuốc là một việc làm hết sức khó khăn. 1826, ông Samuel Green ở tiểu bang New England (Mỹ) cũng để ý thấy nhựa thuốc lá có thể dùng để diệt cỏ và vì thế nó là một độc chất, thậm chí có thể gây ra tử vong.
Vào thập niên 1950s, trong khi các công ty thuốc lá kinh doanh khấm khá, một số nhà nghiên cứu đã công bố nhiều bằng chứng cho thấy thuốc lá có tác dụng gây ung thư. Năm 1952, Tiến sĩ Ernst L. Wynders khám phá rằng nhựa thuốc lá trên lưng chuột gây ra ung thư. Sau hơn mười năm vận động, chính phủ Anh quyết định cấm quảng cáo thuốc lá trên ti-vi. Một năm sau đó, chính phủ Mỹ cũng bắt đầu hành động, nhưng nhẹ nhàng hơn Anh: họ bắt buộc các công ty sản xuất thuốc lá phải in trên các bao thuốc những hàng chữ cảnh cáo về "tai nạn" mà thuốc lá có thể gây ra.Và như ta biết, cho đến nay, ở các nước Tây phương, tất cả các sản phẩm thuốc lá đều phải có một lời cảnh cáo [thường được ghi lớn và rõ ràng] về sự tai hại của thuốc lá. Ở một vài nước, thậm chí chính phủ bắt buộc các công ty thuốc lá phải ghi một cách cực kỳ rõ ràng, không lòng vòng, rằng: "Smoking kills" (tức "hút thuốc giết người").
Thế thì câu hỏi cần được đặt ra là: trong thuốc lá có gì mà nguy hiểm như thế"Theo kết quả của hàng trăm nghiên cứu, thuốc lá chứa khoảng 4000 hóa chất, một con số khổng lồ. Trong số 4000 hóa chất này, có 43 độc chất được xem hay nghi ngờ là nguyên nhân gây ra ung thư.Các hóa chất khác cũng không kém độc hại: ammonia (một loại gas có thể tìm thấy trong các loại hóa chất dùng để lau sàn nhà), acetone (chất dùng để tẩy xóa nước sơn), methanol (nhiên liệu dùng cho hỏa tiển), arsenic (một hóa chất cực kỳ độc hại, từng được nghi là đã được dùng để giết chết vua Quang Trung), hydrogen cyanide (một loại gas vô cùng độc hại), butane (dùng cho mồi lửa), DDT (thuốc khai hoang dùng để diệt cỏ), carbon monoxide (một loại gas cực kỳ nguy hiểm xuất phát từ ống khói xe), benzopyrene (một hóa chất có khả năng làm thay đổi cấu trúc của di truyền tố Ras codon), v.v.. Nhưng thành phần hóa học trong thuốc lá quan trọng hơn hết là nicotine, một chất lỏng có màu vàng nhạt. Tác dụng của nicotine rất đa dạng, song nói một cách ngắn gọn: nicotine là một loại ma túy, ngoài việc làm cho người dùng phải ghiền, nó còn làm cho người dùng cảm thấy run tay, hơi thở tanh hôi, quần áo hôi hám, và ngón tay trở thành màu vàng.
Khi hít khói thuốc lá, 4000 hóa chất trên, kể cả nicotine, theo nhau vào cuốn phổi và máu.Chỉ trong vòng 7 giây, nicotine trực chỉ vào bộ não, và theo máu vào tim, làm cho tim có ít oxygen hơn.Một khi đã vào tới não, nicotine phát tín hiệu cho các cơ quan của não phải làm việc: tăng nhịp đập của tim, tăng áp xuất máu, và làm xáo trộn làn sóng não (brain wave).Đồng thời, nicotine làm hạn chế sự tuần hoàn của máu, giảm nhiệt độ của da, và thay đổi các vận hành quan trọng khác trong cơ thể. Vì thế, khi hút thuốc, người ta cảm thấy "bất bình thường", có cảm giác lâng lâng, đê mê, chất ngất ...
Vì chứa nhiều chất độc hại như thế, nên ảnh hưởng của thuốc lá trong sức khỏe con người rất ư là ghê gớm. Hầu như tất cả các cơ quan trong cơ thể của người hút thuốc, không ít thì nhiều, đều bị ảnh hưởng bởi khói thuốc. Ngoài tác hại tăng mỡ trong máu, thuốc lá là nguyên nhân gây ra các chứng bệnh tim, bệnh nhồi máu cơ tim (myocardial infarction), đau thắt ngực (angina pectoris), phình mạch máu não (cerebral aneurysm), vữa sơ động mạch (atherosclerosis), tai biến mạch máu não hay đột quỵ (tức stroke), viêm phế quản (bronchitis) khí thủng (emphysema), các bệnh đường hô hấp, ung thư phổi, ung thư miệng, ung thư cuống họng, ung thư thanh quản, ung thư thực quản, ung thư bàng quang (bladder), ung thư tụy và thận, và ung thư bạch cầu. Thực ra, danh sách này còn dài nữa, nhưng vì giới hạn của bài viết, tôi chỉ muốn giới hạn trong những căn bệnh thông thường.
