Cứ 5 người sống tại Hoa Kỳ lại có một nguời bị ruột kích thích chuyển động (Irritable bowel syndrome)(CM Mitchell et al., Gastroenterology, 92: 1282, 1987). Bệnh có ảnh hưởng tới bộ phận sinh dục của phụ nữ, nên có lúc nhầm tưởng là bệnh phụ nữ. Vậy đây là bệnh thông thường của đàn bà nhiều hơn đàn ông. Bệnh cũng thấy ở trẻ em, đôi khi đi cầu có chất đờm mũi (KidsHealth, 2003).
Đối với người lớn, bệnh có triệu chứng như đau bụng dưới, đi cầu không bình thường, lúc táo bón, lúc tiêu chảy. Bụng lình bình khó chịu.
Trước đây người ta cũng nghĩ bệnh kích động ruột là bệnh của bao tử và ruột khi di chuyển. Sau đó lại có giả thuyết cho rằng bệnh do bộ phận tiêu hóa nhậy cảm và ruột lưu động bất bình thường. Gần đây giả thuyết mới cho biết bệnh do tâm lý xúc động ảnh hưởng từ não bộ tới ruột, làm ruột lưu động bất bình thường.
Trong một nghiên cứu khác cho thấy chất mỡ và chất đường fructose là động lực gây bệnh ruột kích thích chuyển động. Đường fructose thường thấy trong một số trái cây. Khi ruột không tiêu hóa được fructose sẽ sinh kích thích ruột.
Một nghiên cứu khác nữa cho thấy khi ăn nhiều chất mỡ loại monosaturated fats, và ăn ít chất bột, cũng sinh bệnh kích động ruột (American College of Gastroenterology, October 2003). Một vài thứ đồ ăn như sữa, chocolate, và caffeine cũng gây bệnh kích thích ruột.
Nói thêm về cơ nguyên bệnh kích thích ruột thì thấy trước hết não bộ điều khiển làm ruột lưu động và cảm xúc, là do điều hòa của hệ thống thần kinh giao cảm (sympathic) và phó giao cảm (parasympathic) (RK Goyal et al., N Eng J Med, 334: 1106, 1996). Có giả thuyết cho rằng hệ thống dung hòa giữa não bộ và ruột đã làm hư hệ thống nhận cảm xúc. Sự kích động tế bào thần kinh trong tủy sống tăng kích thích mô ngoại biên, làm ruột kích động. Cũng có giả thuyết cho bệnh kích động ruột do sự mất thăng bằng giữa những trung tâm thần kinh khác nhau. Những khảo cứu gần đây còn nêu thêm vài chất xúc tác như 5-HT (5-hydroxy-tryptamine) liên hệ vấn đề cảm xúc đã làm ruột lưu động.
Trẻ em bị bệnh ruột kích động thường sống trong tình trạng căng thẳng, như trong gia đình không được yên ổn, bố mẹ li dị, di chuyển chỗ ở thường xuyên, lúc phải thi cử, hay đôi khi đi phải nghỉ hè! Có lúc bụng đau quặn lại mà các nhà khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân vì sao.
Bệnh kích động ruột liên hệ vấn đề tâm lý. Có 3 nguyên nhân. Thứ nhất là căng thẳng tâm thần. Thứ hai là tâm lý hỗn loạn, như vì lý do bị đánh đập hay tình dục.
Thứ ba là lề lối sống mất thăng bằng. Bệnh nhân hay nghỉ làm và dễ lâm tình trạng tàn phế. Cũng vì vậy mà bệnh càng trở nên trầm trọng thêm.
Tóm tắt là có liên hệ ảnh hưởng tâm lý tới ruột kích động một cách bất bình thường, ảnh hưởng tới ruột nhậy cảm, và sự mất cân bằng giữa não bộ và ruột (DA Drossman et al., Gastroenterology, 112: 2120, 1997).
Chuẩn định bệnh kích động ruột căn cứ theo những tiêu chuẩn khác sau. Tiêu chuẩn thứ nhất, khi có triệu chứng liên tục trong 3 tháng. Như đau bụng liên hệ vấn đề đi cầu. Đi cầu thường xuyên hơn, 2-3 lần mỗi ngày. Khó đi. Phân không bình thường, lổn nhổn. Đôi khi có đờm mũi trong phân. Đầy bụng, khó chịu.
Tiêu chuẩn thứ hai là tình trạng đau bụng kéo dài tới 4 tháng. Nhưng khi đi đại tiện được sẽ bớt khó chịu. Đại tiện thay đổi thường xuyên. Phân không bình thường. Tất nhiên cần thử nghiệm máu, thử phân, xoi ruột, chụp hình ruột. Nhưng sẽ tuỳ theo tuổi trên dưới 50.
