Steve Jobs: Con Ngựa Chứng Trong Hàng Thiểu Số
Trangđài Glassey-Trầnguyễn
vietamproj@gmail.com
Không rào đón, không che đậy, Steve Jobs giở lại những trang sách ghồ ghề nhất của đời mình cho sinh viên tốt nghiệp xem ngày 12 tháng 6, năm 2005, vào lễ tốt nghiệp thứ 114 của Đại học Stanford, đại học “Ivy League” duy nhất ở bờ Tây Hoa Kỳ. Với tư cách là CFO và đồng sáng lập của Apple Computer và Pixar Animation Studios, ông khuyến khích sinh viên theo đuổi giấc mơ của mình và biến những thất bại trong cuộc sống thành cơ hội mới.
Bài phát biểu của ông lập tức được coi là “The Gettysburg address of graduation speeches,” tạm dịch là “bài phát biểu kinh điển cho các lễ ra trường.” Ở một nơi mà danh xưng và tín chỉ được coi là rường cột của mọi thành công như Đại học Stanford, Steve Jobs lại dõng dạc thách thức chính cái tôn chỉ này. Tôi nghĩ bài nói chuyện của Steve Jobs là một trong số những tài sản độc nhất vô nhị của Đại học Stanford, nên trường đã nhanh chóng đưa video lên Youtube và hàng chục triệu người đã vào xem.
Tại sao người Mỹ gọi bài nói chuyện của ông là “the Gettysburg address of graduation speeches”" Được coi là một trong những bài nói hay nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, bài nói này do Tổng thống Abraham Lincoln phát biểu vào ngày 19 tháng 11, năm 1863, trong thời Nội Chiến của Mỹ, tại buổi lễ khánh thành Nghĩa Trang Liệt Sĩ Quốc Gia tại Gettysburg, Pennsylvania, bốn tháng rưỡi sau khi quân đội Công Đoàn đánh bại phe Liên Bang trong trận Gettysburg. Bài phát biểu đã làm nên lịch sử vì chỉ trong vòng 2 phút đồng hồ, TT Lincoln đã khơi gợi sự bình đẳng và quyền tự do cho mọi người dân.
Tuyên gọi bài nói của Steve Jobs như là một di tích lịch sử phi vật thể, có phải người dân Hoa Kỳ cũng coi ông như một lãnh tụ quốc gia trong phạm trù kỹ thuật và xã hội" Chúng ta cùng ngẫm xem tại sao xã hội Mỹ, và cả thế giới nữa, lại dành cho Steve Jobs một vinh dự lớn như vậy. Trong đoản văn này, tôi xin tập trung vào ba điểm chính trong bài nói của ông mà thôi, vì không đủ chỗ để nói về những ảnh hưởng phổ quát của ông, vốn đã được báo chí Mỹ đào sâu.
1. Thất học – Tự hành.
Steve Jobs chắc chắn là con ngựa chứng. Chỉ có ngựa chứng mới dám xiển dương một lối sống bên trên những định kiến xã hội. Nhưng cái chứng của ông có định hướng, có mục đích, và có quyết tâm. Ông không chứng khơi khơi. Ông chứng có phương pháp.
Phương pháp đó là gì" Biết chấp nhận hoàn cảnh của mình. Ông không phàn nàn là trong thời gian đại học ngắn ngủi, ông phải ngủ ké trong phòng của các bạn. Ông còn kể lại cảnh đi bán vỏ chai để mua thức ăn. Và mỗi tuần một lần, ông đi bộ bảy dặm đường mỗi tối Chúa Nhật để có một bữa ăn cho ra hồn tại đền Hare Krishna. “I loved it.” Khổ như vậy mà vẫn yêu đời, thì quả là một nghị lực lớn.
Ông lại là một đứa con bị khước từ, nhưng có điều kiện. Mẹ đẻ của ông, vốn là một sinh viên hậu đại học khi sinh ông, đã nhất mực muốn ông phải vào đại học sau này. Ba ông thì không có bằng trung học. Mẹ ông thì chưa từng tốt nghiệp đại học. Họ lại thuộc tầng lớp lao động. Liệu họ có làm được điều mà mẹ đẻ của ông muốn không, như họ đã hứa"
Steve Jobs nhận ra rằng đi học đại học không là một điều thực tế với ông lúc đó. Có lẽ ông có một óc sáng tạo và một sự tự lập quá lớn để theo bất cứ một khuôn mẫu nào. Ông bỏ học, nhưng tự dạy cho mình. Ông học những gì có thể, cho dù những điều đó chưa hẳn đã có ứng dụng tức thời cho mình. Để chỉ có chiều dài của đời sống mới cho thấy, những chấm nhỏ tầm thường sẽ nối thành những họa đồ siêu việt. Chính những lớp bút pháp đã góp phần lớn trong việc sáng chế máy điện toán Macintosh của ông sau này. Ai mà ngờ"!
