Hôm nay,  

Đề Phòng Sốt Rét Khi Du Lịch

21/10/200000:00:00(Xem: 6271)
Năm mươi (50) năm về trước bệnh sốt rét ngã nước (malaria) tưởng đã bị tiêu diệt. Nhưng ngày nay, sốt rét vẫn còn là một vấn đề nan giải của nhân loại. Thực vậy, chúng ta thấy bệnh sốt rét càng ngày càng lan tràn.

Trên thế giới, mỗi năm có khoảng 300 tới 500 triệu người mới bị mắc bệnh, và ít ra, từ một triệu rưỡi tới hai triệu bảy người chết vì sốt rét. Phần lớn là trẻ em (World Health Report 1997).

Du lịch ra nước ngoài rồi mang bệnh về đây là mối lo ngại hàng đầu của nước Mỹ (G. Juckett, American Family Physician, May 1999). Bởi vậy đề phòng sốt rét khi du lịch rất cần thiết: vừa tránh được loại bệnh nguy hiểm, vừa không mang bệnh về. Vì họ sợ nhất là có thể phát sinh lan tràn dịch sốt rét tại đây.

Vấn đề khác không kém quan tâm là thuốc trừ ký sinh trùng sốt rét Plasmodium, đã bị quen thuốc tại hầu hết các vùng nhiệt đới, nơi đang có bệnh. Gần như không có thuốc nào có thể coi là phòng ngừa sốt rét được hiệu nghiệm trăm phần trăm. Bởi vì, một mặt khoa học gia chưa sáng chế được thêm thuốc mới. Mặt khác, thuốc men chỉ có giới hạn. Lại nữa, chỉ có rất ít thuốc dùng được cho trẻ em. Và thuốc cũng không dùng được cho phụ nữ mang thai. Phần lớn thuốc trừ sốt rét đều rất độc.

Vậy bệnh sốt rét-malaria là gì"
Là bệnh nguy hiểm, chết người, sinh ra bởi nhiều ký sinh trùng như Plasmadium falciparum, P.vivax, P.ovale và P.malariae.

Bệnh truyền như thế nào"
Chúng ta mắc bệnh sốt rét vì bị muỗi-Anopheles mang ký sinh trùng sốt rét cắn chúng ta. Khi muỗi cắn người có bệnh, hút máu chứa đầy ký sinh trùng sốt rét. Ký sinh trùng sốt rét sẽ lớn dần trong muỗi. Khi muỗi đốt vào người lành mạnh, sẽ truyền bệnh. Ký sinh trùng vào gan bệnh nhân, chui vào tế bào gan, nẩy nở, sinh sản. Ký sinh trùng vào hồng huyết cầu, khoảng 8 ngày đến nhiều tháng, rồi cũng sinh sôi nảy nở, phá bể hồng huyết cầu. Độc tố ký sinh trùng sốt rét lan tràn trong máu, làm bệnh tình nặng thêm.

Triệu chứng sốt rét gồm có:
Giống như bị cảm, nóng, run rét, nhức đầu, đau nhức mình mẩy, và mệt mỏi. Đôi khi ói, mửa, ỉa chảy. Sốt rét làm da vàng, thiếu máu. Bệnh sốtrét do ký sinh trùng P. falciparum, nếu không chữa kịp thời, làm suy thận, lên kinh phong, tâm trí mê hoảng, bất tỉnh và tử vong (http://www.cdc.gov/travel/malaria).

Khi bị muỗi cắn thì bao lâu sinh bệnh"
Bình thường khoảng 10 ngày tới 4 tuần lễ sau. Đôi khi sớm hơn, khoảng 8 ngày. Đôi khi rất trễ, khoảng một năm. Có khi ký sinh trùng sốt rét (P Vivax và P. Ovale) nằm yên trong gan hàng tháng hay kéo dài tới 4 năm sau rồi mới phát bệnh.

