Hôm nay,  

TẾT TA TẾT TÂY

13/02/201811:03:00(Xem: 5772)

Bảy mươi hai tuổi, được “ăn” 36 Tết Việt và 36 Tết Tây, nhưng cho đến phút nầy (26 tháng Chạp âm lịch) tôi vẫn bồi hồi hướng vọng về không khí Tết truyền thống của quê hương.


Có lẽ lý thuyết “thành hình lai lịch” (Identity Formation) của ngành Tâm lý học ứng dụng thời nay cũng hơi đáng tin khi cho rằng: Lại lịch căn bản nhất của mỗi con người được hình thành từ khi 3 tuổi và phát triển đạt mức ổn định tới 13 tuổi. Điếu nầy có nghĩa rằng, nếu là một người Việt như bạn, qua Mỹ sống sau năm 13 tuổi thì suốt đời còn lại, chất Việt vẫn đậm đà hơn chất Mỹ trong người bạn. Đang nhớ Tết lại đọc được bài viết bằng tiếng Việt toàn ròn của Jesse Peterson, nên tôi xin có đôi lời… phụ họa.  


Anh bạn Huê Kỳ Jesse Peterson không biết đã được “ăn Tết” trên quê hương tôi nhiều năm như tôi đã “ăn Tết” trên quê hương Anh không. Nhưng anh đã sống, cảm nhận và chia sẻ những ý nghĩ theo ý hướng duy lý của anh vào lứa tuổi đã trưởng thành; nghĩa là khi chúng ta đã xa rời thế giới thần tiên của tuổi thơ, già dặn đủ để biết rõ Ông Già Nô En – Santa Claus – trong đêm Giáng Sinh, ông Táo về Trời 23 tháng Chạp và những hình tượng đã làm thơm ngát hương hoa trong lòng trẻ thơ, vốn là những giấc mơ huyền thoại truyền thống trong văn hóa dân gian mà dân tộc nào cũng có.


Nhưng mỗi kỷ niệm đều có tâm cảnh, mỗi cảm xúc đểu có hoàn cảnh và mỗi nhóm chữ đều có ngữ cảnh riêng của nó. Đem cái nhìn chung chung, đưa cái nhận định và suy diễn đầy duy lý khách quan vào một khung cảnh văn hóa hay xã hội đặc thù nào đó thì phải dè chừng sự khập khiễng và tính không vừa vặn sẽ làm cho cảm tính thành máy móc và xa lạ.


Có vẻ như anh Jesse đã áp đặt tính máy móc đó vào khái niệm “Tết Tây”.


Tây, Mỹ làm gì có… Tết!


Riêng tại Hoa Kỳ mỗi năm có hằng chục ngày lễ lớn nhỏ, nhưng lễ hội lớn nhất vẫn là Giáng Sinh. Trong lúc đó Việt Nam dồn tụ lại hầu hết những ngày lễ lớn nhỏ vào trong một dịp trọng đại nhất là ngày Tết Nguyên Đán.


Ý nghĩa trọng đại của Ngày Tết trong văn hóa phương Đông tương đương với ý nghĩa lễ Giáng Sinh của Phương Tây. Nếu anh Jesse đem ngày 20 tháng 3 dương lịch hằng năm tại Mỹ như là một sự quy ước vật lý ngày cuối của mùa Đông chuyển qua ngày đầu của mùa Xuân trên đất nước của anh để diễn dịch với ý nghĩa “Xuân vế Tết đến” trên quê hương chúng tôi thì quả thật là một cố gắng ứng dụng những cột mốc thời gian không đồng bộ chút nào.