2. Mất nghiệp – Tái biên.
Thua keo này ta bày keo khác. Steve Jobs có lẽ là người sống trọn phương châm này. Bị đuổi khỏi công ty do chính mình thành lập, ông đã bị choáng váng và mất hướng. Sự nghiệp tưởng như đã kết thúc. Nhưng không. Cái tình yêu mà ông có đối với công việc đã làm cho ông nhìn thấu mọi việc. Để ông không tự ràng buộc mình vào một quá khứ đứt đoạn. Ông làm lại từ đầu.
Và cái khả năng tự vực mình dậy từ những chán chường tức giận, cái tư duy thấu suốt ý nghĩa cuộc đời, đã cho Steve Jobs những sáng tạo mới, những ước mơ mới, những tương lai mới. Ông không mắc kẹt trong thất bại. Ông nuốt trôi thất bại, để vươn tới những khả năng mới, những thách đố mới. Vì ông biết, “thất bại là mẹ của thành công.” Nên ông luôn nhìn vào những ổ gà trong cuộc sống với một thái độ tích cực. “I'm pretty sure none of this would have happened if I hadn't been fired from Apple. It was awful tasting medicine, but I guess the patient needed it.” Thuốc đắng dã tật. Steve Jobs cho rằng mình cần cái đắng đó. Và ông uống ừng ực.
3. Sinh ký tử quy.
Steve Jobs đã đối diện tất cả trong cuộc đời ông. Đói nghèo. Bị bỏ rơi. Bị phản bội. Bệnh tật. Và cái chết. Cái chết không là nỗi sợ. Nó là phát minh kỳ vĩ nhất của cuộc sống. “Death is very likely the single best invention of Life.” Có phải ông đã nhập tâm cái tư tưởng sinh ký tử quy không"
Bí quyết sống của Steve Jobs có thể thâu tóm về ba điều: dám liều, dám bắt đầu lại từ đầu, và dám tin vào cuộc sống. Không biết tương lai sẽ thế nào, nhưng sống hết mình với hiện tại. Dùng tất cả những gì mình biết cho công việc trước mắt. Học tất cả những gì mình có thể. Làm tất cả những gì mình thích. Dám sống. Dám nghĩ. Dám làm.
Nhưng có một bí quyết thành công mà Steve Jobs ít đề cập đến, tuy ông có nhắc qua trong bài nói này. Vợ ông. Bên cạnh một người đàn ông thành công thường là hình dáng của một người phụ nữ. Đảm đang. Khôn ngoan. Hiểu biết. Và nồng nàn tình yêu. Như phu nhân của Bill Gates, bà Melinda Gates. Steve Jobs là một người rất kín đáo. Nhưng ông đã nói rõ, trong thời gian ông đang bị xuống chó, ông đã yêu “…fell in love with an amazing woman who would become my wife.” Và người phụ nữ ấy đã cùng ông tạo nên hạnh phúc gia đình. Để sự sống của ông còn tiếp tục sau khi ông đã nằm xuống *.
Tôi cho rằng Steve Jobs là một người con thảo. Ông chắc cũng cố gắng nhiều để thỏa lòng mẹ đẻ, theo học đại học ở tuổi 17. Nhưng tôi cũng nghĩ, ông là một người công bằng và mẫn cảm. Ông không muốn dùng số tiền ba mẹ (nuôi) dành dụm cả đời để đóng tiền học. Ông bỏ học. Nhưng ông không bỏ ngang. Ông tự dạy mình những điều khôn ngoan mà sách vở đã bỏ quên.
Chính cái tấm lòng của ông cũng là một trong những bí quyết thành công của ông, tuy ông không lấy nó làm tiểu đề cho ba điểm mấu chốt trong bài phát biểu. Ông có lòng với gia đình, với bạn bè, với xã hội. Ông muốn điều tốt đẹp nhất cho mọi người, tuy ông có thiếu sót với mẹ con của cô con gái rơi Lisa khi ông còn ở tuổi ngoài 20 (ông cũng không phải là viên ngọc toàn bích, và cũng cần thời gian để ‘thành nhân’ như bất cứ ai khác). Nếu lòng ông không cắn rứt khi ngồi trong giảng đường đại học, nghĩ đến sự cần lao của cha mẹ, thì chắc gì ông đã đi tìm những con đường khác. Nội tâm của ông chắc rất bao dung, thoáng đạt. Vì có bao dung, thì mới bỏ qua được cái cú sốc mất nghiệp, để bình thản mà tập trung trí lực vào một cuộc chơi mới. NeXT và Pixar chính là bằng chứng của tiến trình bao dung này.