Vậy việc đề phòng bệnh sốt rét là phải làm thế nào"
. Trước hết, cần phải đề phòng muỗi cắn, tức là muỗi Anopheles. Muỗi bay lặng lẽ. Khi muỗi đậu thì đầu chúc thẳng xuống. Nếu bạn chỉ ở trong nhà, không ra ngoài ban đêm, sẽ giảm được muỗi cắn rất nhiều. Phải ngủ trong mùng, và mùng có thể bơm thêm thuốc permethrin. Nên mặc áo dài tay, vải lạt mầu. Thoa thuốc chống muỗi, chứa dưới 35 phần trăm thuốc N,N-dethyl-meta-toluamide.

. Đề phòng sốt rét bằng thuốc uống:


- Chloroquine. Mặc dầu ký sinh trùng đã quen thuốc nhưng nhiều nước ở Trung Đông, Trung Mỹ, hay ở những quần đảo Haiti chẳng hạn vẫn còn dùngClhoroquine để ngừa sốt rét.
- Mefloquine. Là thuốc hiện nay được Trung Tâm Phòng Ngừa Bệnh ở Georgia, Hoa Kỳ, cho phép dùng khi du lịch. Là thuốc tốt nhất chống được ký sinh trùng sốt rét-Falcifarum. Tuy nhiên đã có trường hợp ký sinh trùng quen thuốc tại Campuchia, vùng biên giới Campuchia và Thái Lan, và tại Miến Điện.
- Proguanil (Chloroguanide hydrochloride). Rất công hiệu trong vùng PhiChâu (Saharan Africa). Thuốc không có ở Mỹ, nhưng được phép bán ở Gia Nã Đại.
- Doxycycline (Vibramycin). Là thuốc trụ sinh. Thường dùng phòng ngừa tiêu chảy khi du lịch. Nhưng thuốc củng có thể dùng phòng ngừa ký sinh trùng sốt rét đã từng quen thuốc, dọc theo biên giới Thái Lan.
- Premaquine. Dùng trị ký sinh trùng sốt rét Plasmodium Vivax và Plasmodium Ovale.

Tất cả những thuốc kể trên đều phải có toa và tùy thuộc bác sĩ gia đình quyết định.
. Những thuốc mới đang còn trong vòng nghiên cứu:
- Thuốc để chữa sốt rét như Pyrimethamine-sulfadoxine (Fansidar),
- Để phòng ngừa sốt rét như Azithromycine.
- Nhưng đặc biệt nhất là thuốc chủng ngừa sốt rét, sẽ hy vọng được xử dụng một ngày rất gần.

Sau đây là vài lời khuyên thêm về đề phòng sốt rét khi du lịch:
. Ngủ trong phòng có che màng lưới ngoài cửa ra vào hay cửa sổ.
. Dùng mùng, đôi khi xịt thêm thuốc Permethrin.
. Buổi chiều nên mặc áo dài tay, mặc quần dài, mầu lạt.
. Dùng thuốc xịt chân tay thuốc (deet), N,N-Diethyl-methyl-meta-toluamide (sau đó, phải rửa sạch sẽ để tránh ngộ độc thuốc).
. Không ra ngoài buổi tối, sau mặt trời lặn.
. Phải uống thuốc phòng ngừa sốt rét: Thuốc thường dùng nhiều nhất là Mefloquine (có thể dùng khi du lịch Viêt Nam), nhưng cũng không đề phòng sốt rét được 100 phần trăm. Thuốc có vài công phạt như ói, chóng mặt, khó ngủ, mộng mị. Cần hỏi ý kiến và tùy thuộc bác sĩ gia đình quyết định. Nếu không chịu Mefloquine, hoặc phải đi những vùng biên giới Campuchia-Thái Lan hay trong nước Campuchia, có thể dùng doxycycline.

Thuốc cũng có vài công phạt. Thuốc chloroquine dùng trong vùng Trung Mỹ, Haiti và Trung Đông. Xin nhắc lại: cần hỏi bác sĩ gia đình để biết chi tiết cách dùng thuốc cho đúng, kể cả những hiểu biết về công phạt của thuốc.

