Hôm nay,  

Ruột Kích Động Là Bệnh Gì?

10/02/200100:00:00(Xem: 6960)

Bác sĩ Trần Mạnh Ngô

Cứ 5 người sống tại MỸ, lại có một nguời bị bệnh tiêu hóa ruột kích động (Irritable bowel syndrome)(CM Mitchell et al., Gastroenterology, 92: 1282, 1987). Bệnh có ảnh hưởng tới bộ phận sinh dục của phụ nữ, nên có lúc nhầm tưởng là bệnh phụ nữ.
Vậy bệnh tiêu hóa kích động ruột là gì"
Bệnh có triệu chứng như đau bụng dưới, đi cầu không bình thường, lúc táo bón, lúc tiêu chảy. Đôi khi bụng lình bình.
Trước đây người ta cũng nghĩ bệnh kích động ruột là bệnh của bao tử và ruột khi di chuyển. Sau đó lại có giả thuyết cho rằng bệnh do bộ phận tiêu hóa nhậy cảm và ruột lưu động bất bình thường. Gần đây giả thuyết mới cho biết bệnh do tâm lý xúc động ảnh hưởng từ não bộ tới ruột, làm ruột lưu động bất bình thường.
Cơ nguyên ruột kích động:
Trước hết não bộ điều khiển làm ruột lưu động và cảm xúc, là do điều hòa của hệ thống thần kinh giao cảm (sympathic) và phó giao cảm (parasympathic) (RK Goyal et al., N Eng J Med, 334: 1106, 1996). Có giả thuyết cho rằng hệ thống dung hòa giữa não bộ và ruột đã làm hư hệ thống nhận cảm xúc. Sự kích động tế bào thần kinh trong tủy sống tăng kích thích mô ngoại biên, làm ruột kích động. Cũng có giả thuyết cho bệnh kích động ruột do sự mất thăng bằng giữa những trung tâm khác nhau. Những khảo cứu gần đây còn nêu thêm vài chất xúc tác như 5-HT (5-hydroxy-tryptamine) liên hệ vấn đề cảm xúc đã làm ruột lưu động.
Bệnh kích động ruột liên hệ vấn đề tâm lý:
Có 3 nguyên nhân liên hệ bệnh kích động ruột và tâm lý.
. Căng thẳng tâm thần có thể sinh bệnh kích động ruột.
. Tâm lý hỗn loạn, như lý do bị đánh đập hay tình dục, cũng có thể sinh ra bệnh.
. Kích động ruột cũng giống những bệnh kinh niên khác làm lề lối sống mất thăng bằng. Bệnh nhân hay nghỉ làm và dễ lâm tình trạng tàn phế. Cũng vì vậy mà làm bệnh trạng càng trầm trọng thêm.
Tóm tắt là có liên hệ ảnh hửơng tâm lý tới ruột kích động một cách bất bình thường, ảnh hưởng tới ruột nhậy cảm, và sự mất cân bằng giữa não bộ và ruột (DA Drossman et al., Gastroenterology, 112: 2120, 1997).
Định bệnh kích động ruột căn cứ theo những tiêu chuẩn như sau:
. Tiêu chuẩn Một: khi có triệu chứng liên tục trong 3 tháng. Như đau bụng liên hệ vấn đề đi cầu. Đi cầu thường xuyên hơn, 2-3 lần mỗi ngày. Khó đi. Phân không bình thường, lổn nhổn. Đôi khi có đờm mũi trong phân. Đầy bụng, khó chịu.