Nếu anh Jesse lấy những hiện tượng xã hội tiêu cưc của một thời như thế giới người lớn lạm dụng ngày Tết để ăn chia quà cáp, vay trả vật chất với nhau… để ví von và so sánh với đồng tiền lì xì mừng tuổi cho trẻ thơ thì không đúng. Thật ra, không có người sai mà chỉ có người chưa có cơ hột trải nghiệm thực tế hay có được thông tin đầy đủ mà thôi. Chút tiền lì xì mừng tuổi có truyền thống lịch sử bằng chiều dài của đất nước chúng tôi; nhưng bởi vì anh Jesse chưa bao giờ nhận phong bì lì xì trên đất nước của anh thì làm sao anh hiểu được “miếng giữa làng, bằng sàng trong bếp” đã đem lại niềm vui tinh thần cho biểu tượng “lì xì” trong lòng văn hóa đất nước chúng tôi như thế nào!


Tất cả những cột mốt thời gian như lễ hội, giáng sinh, ngày Tết tựu trung cũng chỉ là sản phẩm “tiện dụng” của con người. Khi sự tiện dụng đó trở thành bất tiện thì cũng chính con người tự ý thay đổi. Như trường hợp Nhật Bản chẳng hạn, cả nghìn năm trước, có chung ngày Tết như Trung Quốc và Việt Nam. Nhưng từ thời Minh Trị Thiên Hoàng canh tân đất nước, năm 1873 Nhật quyết định bỏ “ngày Tết cũ” đồng thời với Trung Quốc để chọn ngày đón mừng Năm Mới theo lịch Gregorian của phương Tây thì cũng là sự thay đổi tự nhiên thôi. Cũng thế, các dân tộc tại hợp chủng quốc Hoa Kỳ đều có lý do lịch sử và truyền thống của họ để chọn “ngày Đầu Năm Mới” riêng cho nòi giống của mình. Nghĩa là tất cả đều có “Ngày Giả” riêng của họ để chọn làm ngày Tết. Và sẽ không có gì là “vô lý” cả như Jesse phàn nàn về ngày đầu Năm Mới của phương Tây vì không có hoa mai, hoa đào… đầy xuân sắc nở như dịp “Tết Ta” nên anh không chấp nhận. Nhưng đối với nhiếu người thì chính trong không khí mùa Đông lạnh lẽo đầy băng tuyết, cây khô trụi lá như thế mà người Âu Mỹ đã biến cây thông thành cây Giáng Sinh  – Christmas Tree -- đẹp rục rỡ với cách chưng bày và trang hoàng muôn màu, muôn vẻ như những tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời thì đâu cần phải bận tâm với mai đào, cúc thọ.


Rồi biết đâu, thế giới đang chuyển mình vào quỹ đạo “văn hóa toàn cầu” như hiện nay thì đến một lúc sẽ có “Ngày Tết Làng Địa Cầu”  trong tương lai không biết chừng.


Anh bạn Jesse ơi! Tôi rất cảm kích và cám ơn vì anh đã đến với đất nước Việt Nam với tất cả chân tình như quê hương của mình. Anh lại viết tiếng Việt không thua gì người dân trong nước có trình độ tiếng Việt phổ thông lưu loát. Anh đã đi, đã sống và sinh hoạt với mọi tầng lớp người dân trong nước. Cũng như tôi đã sống, làm việc và tiếp cận với những người bạn Hoa Kỳ liên quan đến công việc trong gần năm mươi tiểu bang qua nửa đời người còn lại của tôi.


Anh Jesse có quá khắt khe khi có những nhận xét về tình trạng sinh hoạt hơi khác thường của người Việt Nam trong một thời điểm vui nhất của họ khi được cơ hội nghỉ ngơi và thưởng thức trong suốt năm làm việc cực khổ chăng?


Tôi cũng đã hòa mình trong bầu không khí hứng khởi, khác thường trên đất nước anh vào dịp Giáng Sinh, Thanksgiving, July 4… với những sinh hoạt cuồng nhiệt khác thường -- big sale 70% off, Black Friday, No Limit Eating and Drinking in Thanksgivings – Và bên cạnh đó, chúng tôi cũng đã sống nhiệt tình để chia sẻ miếng ăn, thức uống và lời thăm hỏi chân tình với bao nhiêu người trong thế giới nghèo, Homeless, Run Away, Nursing Homes trên quê hương đất nước của anh.  