Nhưng quan trọng nhất vẫn là nên liên lạc với Trung Tâm Phòng Ngừa Bệnh (Centers for Disease Control and Prevention), vào trang Web (http://www.cdc.gov), hay kêu điện thoại trực tiếp 1-888-232-3299, để tìm hiểu thêm về sốt rét.

Nếu biết rằng mình sẽ phải du lịch những vùng có bệnh sốt rét, bạn có thể liên lạc Hội Y Khoa Du lịch Quốc Tế (International Society of Travel Medicine), trang Web http://www.istm.org, hay điện thoại cho 1-770-736-7060, để biết thêm chi tiết.

(Ghi chú: Bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liêu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).

Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com ; Điện thoại: (714) 547-3915.

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối

Thử tưởng tượng rằng chỉ cần uống một viên thuốc là quý vị sẽ tràn trề năng lượng, da dẻ mịn màng, và tim mạch khỏe re? Các viễn cảnh hấp dẫn này vẫy gọi mãnh liệt mỗi khi chúng ta dạo quanh qua các quầy hàng bán các loại thực dược phẩm bổ dưỡng trong hiệu thuốc, từ các loại viên uống dầu cá (fish oil), bột collagen (collagen powder), kẹo bổ sung ma-giê và muôn hình vạn trạng các loại vitamin.

Hơn một thập niên từ sau cái chết bất ngờ của mẹ, Sehrish Sayani mắc chứng rối loạn tâm thần hậu chấn (PTSD). Suốt những năm đó, những cơn hoảng loạn dữ dội nhất đã giảm dần, nhưng các triệu chứng như nghi ngại thái quá (hypervigilance), trở nên đặc biệt nhạy cảm với một số yếu tố và những giấc ngủ chập chờn đã trở nên quen thuộc trong cuộc sống của cô.

Trong cuốn tiểu thuyết Chuyện Hai Thành Phố (A Tale of Two Cities) của Charles Dickens, được xuất bản năm 1859 và lấy bối cảnh thời Cách Mạng Pháp, có đoạn viết: “Đó là thời đại tốt đẹp nhất, cũng là thời đại tồi tệ nhất, đó là thời đại của sự khôn ngoan, cũng là thời đại của sự ngu xuẩn.” Đại dịch COVID-19 cũng là một thời đại như thế. Một mặt, khoa học đã cứu sống được nhiều người. Chưa đầy một năm sau khi phát hiện virus, Hoa Kỳ đã tạo ra và thử nghiệm vắc xin, rồi cho sản xuất, phân phối và triển khai tiêm chủng hàng loạt miễn phí cho người dân. Ước tính vắc xin COVID đã cứu được ít nhất 3.2 triệu người chỉ riêng ở Hoa Kỳ. Những thành tựu này tạo ra hy vọng về việc chúng ta có thể nhanh chóng ứng phó với đại dịch trong tương lai.

Hơn một thập niên trước, Shria Kumar, bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và là chuyên gia nghiên cứu tại Đại học Miami, bắt đầu chú ý đến một dấu hiệu đáng lo ngại. Có một số bệnh nhân ung thư dạ dày đến gặp bà ở độ tuổi rất trẻ, và rất nhiều người là phụ nữ. Khuynh hướng này vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay. Các khoa học gia đang nỗ lực tìm hiểu tại sao điều này lại xảy ra. Vào mùa xuân năm ngoái, họ đã xác nhận rằng hiện tượng này đang diễn ra ở Hoa Kỳ. Sau khi kiểm tra hệ thống các cơ sở dữ liệu chứa các thông tin chi tiết về các trường hợp ung thư ở nhiều tiểu bang trên toàn quốc, các nhà nghiên cứu nhận thấy ung thư dạ dày đang gia tăng nhanh hơn ở phụ nữ trẻ.