Định bệnh kích động ruột cần phân biệt với nhiều loại bệnh khác về đường ruột. Thí dụ bệnh ruột khó hấp thụ đồ ăn (malabsortive conditions), do vấn đề ăn uống, như ruột không hấp thụ được đường lactose, hay uống quá nhiều caffeine, nhiễm ký sinh trùng Giardia lamblia, viêm ruột Crohn’s hay lở ruột già (ulcerative colitis), xuống tinh thần, bệnh ưu trầm (depression), vài trường hợp khác như bệnh lạc màng trong tử cung (endometriosis) hay carcinoid. (AP Advincula, The Female Patient, 25: 22, 2000).
Vấn đề điều trị phức tạp, bởi vì cơ nguyên sinh lý và tâm lý của bệnh kích động ruột cũng phức tạp. Cách hữu hiệu nhất là giúp bệnh nhân hiểu rõ bệnh ruột kích động và bệnh này không nguy hiểm chết người. Thay đổi vài đồ ăn, thí dụ không uống rượu, không ăn đồ dầu mỡ, và không uống cà-phê. Nên ăn đồ ăn có chất xơ, để giúp đỡ táo bón. Nếu không bớt có thể dùng thuốc xổ, nhuận trường (Lactulose, Magnesium sulfate, Polyethylene glycol solution). Nếu bị tiêu chảy, dùng thuốc ngưng ỉa chảy (Alosetron, Cholestyramine, Loperamide). Chữa bằng thuốc tùy theo triệu chứng bệnh, thí dụ đau bụng vì ruột lưu động chữa bằng antispasmodics, giảm đau bụng có thể dùng tricyclic antidepressants (TCAs)(Amitriptyline, doxepin) hay Selective serotonine reuptakes inhibitors (Fluoxetine, Paroxetine, Sertraline)(AP Advincula, The Female Patient, 5: 22, 2000). Chữa tâm lý hay tập luyện thể dục cho thỏai mái.
Bệnh kích động ruột liên hệ đau bụng máu, và đau bụng khi có đường kinh là trường hợp khá thông thường của phụ nữ. Cơ nguyên có thể do hóa chất prostaglandins. Muốn chữa bệnh phải dùng thuốc anti-prostaglandins. Trong nghiên cứu gần đây khuyên bệnh nhân nên tránh ăn đồ mỡ, hoặc hoa quả chứa nhiều chất đường fructose như bưởi, trái chà và, những loại hạt, mật ong, nước bưởi hay nước lê.
Trong một nghiên cứu gần đây tại Anh Quốc cho thấy thôi miên (hypnotherapy) có thể giúp giảm triệu chứng kích động ruột (Gut, November 2003).
Sau hết, thuốc Zelnorm được dùng để trị giảm đau bụng, ruột lình bình, và táo bón, trong bệnh ruột bị kích động.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915; Diễn Đàn Y Khoa: http://groups.yahoo.com/group/DienDanYKhoa
Đối với người lớn, bệnh có triệu chứng như đau bụng dưới, đi cầu không bình thường, lúc táo bón, lúc tiêu chảy. Bụng lình bình khó chịu.
Trước đây người ta cũng nghĩ bệnh kích động ruột là bệnh của bao tử và ruột khi di chuyển. Sau đó lại có giả thuyết cho rằng bệnh do bộ phận tiêu hóa nhậy cảm và ruột lưu động bất bình thường. Gần đây giả thuyết mới cho biết bệnh do tâm lý xúc động ảnh hưởng từ não bộ tới ruột, làm ruột lưu động bất bình thường.
Trong một nghiên cứu khác cho thấy chất mỡ và chất đường fructose là động lực gây bệnh ruột kích thích chuyển động. Đường fructose thường thấy trong một số trái cây. Khi ruột không tiêu hóa được fructose sẽ sinh kích thích ruột.
Một nghiên cứu khác nữa cho thấy khi ăn nhiều chất mỡ loại monosaturated fats, và ăn ít chất bột, cũng sinh bệnh kích động ruột (American College of Gastroenterology, October 2003). Một vài thứ đồ ăn như sữa, chocolate, và caffeine cũng gây bệnh kích thích ruột.
Nói thêm về cơ nguyên bệnh kích thích ruột thì thấy trước hết não bộ điều khiển làm ruột lưu động và cảm xúc, là do điều hòa của hệ thống thần kinh giao cảm (sympathic) và phó giao cảm (parasympathic) (RK Goyal et al., N Eng J Med, 334: 1106, 1996). Có giả thuyết cho rằng hệ thống dung hòa giữa não bộ và ruột đã làm hư hệ thống nhận cảm xúc. Sự kích động tế bào thần kinh trong tủy sống tăng kích thích mô ngoại biên, làm ruột kích động. Cũng có giả thuyết cho bệnh kích động ruột do sự mất thăng bằng giữa những trung tâm thần kinh khác nhau. Những khảo cứu gần đây còn nêu thêm vài chất xúc tác như 5-HT (5-hydroxy-tryptamine) liên hệ vấn đề cảm xúc đã làm ruột lưu động.
