(Lời tâm tình: Bài viết về “Sử Việt” chỉ khái quát, không đi sâu từng chi tiết của đề tài. Cuối mỗi bài viết, phần “Thiết nghĩ” nếu có chỉ là góp ý của tác giả, không ngoài mục đích làm sáng tỏ thêm về nội dung đã biên soạn. Trang Sử Việt luôn mong mỏi nhúm nhen tình tự dân tộc, niềm yêu thương quê hương và giữ gìn Việt ngữ cùng văn hóa Việt.
________________
.
LÊ LAI
(? - 1418)
Lê Lai quê Thanh Hóa, thân phụ là Lê Kiều nối đời làm chức Phụ đạo trong vùng. Lê Lai là một dũng tướng, người can đảm trung hậu, Bình Định Vương phong ông chức Đô tổng quản, tước Quan nội hầu. Cuối năm 1418, nghĩa quân của Lê Lợi bị giặc bao vây ở Chí Linh, lương thực cạn kiệt rất nguy khốn.
Trong "Lam Sơn Thực Lục" của Nguyễn Trãi, trang 9 ghi: Lê Lợi hỏi: "Ai có thể thay thế Ta mặc áo vàng, lĩnh năm trăm quân, hai thớt voi, đánh vào thành Tây đô. Thấy giặc ra đối địch thì tự xưng tên: ‘Ta là chúa Lam sơn đây!’. Để cho giặc bắt? Cho ta được náu mình, nghỉ binh, thu họp cả quân sĩ, để mưu tính việc về sau"!. Các tướng đều không dám nhận lời. Chỉ có Lê Lai đứng lên thưa: "Tôi xin mặc áo của Chúa công ra trận. Ngày sau Chúa công gầy nên đế nghiệp, có được thiên hạ, thương đến công tôi, cho con cháu muôn đời được chịu ơn nước. Đó là điều tôi mong mỏi"!.
Lê Lợi lạy trời mà khấn rằng: "Lê Lai có công thay đổi áo. Sau này Ta cùng con cháu, và các tướng sĩ hay con cháu các công thần, nếu không thương đến công ấy, thì xin đền đài hóa ra rừng núi; ấn vàng hóa ra đồng sắt; gươm thần hóa ra đao binh!".
Lê Lai dẫn 500 quân với 2 thớt voi, thúc ngựa xông ra trận, hô to: "Ta là chúa Lam Sơn đây"!. Quân Minh tưởng Lê Lai là Lê Lợi, nên đem quân vây đánh, ông cùng quân sĩ chống trả can trường cho đến khi kiệt sức bị bắt và giặc đem ông hành hình. Sau đấy, Lê Lợi sai người ngầm tìm được thi hài ông, mang về an táng ở Lam Sơn.
Nhờ vậy, Lê Lợi và các tướng sĩ khác chạy thoát.
Sự hy sinh của Lê Lai đã nung nấu Nghĩa quân quyết chiến. Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi, truy phong Lê Lai là đệ nhất công thần, "Sùng trung Đồng đức hiệp mưu bảo chính Lũng Nhai công thần", hàm Thiếu uý, thuỵ là Toàn Nghĩa; và phán: "trước ngày giỗ của ta là ngày giỗ của Lê Lai", ngày giỗ Lê Lai là 21 tháng 8 (ÂL). Dân gian có câu: "21 Lê Lai, 22 Lê Lợi". Năm 1484, Lê Thánh Tông gia phong Lê Lai là Trung Túc vương.
.
Thiết Nghĩ:
Lê Lai cứu chúa là một bi hùng sử, nên trân trọng và lưu luyến mãi. Lòng sắt son của ông, điểm tô trang sử Việt rạng rỡ và gìn giữ nước Việt vẹn toàn. Văn hào Alfred de Vigny có bài thơ “La Mort du loup” về tư tưởng hy sinh cao thượng, như sự hy sinh hào hùng của ông, đáng nghi nhớ:
“Ta không than khóc, bơ thờ
Gắng tròn nhiệm vụ, ngẩn ngơ sao đành
Số trời, dù có mong manh
Đớn đau hay chết, lòng thành cũng vui”(*)
“Lê Lai cứu chúa” là một trang sử hùng hồn trong sự nghiệp khởi nghĩa Lam Sơn, từ năm 1418 cho đến nay và vĩnh viễn ngàn sau, không một ai có thể thay thế được. Văn hào Nguyễn Trãi người cùng thời với Lê Lai, đã ghi vào “Lam Sơn Thực Lục” rất đầy đủ. Chúng ta không thể lầm lẫn với những nhân vật khác có cùng tên “Lê Lai” trong thời kỳ kháng chiến Lam Sơn, lại xuất hiện nơi một số tài liệu khác nhau.
.
Trong “Lam Sơn Thực Lục” có ghi Nguyễn Thận người Mục Sơn (Thanh Hoá) là công thần Lam Sơn, được lấy họ vua và đặt tên Lai, nên gọi là Lê Lai. Ngoài ra, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư phần bản kỷ, quyển số 10, trang 27b, có chép: “Ngày 13 tháng giêng năm Đinh Mùi (1427) giết Tư Mã Lê Lai, tịch thu gia sản vì Lai cậy có chiến công nói năng khinh mạn”. Từ đấy có giả thuyết rằng, Lê Lai may mắn sống sót sau khi cứu chúa, tiếp tục tham gia kháng chiến và bị chính Lê Lợi ra lệnh giết sau này. Điều này không thể xảy ra, vì lẽ các vua Lê kế tiếp luôn nhớ ơn “Lê Lai cứu chúa”?!.
.
Cảm mộ: Lê Lai
Cảm mộ: Lê Lai
Đổi áo, can trường lẫm liệt thay!
Cứu vua, xông xáo giải trùng vây
Hy sinh, cảm kích từng dân dã!
Tử tiết, ngậm ngùi dẫu cỏ cây!
_________________
(*)- Bài thơ “La Mort du loup” của văn hào Alfred de Vigny:
“Gémir, pleurer, prier est également lâche!
Fais énergiquement ta longue et lourde tâche,
Dans la voie où le sort a voulu t’appeler,
Puis après, comme moi, souffre et meurs sans parler”
Nguyễn Lộc Yên
.
,
Gửi ý kiến của bạn