Anh Jessy giỏi tiếng Việt như thế mà đã có bao giờ đọc những câu thơ ngày Tết, tương tự như thế này chưa:


Khóa cửa, cài then: Xuân Vẫn đến

Kiêng ăn, tắt bếp: Tết xông về


Nghĩa là khi anh KỆ TẾT thì Tết sẽ “KỆ JESSE!”


Hôm nay, chiều cuối năm tại California. Nhân đọc bài viết của Jesse Peterson, tôi cũng đem note từ cái điện thoại cầm tay, vừa đi bộ cho thư giãn, vừa đọc viết những dòng này chia sẻ với một người bạn chưa quen nhưng rất quý mến.


Trần Kiêm Đoàn

Thứ hai 12-2-2018

(Mời xem bài viết tiếng Việt của anh Jesse Peterson đính kèm.


Vị nầy là người ngoại quốc mà viết tiếng Việt rất đúng văn phạm, vì đài truyền hình không thèm phát cuộc phỏng vấn của anh, nên tôi post lên bà con đọc chơi khi có thì giờ.




KỆ TẾT
Thứ ba, 6/2/2018 | 01:36 GMT+7


blank


Gần đây tôi tham gia một chương trình trên truyền hình về Tết Tây.
Tôi tự hỏi liệu ban biên tập có đọc những bài báo của tôi trong hai năm qua không mà họ dám mời tôi tham gia talk show này. Hay họ mời tôi vì tôi là một người nước ngoài biết tiếng Việt? 
Người dẫn chương trình đặt câu hỏi cho tôi: “Chào anh Jesse Peterson. Sắp tới là Tết Tây, anh Jesse có mong đợi ngày đó không?”. 
Họ cứ mong tôi sẽ trả lời “Yes! Tết Tây là một ngày rất vui”, rồi tôi tiếp tục nói, “Cảm ơn đã mời tôi tham gia chương trình ngày hôm nay! Chúc mừng năm mới các bạn Việt Nam!”.
Nhưng họ há hốc miệng khi nghe tôi nói: “Không! Năm mới - Tết Tây là một ngày giả! Nó được thiết kế cách đây 2018 năm trước. Đế chế Hy Lạp muốn xoá bỏ phong tục của các dân tộc xung quanh và tạo nên một năm mới giả, ở giữa mùa đông”.
Thật vô lý khi ngày chào mừng năm mới ở giữa mùa đông. Trong khi, 20 tháng 3 mới là ngày chính giữa của mùa xuân. “Tết Tây” đã được thiết kế bởi Hoàng đế của Rome - Julius Caesar. Ông Caesar đã xâm lược rất nhiều bộ lạc của người châu Âu. Nhằm ngăn chặn việc họ nổi dậy chống lại mình, Caesar làm một ngày lễ mới - ngày đón năm mới ở giữa mùa đông.
Tôi không mong đợi năm mới theo cách đó. Tôi sẽ thành lập năm mới cho riêng tôi, 20 tháng 3. Và mặc kệ những phong tục của người xưa cũng như mưu đồ của họ. Nhưng khi lên sóng, đài truyền hình kia đã cắt đi phần tôi nói rằng Tết Tây là một ngày giả và tôi không muốn hùa theo nó. Chắc họ cho rằng đó là chủ đề nhạy cảm.