Trong nhân gian, đa số con người chịu ảnh hưởng môi trường, và là sản phẩm thụ động hay tương tác của xã hội. Nhưng có một số ít sẽ thay đổi xã hội bằng sản phẩm trí tuệ và sáng tạo của họ. Có thể nói, trong lãnh vực chuyên ngành của mình, xã hội là sản phẩm của họ.
Bạn có dám đứng vào hàng thiểu số như Steve Jobs không" Để làm một con ngựa chứng.
* Theo báo International Business Times, Steve Jobs cũng có một cô con gái ngoài giá thú tên là Lisa Nicole Brennan-Jobs khi ông mới 23 tuổi. Người mẹ là bạn gái từ trung học của ông, Chris-Ann Brennan, một họa sĩ có tiếng tại vùng Bay sau này. Tuy ban đầu, Steve Jobs nghĩ là mình vô sinh, nên đã không nhận con, nhưng sau này, ông đã có mối quan hệ tốt với Lisa. Tuy vậy, mẹ con Lisa vẫn sống nhờ vào trợ cấp xã hội và phải chuyển nhà liên tục vì nghèo. Có thể ở thời gian 1978 lúc đó, Steve Jobs còn nhiều tham vọng, chưa đạt thành sự nghiệp, nên không ưu tiên vấn đề con cái hay gia đình.
Trangđài Glassey-Trầnguyễn
vietamproj@gmail.com
Không rào đón, không che đậy, Steve Jobs giở lại những trang sách ghồ ghề nhất của đời mình cho sinh viên tốt nghiệp xem ngày 12 tháng 6, năm 2005, vào lễ tốt nghiệp thứ 114 của Đại học Stanford, đại học “Ivy League” duy nhất ở bờ Tây Hoa Kỳ. Với tư cách là CFO và đồng sáng lập của Apple Computer và Pixar Animation Studios, ông khuyến khích sinh viên theo đuổi giấc mơ của mình và biến những thất bại trong cuộc sống thành cơ hội mới.
Bài phát biểu của ông lập tức được coi là “The Gettysburg address of graduation speeches,” tạm dịch là “bài phát biểu kinh điển cho các lễ ra trường.” Ở một nơi mà danh xưng và tín chỉ được coi là rường cột của mọi thành công như Đại học Stanford, Steve Jobs lại dõng dạc thách thức chính cái tôn chỉ này. Tôi nghĩ bài nói chuyện của Steve Jobs là một trong số những tài sản độc nhất vô nhị của Đại học Stanford, nên trường đã nhanh chóng đưa video lên Youtube và hàng chục triệu người đã vào xem.
Tại sao người Mỹ gọi bài nói chuyện của ông là “the Gettysburg address of graduation speeches”" Được coi là một trong những bài nói hay nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, bài nói này do Tổng thống Abraham Lincoln phát biểu vào ngày 19 tháng 11, năm 1863, trong thời Nội Chiến của Mỹ, tại buổi lễ khánh thành Nghĩa Trang Liệt Sĩ Quốc Gia tại Gettysburg, Pennsylvania, bốn tháng rưỡi sau khi quân đội Công Đoàn đánh bại phe Liên Bang trong trận Gettysburg. Bài phát biểu đã làm nên lịch sử vì chỉ trong vòng 2 phút đồng hồ, TT Lincoln đã khơi gợi sự bình đẳng và quyền tự do cho mọi người dân.
Tuyên gọi bài nói của Steve Jobs như là một di tích lịch sử phi vật thể, có phải người dân Hoa Kỳ cũng coi ông như một lãnh tụ quốc gia trong phạm trù kỹ thuật và xã hội" Chúng ta cùng ngẫm xem tại sao xã hội Mỹ, và cả thế giới nữa, lại dành cho Steve Jobs một vinh dự lớn như vậy. Trong đoản văn này, tôi xin tập trung vào ba điểm chính trong bài nói của ông mà thôi, vì không đủ chỗ để nói về những ảnh hưởng phổ quát của ông, vốn đã được báo chí Mỹ đào sâu.
1. Thất học – Tự hành.
Steve Jobs chắc chắn là con ngựa chứng. Chỉ có ngựa chứng mới dám xiển dương một lối sống bên trên những định kiến xã hội. Nhưng cái chứng của ông có định hướng, có mục đích, và có quyết tâm. Ông không chứng khơi khơi. Ông chứng có phương pháp.
Phương pháp đó là gì" Biết chấp nhận hoàn cảnh của mình. Ông không phàn nàn là trong thời gian đại học ngắn ngủi, ông phải ngủ ké trong phòng của các bạn. Ông còn kể lại cảnh đi bán vỏ chai để mua thức ăn. Và mỗi tuần một lần, ông đi bộ bảy dặm đường mỗi tối Chúa Nhật để có một bữa ăn cho ra hồn tại đền Hare Krishna. “I loved it.” Khổ như vậy mà vẫn yêu đời, thì quả là một nghị lực lớn.
