Mạch máu trong não bộ ngưng trệ bất thình lình sẽ gây tai biến mạch máu não. Chỉ trong vài phút, tế bào não sẽ bị chết vì thiếu dưỡng khí.
Tai biến mạch máu não xuất hiện một phần do máu đông bất tử trong mạch máu não. Phần khác những tảng có cholesterol sút khỏi thành mạch máu, trôi dọc theo dòng máu, rồi làm mạch máu não tắc nghẽn. Bằng cách này hay cách khác, mạch máu não co lại (ischemic strokes) bất tử, gây tai biến maú não, chiếm 80 phần trăm.
Tại Mỹ, cứ 53 giây đồng hồ lại có 1 người bị tai biến mạch máu não. Và mỗi năm có khoảng 6 trăm ngàn người bị tai biến máu não.
Nếu mạch máu não bất chợt bị bể, sẽ chảy máu trong đầu, sinh tai biến mạch máu não loại chảy máu (hemorrhagic strokes). Nguyên nhân chính loại bệnh này do một chỗ mạch máu não phình ra (aneuvrysm). Cộng thêm nguyên nhân phụ vì cao huyết áp và bệnh cholesterol. Chảy máu trong đầu là bệnh rất nguy hiểm gây tử vong cao.
Loại tai biến mạch máu não nhẹ là do mạch máu bị co khoảnh khắc (transient ischemic attack, TIA). Hiện tượng này có những triệu chứng của tai biến mạch máu não, nhưng sau đó tất cả sẽ mau chóng trở lại bình thường, không lưu lại dấu vết. Tuy nhiên, 1 phần 3 trong số 500 ngàn bệnh nhân bị tai biến nhẹ sẽ có nguy cơ bị tai biến máu não nặng.
Những nguy cơ gây tai biến mạch máu não chia làm 2 phần. Phần thứ nhất có thể ngừa được nếu bệnh nhân bị:
- Cao huyết áp. Khi máu cao, thành mạch mạch máu bị căng. Tim và nhiều cơ quan khác trong cơ thể cũng ở trong tình trạng bị căng. Kết quả là tim sẽ bị lớn, thành mạch máu sẽ co nhỏ và cứng, dễ gây bệnh tim và tai biến mạch máu não. Vậy cần phải uống thuốc giảm cao máu. Uống thuốc chữa cao máu đều đặn sẽ giảm nguy cơ tai biến mạch máu não, 38 phần trăm. Cần kiểm chứng thường xuyên để biết mình có bị bệnh cao máu hay không" Nhất là cao huyết áp ít khi có triệu chứng báo hiệu sớm, ban đầu.
- Hút thuốc lá gây thêm nguy cơ tai biến mạch máu não. Vì thuốc lá làm thành mạch máu yếu đi, cộng thêm sự tích tụ chất mỡ cholesterol trên thành mạch máu (arteroslerosis). Như vậy, tốt hơn nên bỏ hút thuốc lá!
- Bệnh tim đập thất nhịp (atrial fibrillation), hở van tim hay suy bắp thịt tim, đều có thể gây nguy cơ tai biến mạch máu não.
- Bệnh nhân tiểu đường bị tai biến máu não gấp 3 lần người bình thường. Chúng ta cần truy tầm bệnh tiểu đường sớm, chữa trị sớm, vì lúc đầu bệnh tiểu đường không có triệu chứng báo hiệu rõ ràng.
- Cần tập thể dục đều đặn, ăn uống lành mạnh, vì nếu không dễ bị nguy cơ bệnh tim mạch, tai biến mạch máu não.
Phần thứ hai: có những nguy cơ tai biến mạch máu não, dù biết trước, cũng không thể phòng ngừa được, hay nói cách khác, đó là những nguy cơ quá tầm tay kiểm soát của chúng ta, của loài người. Tuy nhiên nguy cơ sẽ tuỳ theo tuổi tác, nam hay nữ, chủng tộc hay tiểu sử bệnh lý gia đình. Thí dụ:
- Tuổi càng cao, càng dễ bị tai biến mạch máu não. Tính ra, trên 55 tuổi, nếu cứ thêm 10 tuổi, nguy cơ tai biến mạch máu não lại tăng lên gấp đôi.
- Phái nam sớm bị tai biến mạch máu não nhiều hơn phái nữ.
- Không biết xác xuất của người Việt hải ngoại bị tai biến mạch máu não bao nhiêu, nhưng người da đen có tai biên máu não gấp đôi người da trắng.
- Tai biến mạch máo não cũng tùy thuộc từng gia đình, có vẻ liên hệ tới di truyền, chẳng hạn nguy cơ bị cao huyết áp hay tiểu đường.
Vấn đề điều trị tai biến mạch máu não phải khẩn cấp. Bệnh nhân phải vào nhà thương cấp cứu tức thời.
- Trong những năm gần đây, thuốc t-PA (tissue plasminogen activator) là thuốc tốt trị tai biến mạch máu não. Cũng có thuốc khác làm ngưng chảy máu trong não. Đôi khi cần giải phẫu để giúp ngưng chẩy máu não. Kết quả của tai biến mạch máu não là bệnh nhân sẽ bị liêt nửa người, bán thân bất toại, một bên mắt không nhìn được, miệng không nói được hay nói năng khó khăn.
- Ngay sau khi bị tai biến máu não, nếu thoát khỏi tử vong, bệnh nhân phải vào chương trình chỉnh hình thật sớm để tập luyện, để tránh tê liệt trầm trọng. 35 phần trăm bệnh nhân sẽ có cơ hội trở lại bình thường, hay chỉ bị liệt chút đỉnh. 10 phần trăm bệnh nhân sẽ bị nằm liệt giường.
- Bệnh nhân cần được an ủi nhiều, giúp đỡ nhiều để chóng bình phục.
- Khi thấy những triệu chứng kể dưới đây, phải kêu 911, kêu xe cứu thương, phải vào nhà thương khẩn cấp:
. Bất chợt thấy tê hay yếu môt bên ở mặt, tay hay chân.
. Bất chợt đầu óc mê mẩn, nói không ra tiếng, nghe không rõ.
. Bất chợt mắt mờ, nhìn không rõ, một bên hay cả hai mắt.
. Bất chợt không đi được, chóng mặt, mất thẳng bằng, mất kiểm soát cử động.
. Bất chợt nhức đầu kinh khủng, không biết nguyên nhân vì đâu"
Vài triệu chứng khác cũng cần phải lưu ý, chẳng hạn:
. mắt nhìn thấy một thành hai.
. người như lâng lâng.
. ói mửa.
Để tóm tắt, trong bất cứ trường hợp nào, khi thấy một trong những triệu chứng kể trên, bệnh nhân phải vào phòng nhà thương ngay. Cấp cứu!
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