Ngoài các chứng bệnh được liệt kê trên, trong đàn bà, hút thuốc lá còn gây ra nhiều tác hại cực kỳ nguy hiểm, như làm hại đến não của bào thai, xẩy thai, và có thể sinh ra quái thai. Đàn bà hút thuốc còn có nguy cơ bị bệnh loãng xương, vì họ có mật độ xương thấp hơn các bà không hút thuốc đến 15%. Bệnh viêm khớp xương cũng rất thường thấy trong các phụ nữ hút thuốc lá.Nhưng có lẽ tác hại đáng sợ đối với giới phụ nữ là thuốc lá còn làm cho da chóng nhăn nheo, và vì thế làm cho người phụ nữ mau già trước tuổi.
Hậu quả cuối cùng của thuốc lá là cái chết. Nói chính xác hơn là chết sớm.Tính trung bình, trong độ tuổi trung niên, tỷ lệ tử vong trong những người hút thuốc cao hơn trong những người không hút thuốc khoảng 70%.Và vì thế, người hút thuốc lá có tuổi thọ ngắn hơn người không hút thuốc tới 15 năm.Tính ra, mỗi điếu thuốc làm giảm đi khoảng 5 phút tuổi thọ! Thực ra, mức trung bình này còn tương đối thấp.
Có thể nói ngày nay, khói thuốc lá là một chất ô nhiễm môi trường lớn nhất.Ở các nước có nền phát triển kỹ nghệ cao, thuốc lá và ethanol là hai nguyên nhân chính dẫn đến tử vong mà đáng lý ra là có thể phòng ngừa được.Vì thuốc lá là một vấn đề môi trường, những người sống trong môi trường đó, tuy không hút thuốc, nhưng cũng chịu ảnh hưởng lây. Thực vậy, nghiên cứu trong vòng ba mươi năm nay cho thấy thuốc lá còn gây ra những tai hại sức khỏe cho người không hút, nhưng ở gần người hút thuốc lá. Hiện tượng này còn được gọi là "hút thuốc thụ động" (passive smoking) hay hút thuốc lây. Theo nghiên cứu ở Mỹ, hàng năm, hút thuốc thụ động gây ra ung thư cho khoảng 5000 người. Cơ quan kiểm tra môi trường (Environmental Protection Agency) của Mỹ cũng ước tính là hàng năm có khoảng 53,000 người bị chết vì hút thuốc thụ động.
Không có loại thuốc lá nào có thể gọi là "an toàn" hay vô hại cả. Nhiều công trình nghiên cứu ở Mỹ đã cho thấy rằng các loại thuốc lá mang những nhãn hiệu bịp bợm như "low tar" (ít chất nhựa) hay "low nicotine" (bớt chất nicotine), thực ra có mức độ tác hại y như các loại thuốc lá thông thường.
Vì mức độ ảnh hưởng ghê gớm của thuốc lá - không những đến cá nhân người dùng, mà còn trong xã hội - nên ngày nay ở nhiều nước trên thế giới, hút thuốc lá được xem là một hành động phản xã hội, một hành động mất lịch sự. Ở các nước Tây phương, trong tất cả các cơ quan thuộc chính phủ, và hầu hết các cơ sở công cộng như nhà hàng, ga xe, nhà cầu, v.v... đều cấm hút thuốc lá. Ở Mỹ vào thập niên 1990, chính phủ có đạo luật cấm những ai hút thuốc lá không được quyền xin con nuôi. Ở Singapore, chính quyền có đạo luật mà theo đó trẻ em vị thành niên (dưới 18 tuổi) hút thuốc lá bị phạt đánh đòn (bằng roi). Ngoài ra, thông thường trước khi mổ tim, bác sĩ hỏi xem người bệnh có hút thuốc lá hay không. Nếu bênh nhân là người hút thuốc, bác sĩ sẽ phải dành một thời gian để làm sạch lồng phổi trước khi giải phẫu.
Con đường nào dẫn đến khói thuốc"
Dù thuốc lá độc hại như thế, tại sao lại có đến một phần ba dân số trên thế giới làm bạn với thuốc lá" Theo các nghiên cứu trong vòng năm thập niên qua, ta có thể lấy ra năm lý do chính: một là vì tâm thần căng thẳng, buồn phiền, hay chán chường, tuyệt vọng; hai là chỉ thuần túy vì muốn "thưởng thức" khói thuốc; ba là do áp lực xã hội, muốn hòa đồng với đám đông; bốn là vì thói quen; và cuối cùng là do nghiện ngập.