. Tiêu chuẩn Hai: Tình trạng đau bụng kéo dài tới 4 tháng. Nhưng khi đi đại tiện được sẽ bớt khó chịu. Đại tiện thay đổi thường xuyên. Phân không bình thường. Tất nhiên cần thử nghiệm máu, thử phân, xoi ruột, chụp hình ruột. Nhưng sẽ tuỳ theo tuổi trên dưới 50.
Định bệnh kích động ruột cần phân biệt với nhiều loại bệnh khác về đường ruột. Thí dụ:
. Bệnh ruột khó hấp thụ đồ ăn (malabsortive conditions).
. Do vấn đề ăn uống, như ruột không hấp thụ được đường lactose, hay uống quá nhiều caffeine.
. Nhiễm ký sinh trùng Giardia lamblia.
. Viêm ruột Crohn's hay lở ruột già (ulcerative colitis).
. Xuống tinh thần, bệnh ưu trầm (depression).
. Vài trường hợp khác như bệnh lạc màng trong tử cung (endometriosis) hay carcinoid.(AP Advincula, The Female Patient, 25: 22, 2000).
Điều trị:
Vấn đề điều trị phức tạp, vì cơ nguyên sinh lý và tâm lý của bệnh kích động ruột cũng phức tạp.
. Cách hữu hiệu nhất là giúp bệnh nhân hiểu rõ bệnh ruột kích động và bệnh này không nguy hiểm chết người.
. Thay đổi vài đồ ăn, thí dụ không uống rượu, không ăn đồ dầu mỡ, và không uống cà-phê.
. Nên ăn đồ ăn có chất xơ (fibers), để giúp đỡ táo bón. Nếu không bớt có thể dùng thuốc xổ, nhuận trường (Lactulose, Magnesium sulfate, Polyethylene glycol solution).
. Nếu bị tiêu chảy, dùng thuốc ngưng ỉa chảy (Alosetron, Cholestyramine, Loperamide).
. Chữa bằng thuốc tùy theo triệu chứng bệnh, thí dụ đau bụng vì ruột lưu động chữa bằng antispasmodics, giảm đau bụng có thể dùng tricyclic antidepressants (TCAs)(Amitriptyline, doxepin) hay Selective serotonine reuptakes inhibitors (Fluoxetine, Paroxetine, Sertraline)(AP Advincula, The Female Patient, 5: 22, 2000).
. Chữa tâm lý, thôi miên, hay tập luyện cho thỏai mái.
Bệnh kích động ruột liên hệ đau bụng máu, và đau bụng khi có đường kinh là trường hợp khá thông thường của phụ nữ. Cơ nguyên có thể do hóa chất prostaglandins. Muốn chữa bệnh phải dùng thuốc anti-prostaglandins.
Nói tóm lại, bệnh kích động ruột là bệnh tiêu hóa. Nhưng dễ nhầm lẫn liên hệ tới bệnh phụ nữ. Cơ nguyên bệnh lại phức tạp vì có liên hê vấn đề sinh lý và tâm lý. Bởi vậy điều trị bệnh nhiều khi cũng phức tạp, cần gặp bác sĩ chuyên môn.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về vấn đề sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối

Trong cuốn tiểu thuyết Chuyện Hai Thành Phố (A Tale of Two Cities) của Charles Dickens, được xuất bản năm 1859 và lấy bối cảnh thời Cách Mạng Pháp, có đoạn viết: “Đó là thời đại tốt đẹp nhất, cũng là thời đại tồi tệ nhất, đó là thời đại của sự khôn ngoan, cũng là thời đại của sự ngu xuẩn.” Đại dịch COVID-19 cũng là một thời đại như thế. Một mặt, khoa học đã cứu sống được nhiều người. Chưa đầy một năm sau khi phát hiện virus, Hoa Kỳ đã tạo ra và thử nghiệm vắc xin, rồi cho sản xuất, phân phối và triển khai tiêm chủng hàng loạt miễn phí cho người dân. Ước tính vắc xin COVID đã cứu được ít nhất 3.2 triệu người chỉ riêng ở Hoa Kỳ. Những thành tựu này tạo ra hy vọng về việc chúng ta có thể nhanh chóng ứng phó với đại dịch trong tương lai.

Hơn một thập niên trước, Shria Kumar, bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và là chuyên gia nghiên cứu tại Đại học Miami, bắt đầu chú ý đến một dấu hiệu đáng lo ngại. Có một số bệnh nhân ung thư dạ dày đến gặp bà ở độ tuổi rất trẻ, và rất nhiều người là phụ nữ. Khuynh hướng này vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay. Các khoa học gia đang nỗ lực tìm hiểu tại sao điều này lại xảy ra. Vào mùa xuân năm ngoái, họ đã xác nhận rằng hiện tượng này đang diễn ra ở Hoa Kỳ. Sau khi kiểm tra hệ thống các cơ sở dữ liệu chứa các thông tin chi tiết về các trường hợp ung thư ở nhiều tiểu bang trên toàn quốc, các nhà nghiên cứu nhận thấy ung thư dạ dày đang gia tăng nhanh hơn ở phụ nữ trẻ.

Wegovy, Ozempic và Mounjaro là các loại thuốc giảm cân và điều trị tiểu đường đã gây được tiếng vang lớn trong lĩnh vực tin tức y tế. Chúng nhắm vào các con đường điều tiết liên quan đến cả bệnh béo phì và tiểu đường, và được nhiều người coi là bước đột phá trong việc kiểm soát cân nặng, đường và huyết áp. Nhưng liệu những loại thuốc này có giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của hội chứng chuyển hóa (metabolic disease) không? Điều gì đã thúc đẩy sự phát triển của chúng từ ban đầu?

Gần đây quý vị vừa bị cảm lạnh, cúm, RSV hoặc COVID, bệnh đã qua nhưng mãi vẫn không thể hết ho? Rất nhiều người bị giống như vậy. Triệu chứng này có thể tồn tại trong nhiều tuần sau khi cơ thể chúng ta đã loại bỏ vi-rút. Michael Shiloh, một bác sĩ chuyên nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế UT Southwestern cho biết những bệnh nhân bị ho thường kể là họ đã bị bịnh từ 8 tuần trước khi đến gặp ông. Ông nói: “Chúng tôi thực sự không thể phát hiện thấy vi rút gì ở những người này nữa nhưng họ vẫn bị ho.”