Tết Ta sắp tới rồi. Nó gần mùa xuân hơn Tết Tây. Điều tôi thích ở Tết Ta là khi người Việt Nam trang trí ở ngoài nhà với hoa mai, hoa đào. Nó có thể là biểu tượng của sự khởi đầu mới và là đại diện của môi trường thay đổi khi xuân tới..
Nhưng tôi không có ý so sánh các ngày Tết với nhau. Rõ Tết Việt Nam hẳn “có liên quan” với người Việt hơn Tết Tây nhiều. Nhưng tôi cũng thấy Tết Việt Nam bây giờ cũng có nhiều vấn đề quá. Giờ đây nó quá “human centric”, nghĩa là nó tập trung vào sự ích kỷ của con người nhiều hơn là lúc để chúng ta quan sát, hiểu ý nghĩa của sự vận động môi trường, vạn vật. Điều này khiến ta trở nên ích kỷ và quên đi Mẹ Thiên nhiên.
Có nhiều điều tôi không thích ở cách người Việt đón Tết ngày nay. Đó là người ta quá vất vả những ngày trước Tết. Họ bị stress khi phải chuẩn bị cho Tết, có người còn cãi nhau. Rồi các quan niệm như không được mặc áo đen, người đầu tiên đến nhà bạn phải mang may mắn, ép nhau ăn uống đến mức hệ tiêu hóa không làm việc kịp, không ăn thì bị giận (có lần tôi đã lén ném thức ăn dưới gầm bàn)… Và độc hại nhất với văn hóa truyền thống là họ dùng Tết để lấy cơ hội hối lộ, đút lót, biếu xén nhau. Trong các phần quà Tết ít khi thiếu phong bì tiền. Phong tục lì xì bị lạm dụng quá nhiều. Trẻ con hư sớm theo người lớn vì chúng chỉ mong phong bì lì xì chứ không phải yêu thích Tết..
Trong Tết mọi thứ đều bị đẩy giá cao hơn. Khi bị hỏi tại sao, họ chỉ nói “Tết mà”, không thèm giải thích sâu sắc hơn. Mấy năm trước, tôi đi phượt ở miền Tây. Đến khách sạn, họ bảo vì tôi là người Tây, tôi phải trả tiền thêm, và vì đây là Tết rồi.
Tết xong rồi, tôi không thấy mình vui hơn, không thấy là tôi biết nhiều điều hơn về thế giới, không thấy môi trường tốt hơn, không thấy người nghèo khá hơn và có gì tốt đẹp hơn để hy vọng cho năm mới.
Tôi thấy nó giống như nhiều phong tục của ngày xưa. Ý nghĩa của nó đang bị sự ích kỷ của loài người tiếp tục ăn hiếp hay lợi dụng. Khi có nhiều điều xấu đến thế, làm sao nó có thể đem tới văn hóa đạo đức hơn và điều tốt đẹp hơn cho Việt Nam?
Nên tôi cố tình kệ Tết. Tôi sẽ đi du lịch hay khóa cửa nhà, không bước ra ngoài trong vòng một tuần cho đến khi tôi đã đọc mười quyển sách và ăn sạch cái tủ lạnh.
Còn người Việt Nam, nếu còn yêu và trân trọng ngày “Tết Ta”, tôi nghĩ nhiều người cần bày tỏ tình yêu đó theo một cách khác.
Jesse Peterson
(Nguyên bản tiếng Việt)