Những tình huống căng thẳng, hồi hộp như tình cảnh của chàng trai trong bài thơ "Ngập Ngừng" [được trích trên đây] của thi sĩ Hồ Dzếnh là một môi trường lý tưởng cho người ta làm bạn với thuốc lá. Theo thống kê, các sinh viên y khoa cũng là những ngừơi hay dùng thuốc lá để tìm cách xoá bỏ căng thẳng trong các kỳ thi cử. Có người còn hút thuốc vì muốn có sự kích thích trong suy nghĩ. Nhà phê bình văn học Nguyễn Hưng Quốc, một đồng hương ở Melbourne, cũng có lần thú nhận là ông phải ở nhà nhiều ngày phì phèo khói thuốc để bàn chuyện thế sự (tức viết cuốn sách Thơ, v.v. và v.v.) là gì! Theo cảm nhận cá nhân (vì tôi không có thống kê gì để chứng minh), giới nghệ sĩ là những người hay dùng thuốc lá nhiều nhất.
Tuy nhiên, cũng có nhiều người chỉ muốn "thưởng thức" thuốc lá trong những giây phút rảnh rang, và ở trạng thái tâm thần hoàn toàn bình thường. Những người này thường là người có học, giàu có, trưởng giả và thường hút xì-gà. Vì thế, trong một thời gian dài, người hút thuốc xì-gà được xem là một một người sành điệu, tinh vi, và thuộc giai cấp quí phái. Tất nhiên, xì-gà còn là biểu tượng của một sự sexy (gợi tình) và quyền thế. Tổng thống Mỹ, Bill Clinton, đã chẳng từng dan díu với nàng Monica Lewinsky xinh đẹp qua điếu xì-gà là gì!
Khi được hỏi tại sao những người trẻ hút thuốc lá, câu trả lời thường là áp lực xã hội và môi trường chung quanh; tức là thấy bạn bè mời, ép, thách thức hút, và vì tình bạn hay vì tự ái cá nhân, nên không muốn từ chối. Ảnh hưởng của "thần tượng" cũng là một động cơ dẫn đến hút thuốc. Có người còn thích chỉ ra những thần tượng của họ như Winston Churchill, Franklin Rooservelt, Đặng Tiểu Bình, Hồ Chí Minh, Charles de Gaulle, Albert Einstein, John Wayne, Clint Eastwood, v.v. là những người từng hút thuốc lá. Có người hút thuốc vì họ cho rằng trên tay có điếu thuốc hay trong túi áo có gói thuốc lá là một biểu hiện của sự "trưởng thành", ma-cô, và đàn ông tính.
Thói quen cũng là một lý do quan trọng. Có người hút thuốc trong khi làm việc.Nhất là đối với những người năng động, trong khi làm việc gì đó, họ cảm thấy cần có một "đối tượng" để bận bịu với. Một điếu thuốc trên tay là một trong những đối tượng này.
Lý do sau cùng và đơn giản nhất là ghiền (hay nghiện). Thế nào là "ghiền"" Giới tâm lý học định nghĩa một chất "ghiền" bằng ba đặc tính cụ thể như sau: một là người dùng khó có khả năng ngưng dùng cho dù cũng có cố gắng; hai là người dùng vẫn cứ dùng mặc dù biết rõ chất đó có tai hại; và ba là dù ngưng dùng, nhưng chất đó có gây ra vài hậu quả như triệu chứng bồn chồn, khó ngủ, khó chịu và khó tập trung vào việc gì một cách lâu dài. Căn cứ theo ba đặc tính này, nhiều cuộc nghiên cứu lâm sàng trong vòng 50 năm qua đã khẳng định rằng chất nicotine trong thuốc lá là thủ phạm chính làm cho người hút thuốc phải ghiền.
Có lối nào ra "
Mặc dù ma lực cám dỗ của thuốc lá rất lớn, nhưng điều đáng vui mừng là người hút thuốc lá hoàn toàn có thể bỏ thói quen này. Có rất nhiều phương pháp cai thuốc lá. Phương pháp thành công nhất là bỏ hút thuốc một cách đột ngột (mà người Mỹ gọi là "cold turkey"); tức là đột nhiên một ngày nào đó người hút quyết định từ bỏ thói quen này một cách dứt khoát. Ngoài ra, có người chọn một ngày nào đó (như ngày hôm nay chẳng hạn) và tuyệt nhiên ngưng dùng thuốc lá, không thèm ngó đến gói thuốc nữa.