Bằng cách bắt chước cơ chế bảo vệ của cơ thể chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, một nhóm nghiên cứu ở Lund, Thụy điển hy vọng có thể ngăn chặn tình trạng viêm phát triển thành nhiễm trùng máu, theo đài truyền hình SVT, Thụy điển. Nhiễm trùng máu là tình trạng nhiễm trùng có thể đe dọa tính mạng. Thông thường nguyên nhân là do viêm phổi, nhiễm trùng đường tiểu hoặc nhiễm trùng vết thương. Nghiên cứu từ Lund cho thấy hiện nhiễm trùng huyết phổ biến hơn so với trước đây.

Ngày nay, có nhiều người lớn hơn bao giờ hết đang phải đối mặt với chứng rối loạn khả năng tập trung- thiếu khả năng chú ý, hay ADHD. Người ta nghi ngờ nguyên nhân chính của vấn đề này là do công nghệ hiện đại đang gây áp lực lên não bộ của họ. Trong khi có gần 10% trẻ em được chẩn đoán mắc chứng ADHD, một phân tích tổng hợp gần đây từ nhiều nghiên cứu cho thấy gần 6.8% người lớn mắc chứng ADHD – tăng từ 4.4% vào năm 2003.

Bộ não của chúng ta thường có khuynh hướng tìm kiếm và phản ứng với những điều mang lại sự hài lòng, gọi là phần thưởng. Khi chúng ta đói, bộ não hiểu rằng thức ăn là một phần thưởng, còn khi ta khát, nước sẽ là phần thưởng. Nhưng lạm dụng các chất gây nghiện như rượu và các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến các con đường tìm kiếm phần thưởng tự nhiên trong bộ não, tạo ra những ham muốn khó kiểm soát và làm giảm khả năng kiểm soát hành vi của chúng ta.

Aissam Dam, cậu bé 11 tuổi, lớn lên trong một thế giới im lặng tuyệt đối. Em sinh ra đời đã bị điếc và chưa bao giờ nghe thấy bất kỳ tiếng động nào. Khi sống trong một cộng đồng nghèo ở Maroc, em đã học cách diễn đạt bằng ngôn ngữ ký hiệu do chính mình phát minh ra và không được đi học. Năm ngoái, sau khi chuyển đến Tây Ban Nha, gia đình đưa em đến gặp một chuyên gia về thính giác, người đã đưa ra một gợi ý đáng ngạc nhiên: Aissam có thể đủ điều kiện tham gia thử nghiệm lâm sàng sử dụng liệu pháp gen. Vào ngày 4 tháng 10, Aissam được đưa đến điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia, trở thành người đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp gen ở Hoa Kỳ cho bệnh điếc bẩm sinh. Mục đích là cung cấp cho em thính giác, nhưng các nhà nghiên cứu không biết liệu phương pháp điều trị này có hiệu quả hay không, và nếu có thì em sẽ nghe được bao nhiêu.

Sau mùa lễ cuối năm là lúc các bậc phụ huynh lo lắng về con đường đại học của con cháu mình. Những con số điểm, những chữ viết tắt như GPA, SAT và ACT sẽ làm phụ huynh nhức đầu và chúng ta sẽ bàn lại về vai trò các điểm này và nhất là tương quan giữa SAT và IQ trong khung cảnh của các thay đổi gần đây ở Mỹ. Năm ngoái, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ quyết định cấm dùng màu da, nguồn gốc sắc tộc để quyết định tuyển chọn một ứng viên, từ chối không cho Đại học Harvard thực hành “tác dụng khẳng định” (affirmative action) để tăng sỉ số da màu không được đại diện đúng mức so với tỷ lệ trong dân số nói chung. Một trong những biện pháp được dùng để giảm bớt sỉ số dân Á Châu là gạt bỏ kết quả kỳ thi SAT hoặc giảm bớt tầm quan trọng của SAT, vì người gốc Á Châu có điểm SAT cao hơn nhiều so với các sắc dân khác.

Hội chứng người cứng đơ (Stiff Person Syndrome – SPS) là một căn bịnh có thể gây co thắt dữ dội và làm suy nhược các cơ, nhưng hầu hết mọi người đều không biết gì về nó mãi cho đến cuối năm ngoái, khi nữ danh ca Celine Dion công bố tình trạng bịnh của mình. Chứng rối loạn thần kinh và tự miễn dịch hiếm gặp này được cho là chỉ ảnh hưởng đến 1 hoặc 2 người trong một triệu người – và hai phần ba trong số những người bị là phụ nữ.
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.