DÒNG SÔNG BỊ ‘BỨC TỬ’
Bạn,
Trong một lá thư trước, bạn đã được nghe kể về "thủ phủ vàng lậu" tại huyện miền nuí Phước Sơn của miền Tây tỉnh Quảng Nam. Trên địa bàn huyện này, có nhiều bãi vàng lậu hoạt động công khai như những đại công trường. Và chính những bãi vàng này đã làm biến dạng hệ thống thủy lộ, nhiều đoạn sông bị "bức tử" như ghi nhận của báo Lao Động qua đoạn ký sự như sau.
Tại bãi vàng Phước Xuân bên nhánh sông có địa danh là Nước Mỹ, dòng nước đã biến mất, đúng hơn là đã trộn lẫn, đã tức tưởi chảy ngược vào lòng đất nát bấy bê bết tạo nên một hoang mạc sền sệt đất, đá, cát nằm rên xiết dưới gót chân những người đào vàng sa khoáng. Dòng sông đã bị san phẳng, đã thôi chảy về xuôi. Mà ngay phía trên kia, sông Nước Xa chảy qua xã Phước Đức cũng chỉ còn là một lạch nhỏ róc rách luồng nước đục ngầu ngầu mỗi khi có mưa nguồn, còn mùa nắng hạn thì đào xuống cũng không rỉ lấy một giọt nước.
Vàng sa khoáng thường tích tụ lắng lại trong đá, đất, cát ở ven sông hoặc đáy dòng sông. Phong trào khai thác vàng sa khoáng cứ đè những dòng sông ra mà moi mà móc, thậm chí bóp chết cả dòng chảy. Trên suốt dọc các dòng suối, nhánh sông của hệ sông Tranh, sông Trường, sông Vàng, sông Cái... ở vùng thượng nguồn tại các huyện núi Đông Giang, Nam Giang, Phước Sơn, Hiệp Đức, Tiên Phước, vô số tàu cuốc "đặc chủng" neo đậu lại giữa dòng thi nhau đào bới lòng sông đãi vàng sa khoáng. Đây dòng sông Cái tại khu vực thôn Pà Dương, thôn Pà Dấu nằm ngay thị trấn Thạnh Mỹ và thôn Pà Păng, xã Cà Dy gần trung tâm hành chính huyện Nam Giang. Chỉ một đoạn sông ngắn có đến 7 chiếc tàu cuốc chia nhau đục khoét lòng sông. Những nơi tàu cuốc đi qua, còn lại là vùng bờ sạt lở sâu hoắm. Những bãi đá sỏi tàu cuốc móc từ lòng sông lên sau khi đãi lọc chỉ lấy vàng, còn vứt lại đó chất cao ngổn ngang như núi.
Trong cái nắng trưa hè Trường Sơn như thiêu như đốt, bãi đá sỏi thải từ những tàu cuốc bốc hơi nóng hầm hập trải dài từ 2 phía bờ sông vốn rộng đến cả trăm mét, giờ khép chặt lại chỉ chừa giữa dòng một khe hở rộng chưa đầy chục mét cạn cợt như một nút thắt ngay tại cổ họng khiến con nước bị chặn lại cuồn cuộn réo sôi sùng sục đầy giận dữ. Phòng Tài nguyên môi trường huyện Nam Giang cho biết, 5 chiếc tàu cuốc khai thác vàng sa khoáng trái phép đã ngang nhiên "bóp cổ" dòng sông Cái suốt thời gian qua.
Bạn,
Cũng theo báo Lao Động, không chỉ dòng sông Cái nói trên bị "bức tử", mà còn nhiều dòng sông khác tại miền viễn Tây Quảng Nam cũng bị đổi thay rẽ hướng cả dòng chảy do ngáng đường bởi các bãi đống cồn gò đất đá cuội mênh mông thải ra từ tiến trình bòn vàng sa khoáng của những chiếc tàu cuốc xám xịt sắt lạnh.