Như đã đề cập ở trên, nicotine là chất gây ra ghiền, nên một phương pháp cai thuốc lá hữu hiệu dành cho những người nghiện nặng là dùng một chất "nicotine giả" thay cho chất nicotine thực (phương pháp này được gọi bằng tiếng Anh là "nicotine replacement therapy").
Phương pháp thứ ba là dùng thuốc Tây. Trong những thuốc Tây dùng để cai nghiện thuốc lá hữu hiệu có lẽ phải kể đến thuốc Zyban, một loại thuốc đôi khi đuợc mệnh danh là "thần dược" vào năm 1998. Theo vài nghiên cứu lâm sàng, Zyban không những có khả năng cai nghiện thuốc lá, mà còn làm cho người cai thuốc ăn ngon, bớt phì mập, yêu đời, và thậm chí tăng cảm hứng tình dục (giống như viagra!). Ngoài Zyban ra, còn có các loại thuốc như Doxepin, Clonidine, Nicotol cũng có công hiệu giúp cai thuốc lá. "Skin patch" hay "nicotine patch", một loại thuốc dán lên da, cũng có khả năng giúp cai thuốc lá, và có thể mua tại các nhà thuốc Tây không cần toa bác sĩ (ở Mỹ).
Cai hút thuốc là một việc làm đầy thách thức, có khi gian nan, và nó đòi hỏi ở "nạn nhân" một quyết tâm cao độ và một kế hoạch đối phó với những phản ứng của cơ thể trong thời kỳ sau khi cai thuốc. Những phản ứng mà người cai thuốc có thể gặp phải là: chóng mặt, vì cơ thể đang phải tìm cách thích nghi với "môi trường" không có thuốc lá; nhức đầu có thể xảy ra vì huyết áp đang dần dần trở lại trạng thái bình thường (sau khoảng 30 ngày, huyết áp sẽ trở lại trạng thái bình thường); cảm giác ngứa ngáy, đau bắp thịt, và run tay, thường kéo dài khoảng hai tuần, là những dấu hiệu cho thấy hệ thống tuần hoàn đang trong tình trạng "cải tiến"; xáo trộn tiêu hóa, táo bón, tiêu chảy, nôn ói, đau dạ dày, và khô cuốn họng cũng có thể xảy ra, nhưng chỉ kéo dài khoảng vài ba ngày; thường hay ho, vì cuống phổi cần phải tẩy bỏ đi những chất nhờn do nhựa thuốc lá gây ra; thay đổi tính tình, có thể khó hay dễ tính, vì cảm thấy mất đi một "thú tiêu khiển"; ngủ không ngon giấc và đôi khi nằm mơ với ác mộng trong vài ngày đầu sau khi cai thuốc.
Tuy nhiên, bù lại, về lâu về dài, người cai thuốc sẽ hưởng nhiều lợi ích đáng kể.Nhiều lợi ích có thể thấy trong vòng vài ngày, thậm chí vài giờ, sau khi cai thuốc. Nếu một người hút trung bình 20 điếu hàng ngày, và muốn có ý định bỏ hút thuốc, sau đây là những phản ứng của cơ thể: sau 6 đến 8 giờ, chất nicotine sẽ không còn tồn tại trong cơ thể. Trong vòng hai ngày, các chất có liên quan đến nicotine cũng không còn; sau 24 giờ, chất carbon monoxide cũng sẽ được thải ra. Cuống phổi làm việc tốt hơn; sau hai ngày, vị giác và khứu giác bắt đầu tinh tế trở lại. Hơi thở, tóc, ngón tay và răng sẽ sạch sẽ hơn; trong vòng hai tháng bỏ hút thuốc, lưu chuyển máu đến tay và chân bắt đầu đều đặn hơn. Và vì thế, chân và tay cảm thấy ấm hơn, có năng lượng hơn; trong vòng ba tháng, cả đàn ông và đàn bà bắt đầu có khả năng sinh sản con cái bình thường lại; sau 12 tháng, nguy cơ bị chết vì các chứng đau tim sẽ giảm còn phân nửa; sau 5 năm bỏ hút thuốc, sức khỏe sẽ trở lại hoàn toàn bình thường như người không hút thuốc.
Đến đây (khi bạn đọc đã đọc xong bài viết này), thì trên thế giới đã có khoảng 80 người đang từ giã cõi đời vì khói thuốc. Quí bạn của tôi có muốn mình sẽ trở thành một đơn vị của con số thống kê này không" Tôi tin câu trả lời sẽ là "không". Xã hội, gia đình và bạn bè đang cần bạn. Vắng một người thế giới trở nên hoang vu. Bạn hãy lấy ngày hôm nay để làm cái mốc lịch sử trong đời mình bằng cách bỏ hút thuốc lá. Chúc bạn nhiều may mắn!
Nguyễn Văn Tuấn
Gửi ý kiến của bạn