 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Buôn đẹp như một bức tranh với 36 mái nhà sàn xếp hàng đối xứng bên con đường đất pha cát mịn màng. Bao quanh buôn là cánh rừng già kèm theo dẫy núi Ch Pá... Bước đến Buôn Um là chạm vào chân rừng, gặp không khí mát dịu, nghe tiếng chim lảnh lót ríu ran muôn điệu và cả tiếng suối róc rách...
Tin tức chiến sự Ukraine mấy hôm nay dao động về cuộc binh biến do nhóm lính đánh thuê Wagner chống lại quân đội Nga. Để tìm hiểu thêm về nhóm lính này và tình hình chung của chiến tranh Ukraine, Việt Báo xin dịch bài viết dưới đây của hai nhà báo Nga, Andrei Soldatov & Irina Borogan, đăng trên tạp chí Foreign Affairs. Vì bài báo được viết trước khi xảy ra cuộc binh biến, nên nhiều thông tin chưa được cập nhật, tuy nhiên, chủ đích của bài viết là cho người đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về thực trạng nước Nga và cuộc chiến Ukraine, một cuộc chiến mà chính nghĩa hiển nhiên nằm hẳn về phía quân dân Ukraine...
Ở Capitol Hill và các tòa án, các nhà lập pháp và nhà hoạt động của Đảng Cộng Hòa đang tiến hành một chiến dịch pháp lý sâu rộng nhắm vào các trường đại học, các tổ chức tham vấn, các công ty tư nhân và các cá nhân nghiên cứu về sự lan truyền của thông tin sai lệch. Những người này sẽ bị cáo buộc là thông đồng với chính phủ để đàn áp phát ngôn của phe bảo thủ trên mạng.
Nếu còn sống, Beau Biden, trưởng nam của Tổng Thống Joe Biden sẽ là một ứng cử viên lý tưởng cho bất cứ vai trò lãnh đạo nào của nước Mỹ. Beau Biden là một luật sư, là một Thiếu Tá Vệ Binh Quốc Gia từng phục vụ chiến trường Iraq và Kosavo. Beau trở thành một công tố viên liên bang rồi đắc cử Tổng Chưởng Lý Delaware hai nhiệm kỳ, đang nhắm đến chức Thống Đốc Delaware thì qua đời vì ung thư ở tuổi 46 vào năm 2015. Đây là một mất mát to lớn cho gia đình Biden và cả cho tiểu bang Delaware trước sự ra đi của Beau Biden, một chính khách có triển vọng chính trị đầy hứa hẹn. Trái ngược với anh trai, Hunter Biden là một "con cừu đen", gây tai tiếng cho gia đình và cho chính mình.
Tuần này, trong chuyên mục Say More, Project-Syndicate phỏng vấn Joseph S. Nye, Jr. về các đề tài quyền lực Trung Quốc, chính trị Hoa Kỳ, chiến tranh lạnh mới, cuộc chiến Ukraine và xung đột Đài Loan. Sau đây là bản dịch.
Chính quyền CSVN vẫn giữ kín lý do tại sao 2 trụ sở UBND xã Ea Tiêu và Ea Ktur huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk đã bị một nhóm người Thượng tấn công vào khoảng 0h35 ngày 11/6 làm 9 người chết và 2 người bị thương...
Và tôi e rằng đa số người dân đã bị dồn đến chân tường rồi. Trước tình trạng này những đề nghị phát triển , hay “phát triển bền vững”, đều bất khả thi. Kinh nghiệm của nạn nhân cộng sản, ở những quốc gia khác, cho thấy là thể chế này chỉ có thể thay thế chứ không thể nào thay đổi được...
Kon Tum và Pleiku, nhìn trên bản đồ, giống y như hai thành phố (chị em) nằm kề cạnh bên nhau. Tuy thế, đường tình duyên của hai “kiều nữ” này lại không chạy song song mà đi theo chiều hoàn toàn trái ngược...
✱The Economist: Tác động của vụ chính phủ Nga giảm cung cấp khí đốt đã không dẫn đến mức "thảm họa gas" như một số người lo ngại. Giá khí tự nhiên tại Châu Âu đã giảm từ hơn 300 euro mỗi megawatt-giờ vào mùa hè năm ngoái xuống còn 30 euro trong những ngày gần đây. ✱The Politico Europe: Vào năm 2021, nguồn cung cấp từ Nga chiếm khoảng một nửa tổng lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu của EU ở mức 150 tỷ mét khối mỗi năm. Nhưng đến tháng 11 năm 2022, nó chỉ chiếm dưới 13 phần trăm, và con số này tiếp tục giảm...
Mỹ đã đứng ra bảo đảm an toàn ở Đông Á trong nhiều thập niên gần đây, nhưng Trung quốc ngày càng có nhiều dấu hiệu thách thức, tạo nên sự căng thẳng giữa quan hệ Mỹ - Trung. Sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc về kinh tế cộng với tham vọng bành trướng là điều không thể chối cãi. Chừng nào chế độ độc tài Trung cộng còn khăng khăng đòi quyền nuốt chửng Đài Loan bằng bất kỳ phương tiện nào, cộng thêm tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ Biển Đông bất chấp các nước láng giềng nghĩ gì, thì sự căng thẳng đó còn tiếp tục.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.