Bệnh Than-Anthrax đang xuất hiện tại Hoa Kỳ, từ Florida, Nữu Ước, Hoa Thịnh Đốn tới Nevada, trong đó một người đã bị thiệt mạng ở bang Florida. Đây là trường hợp đầu tiên có người chết vì bệnh Than, kể từ năm 1976, tại Mỹ. Biến cố bệnh Than bây giờ đang gây nhiều sôi nổi.
Bệnh Than là bệnh nhiễm trùng cấp tính do trực khuẩn Bacillus Anthracis sản xuất vi trùng bào tử (bacterial spores). Bào tử ví như hạt giống cực kỳ nhỏ, có vỏ, chỉ có thể nhìn được bằng kính hiển vi, chứa đựng mầm mống trực khuẩn Than. Ngày trước, bệnh Than thường thấy ở súc vật hoang dã hay súc vật chăn nuôi trong nông trại như bò, cừu, dê, lạc đà, hươu và một số động vật ăn cỏ. Nhưng đặc biệt loài người cũng bị trực khuẩn Than tấn công. Bào tử vi trùng Than có thể sống lẫn lộn dưới đất lâu cả nửa thế kỷ.
Lý do ngày nay người ta đặc biệt lưu tâm bệnh Than là bởi có liên hệ tới chiến tranh vi trùng hay khủng bố. Bộ Quốc Phòng Mỹ đã từng đề nghị chích ngừa bệnh Than cho quân đội hiện dịch khi nghi ngờ có chiến tranh vi trùng bệnh Than.
Vậy bệnh Than xuất hiện ở đâu"
Từ những vùng chăn nuôi súc vật như miền Nam và Trung Mỹ, Đông và Nam Âu Châu, Á Châu, Phi Châu, Caribbean và Trung Đông.
Có 3 thứ bệnh Than:
Bệnh ngoài da, hít qua bộ máy hô hấp vào phổi, hay vào đường ruột.
Vi trùng B. Anthracis sản xuất bào tử truyền sang người khi chạm phải xác súc vật chết vì bệnh Than hay hít phải bào tử qua đường hô hấp. Vi trùng Than cũng có thể vào đường ruột vì đồ ăn không nấu chín.
Tuy nhiên, ngày nay, ở những nông trại, súc vật bị bệnh Than hầu như rất hiếm tại Mỹ.
Trong chiến tranh vi trùng hay khủng bố, bệnh Than xuất hiện ở da nếu tay xây xát hay có vết thương ngoài da và chạm phải bào tử trực khuẩn Than. Bị bệnh Than qua ngả hô hấp khi chúng ta hít phải bào tử trực khuẩn Than. Bụi bào tử trực khuẩn Than từ 1 tới 5 microns bay trong không khí khi bào tử bị rải trong không trung có thể lan rộng một diện tích hàng chục cây số. Bào tử trực khuẩn Than rải ban đêm có sức mạnh hơn ban ngày, vì ánh sáng mặt trời có khả năng giảm hiệu lực vi trùng Than rất đáng kể.
Trái lại, trong nông trại, bệnh Than ăn vào da là do đụng chạm ngoài da, lông thú hay súc vật chết vì bệnh Than. Chỉ 2-3 ngày sau, trực khuẩn Than gây những vết mụt da đỏ, ngứa, biến thành bọc nước, thấm máu và lớn dần. Đôi khi có đốm đen ở giữa. Vì những đốm đen như than nên người ta gọi là bệnh Than.
Tuy nhiên, bệnh Than không thể truyền nhiễm trực tiếp từ người này sang người khác. Ít ra mỗi người phải hít tới 8 ngàn bào tử trực khuẩn Than mới xuất hiện triệu chứng bệnh trong đường phổi.
Triệu chứng:
Khi hít phải bào tử Than, trực khuẩn sinh triệu chứng chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 xuất hiện khi đại thực bào (macrophages) đem bào tử Than tấn công hạch bạch huyết trong lồng ngực rồi làm mủ, nhiễm trùng sưng thũng và chảy máu. Triệu chứng bệnh có thể nhầm lẫn với cúm như nóng nhẹ, mệt mỏi, đau nhức mình mảy, ho không đờm, có lúc nặng ngực. Nếu thấy bệnh xuất hiện nhanh, đồng loạt, một lúc tấn công nhiều người trong cùng một môi trường nơi làm việc là phải nghi ngờ bệnh Than. Định bệnh gồm chụp hình phổi, cấy vi trùng trong máu và thử đờm. Bệnh nhân trong giai đoạn 1 có hy vọng chữa khỏi.
Trong giai đoạn 2, bệnh nhân thấy khó thở và mặt tái. Áp huyết hạ thấp và bị kích động (shock) vì cơ thể mất nước lẹ, ra nhiều mồ hôi ra. Bệnh nhân muốn nghẹt thở vì hạch bạch huyết nở lớn trong họng hay cuống phổi. Bệnh nhân bị nóng. Bao phổi có nước. Trực khuẩn Than nhiễm vào máu và trong vòng 24 giờ sau, sẽ tử vong. Lúc này độc tố lên cao trong máu và mặc dầu bệnh nhân được điều trị tối đa, cũng vẫn có thể bị tử vong.
Điều trị:
Gồm nhiều loại trụ sinh, như Penicilline chích vào thịt. Đôi khi kèm theo Streptomycine. Có trường hợp dùng Erythromycine hay Vancomycine. Nhưng thuốc tốt nhất là Cipro hay Doxycycline.
Chủng ngừa bệnh Than:
Ra đời đầu tiên từ 1970. Quân đội Hoa kỳ được chích ngừa bệnh Than trong thời kỳ chiến tranh ở Vịnh Persian trước đây. Nhưng bình thường thuốc chủng ngừa bệnh Than được sử dụng trong những điều kiện như sau: chủng ngừa cho những ai phải làm việc trực tiếp với vi trùng bệnh Than, những người làm việc đụng chạm da thú, lông thú, sản phẩm súc vật nghi ngờ có bào tử bệnh Than và tất nhiên cho nhân viên quân sự trong trong thời kỳ chiến tranh vi trùng.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khoẻ hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.
E-mail: nmtran@hotmail.com; Điên thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