Trẻ em bị bệnh ruột kích động thường sống trong tình trạng căng thẳng, như trong gia đình không được yên ổn, bố mẹ li dị, di chuyển chỗ ở thường xuyên, lúc phải thi cử, hay đôi khi đi phải nghỉ hè! Có lúc bụng đau quặn lại mà các nhà khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân vì sao.
Bệnh kích động ruột liên hệ vấn đề tâm lý. Có 3 nguyên nhân. Thứ nhất là căng thẳng tâm thần. Thứ hai là tâm lý hỗn loạn, như vì lý do bị đánh đập hay tình dục.
Thứ ba là lề lối sống mất thăng bằng. Bệnh nhân hay nghỉ làm và dễ lâm tình trạng tàn phế. Cũng vì vậy mà bệnh càng trở nên trầm trọng thêm.
Tóm tắt là có liên hệ ảnh hưởng tâm lý tới ruột kích động một cách bất bình thường, ảnh hưởng tới ruột nhậy cảm, và sự mất cân bằng giữa não bộ và ruột (DA Drossman et al., Gastroenterology, 112: 2120, 1997).
Chuẩn định bệnh kích động ruột căn cứ theo những tiêu chuẩn khác sau. Tiêu chuẩn thứ nhất, khi có triệu chứng liên tục trong 3 tháng. Như đau bụng liên hệ vấn đề đi cầu. Đi cầu thường xuyên hơn, 2-3 lần mỗi ngày. Khó đi. Phân không bình thường, lổn nhổn. Đôi khi có đờm mũi trong phân. Đầy bụng, khó chịu.
Tiêu chuẩn thứ hai là tình trạng đau bụng kéo dài tới 4 tháng. Nhưng khi đi đại tiện được sẽ bớt khó chịu. Đại tiện thay đổi thường xuyên. Phân không bình thường. Tất nhiên cần thử nghiệm máu, thử phân, xoi ruột, chụp hình ruột. Nhưng sẽ tuỳ theo tuổi trên dưới 50.
Định bệnh kích động ruột cần phân biệt với nhiều loại bệnh khác về đường ruột. Thí dụ bệnh ruột khó hấp thụ đồ ăn (malabsortive conditions), do vấn đề ăn uống, như ruột không hấp thụ được đường lactose, hay uống quá nhiều caffeine, nhiễm ký sinh trùng Giardia lamblia, viêm ruột Crohn’s hay lở ruột già (ulcerative colitis), xuống tinh thần, bệnh ưu trầm (depression), vài trường hợp khác như bệnh lạc màng trong tử cung (endometriosis) hay carcinoid. (AP Advincula, The Female Patient, 25: 22, 2000).
Vấn đề điều trị phức tạp, bởi vì cơ nguyên sinh lý và tâm lý của bệnh kích động ruột cũng phức tạp. Cách hữu hiệu nhất là giúp bệnh nhân hiểu rõ bệnh ruột kích động và bệnh này không nguy hiểm chết người. Thay đổi vài đồ ăn, thí dụ không uống rượu, không ăn đồ dầu mỡ, và không uống cà-phê. Nên ăn đồ ăn có chất xơ, để giúp đỡ táo bón. Nếu không bớt có thể dùng thuốc xổ, nhuận trường (Lactulose, Magnesium sulfate, Polyethylene glycol solution). Nếu bị tiêu chảy, dùng thuốc ngưng ỉa chảy (Alosetron, Cholestyramine, Loperamide). Chữa bằng thuốc tùy theo triệu chứng bệnh, thí dụ đau bụng vì ruột lưu động chữa bằng antispasmodics, giảm đau bụng có thể dùng tricyclic antidepressants (TCAs)(Amitriptyline, doxepin) hay Selective serotonine reuptakes inhibitors (Fluoxetine, Paroxetine, Sertraline)(AP Advincula, The Female Patient, 5: 22, 2000). Chữa tâm lý hay tập luyện thể dục cho thỏai mái.
Bệnh kích động ruột liên hệ đau bụng máu, và đau bụng khi có đường kinh là trường hợp khá thông thường của phụ nữ. Cơ nguyên có thể do hóa chất prostaglandins. Muốn chữa bệnh phải dùng thuốc anti-prostaglandins. Trong nghiên cứu gần đây khuyên bệnh nhân nên tránh ăn đồ mỡ, hoặc hoa quả chứa nhiều chất đường fructose như bưởi, trái chà và, những loại hạt, mật ong, nước bưởi hay nước lê.
Trong một nghiên cứu gần đây tại Anh Quốc cho thấy thôi miên (hypnotherapy) có thể giúp giảm triệu chứng kích động ruột (Gut, November 2003).
Sau hết, thuốc Zelnorm được dùng để trị giảm đau bụng, ruột lình bình, và táo bón, trong bệnh ruột bị kích động.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915; Diễn Đàn Y Khoa: http://groups.yahoo.com/group/DienDanYKhoa
Gửi ý kiến của bạn