Wegovy, Ozempic và Mounjaro là các loại thuốc giảm cân và điều trị tiểu đường đã gây được tiếng vang lớn trong lĩnh vực tin tức y tế. Chúng nhắm vào các con đường điều tiết liên quan đến cả bệnh béo phì và tiểu đường, và được nhiều người coi là bước đột phá trong việc kiểm soát cân nặng, đường và huyết áp. Nhưng liệu những loại thuốc này có giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của hội chứng chuyển hóa (metabolic disease) không? Điều gì đã thúc đẩy sự phát triển của chúng từ ban đầu?

Gần đây quý vị vừa bị cảm lạnh, cúm, RSV hoặc COVID, bệnh đã qua nhưng mãi vẫn không thể hết ho? Rất nhiều người bị giống như vậy. Triệu chứng này có thể tồn tại trong nhiều tuần sau khi cơ thể chúng ta đã loại bỏ vi-rút. Michael Shiloh, một bác sĩ chuyên nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế UT Southwestern cho biết những bệnh nhân bị ho thường kể là họ đã bị bịnh từ 8 tuần trước khi đến gặp ông. Ông nói: “Chúng tôi thực sự không thể phát hiện thấy vi rút gì ở những người này nữa nhưng họ vẫn bị ho.”

Bằng cách bắt chước cơ chế bảo vệ của cơ thể chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, một nhóm nghiên cứu ở Lund, Thụy điển hy vọng có thể ngăn chặn tình trạng viêm phát triển thành nhiễm trùng máu, theo đài truyền hình SVT, Thụy điển. Nhiễm trùng máu là tình trạng nhiễm trùng có thể đe dọa tính mạng. Thông thường nguyên nhân là do viêm phổi, nhiễm trùng đường tiểu hoặc nhiễm trùng vết thương. Nghiên cứu từ Lund cho thấy hiện nhiễm trùng huyết phổ biến hơn so với trước đây.

Ngày nay, có nhiều người lớn hơn bao giờ hết đang phải đối mặt với chứng rối loạn khả năng tập trung- thiếu khả năng chú ý, hay ADHD. Người ta nghi ngờ nguyên nhân chính của vấn đề này là do công nghệ hiện đại đang gây áp lực lên não bộ của họ. Trong khi có gần 10% trẻ em được chẩn đoán mắc chứng ADHD, một phân tích tổng hợp gần đây từ nhiều nghiên cứu cho thấy gần 6.8% người lớn mắc chứng ADHD – tăng từ 4.4% vào năm 2003.

Bộ não của chúng ta thường có khuynh hướng tìm kiếm và phản ứng với những điều mang lại sự hài lòng, gọi là phần thưởng. Khi chúng ta đói, bộ não hiểu rằng thức ăn là một phần thưởng, còn khi ta khát, nước sẽ là phần thưởng. Nhưng lạm dụng các chất gây nghiện như rượu và các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến các con đường tìm kiếm phần thưởng tự nhiên trong bộ não, tạo ra những ham muốn khó kiểm soát và làm giảm khả năng kiểm soát hành vi của chúng ta.

Aissam Dam, cậu bé 11 tuổi, lớn lên trong một thế giới im lặng tuyệt đối. Em sinh ra đời đã bị điếc và chưa bao giờ nghe thấy bất kỳ tiếng động nào. Khi sống trong một cộng đồng nghèo ở Maroc, em đã học cách diễn đạt bằng ngôn ngữ ký hiệu do chính mình phát minh ra và không được đi học. Năm ngoái, sau khi chuyển đến Tây Ban Nha, gia đình đưa em đến gặp một chuyên gia về thính giác, người đã đưa ra một gợi ý đáng ngạc nhiên: Aissam có thể đủ điều kiện tham gia thử nghiệm lâm sàng sử dụng liệu pháp gen. Vào ngày 4 tháng 10, Aissam được đưa đến điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia, trở thành người đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp gen ở Hoa Kỳ cho bệnh điếc bẩm sinh. Mục đích là cung cấp cho em thính giác, nhưng các nhà nghiên cứu không biết liệu phương pháp điều trị này có hiệu quả hay không, và nếu có thì em sẽ nghe được bao nhiêu.
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.