Ông lại là một đứa con bị khước từ, nhưng có điều kiện. Mẹ đẻ của ông, vốn là một sinh viên hậu đại học khi sinh ông, đã nhất mực muốn ông phải vào đại học sau này. Ba ông thì không có bằng trung học. Mẹ ông thì chưa từng tốt nghiệp đại học. Họ lại thuộc tầng lớp lao động. Liệu họ có làm được điều mà mẹ đẻ của ông muốn không, như họ đã hứa"
Steve Jobs nhận ra rằng đi học đại học không là một điều thực tế với ông lúc đó. Có lẽ ông có một óc sáng tạo và một sự tự lập quá lớn để theo bất cứ một khuôn mẫu nào. Ông bỏ học, nhưng tự dạy cho mình. Ông học những gì có thể, cho dù những điều đó chưa hẳn đã có ứng dụng tức thời cho mình. Để chỉ có chiều dài của đời sống mới cho thấy, những chấm nhỏ tầm thường sẽ nối thành những họa đồ siêu việt. Chính những lớp bút pháp đã góp phần lớn trong việc sáng chế máy điện toán Macintosh của ông sau này. Ai mà ngờ"!
2. Mất nghiệp – Tái biên.
Thua keo này ta bày keo khác. Steve Jobs có lẽ là người sống trọn phương châm này. Bị đuổi khỏi công ty do chính mình thành lập, ông đã bị choáng váng và mất hướng. Sự nghiệp tưởng như đã kết thúc. Nhưng không. Cái tình yêu mà ông có đối với công việc đã làm cho ông nhìn thấu mọi việc. Để ông không tự ràng buộc mình vào một quá khứ đứt đoạn. Ông làm lại từ đầu.
Và cái khả năng tự vực mình dậy từ những chán chường tức giận, cái tư duy thấu suốt ý nghĩa cuộc đời, đã cho Steve Jobs những sáng tạo mới, những ước mơ mới, những tương lai mới. Ông không mắc kẹt trong thất bại. Ông nuốt trôi thất bại, để vươn tới những khả năng mới, những thách đố mới. Vì ông biết, “thất bại là mẹ của thành công.” Nên ông luôn nhìn vào những ổ gà trong cuộc sống với một thái độ tích cực. “I'm pretty sure none of this would have happened if I hadn't been fired from Apple. It was awful tasting medicine, but I guess the patient needed it.” Thuốc đắng dã tật. Steve Jobs cho rằng mình cần cái đắng đó. Và ông uống ừng ực.
3. Sinh ký tử quy.
Steve Jobs đã đối diện tất cả trong cuộc đời ông. Đói nghèo. Bị bỏ rơi. Bị phản bội. Bệnh tật. Và cái chết. Cái chết không là nỗi sợ. Nó là phát minh kỳ vĩ nhất của cuộc sống. “Death is very likely the single best invention of Life.” Có phải ông đã nhập tâm cái tư tưởng sinh ký tử quy không"
Bí quyết sống của Steve Jobs có thể thâu tóm về ba điều: dám liều, dám bắt đầu lại từ đầu, và dám tin vào cuộc sống. Không biết tương lai sẽ thế nào, nhưng sống hết mình với hiện tại. Dùng tất cả những gì mình biết cho công việc trước mắt. Học tất cả những gì mình có thể. Làm tất cả những gì mình thích. Dám sống. Dám nghĩ. Dám làm.
Nhưng có một bí quyết thành công mà Steve Jobs ít đề cập đến, tuy ông có nhắc qua trong bài nói này. Vợ ông. Bên cạnh một người đàn ông thành công thường là hình dáng của một người phụ nữ. Đảm đang. Khôn ngoan. Hiểu biết. Và nồng nàn tình yêu. Như phu nhân của Bill Gates, bà Melinda Gates. Steve Jobs là một người rất kín đáo. Nhưng ông đã nói rõ, trong thời gian ông đang bị xuống chó, ông đã yêu “…fell in love with an amazing woman who would become my wife.” Và người phụ nữ ấy đã cùng ông tạo nên hạnh phúc gia đình. Để sự sống của ông còn tiếp tục sau khi ông đã nằm xuống *.
Tôi cho rằng Steve Jobs là một người con thảo. Ông chắc cũng cố gắng nhiều để thỏa lòng mẹ đẻ, theo học đại học ở tuổi 17. Nhưng tôi cũng nghĩ, ông là một người công bằng và mẫn cảm. Ông không muốn dùng số tiền ba mẹ (nuôi) dành dụm cả đời để đóng tiền học. Ông bỏ học. Nhưng ông không bỏ ngang. Ông tự dạy mình những điều khôn ngoan mà sách vở đã bỏ quên.
Chính cái tấm lòng của ông cũng là một trong những bí quyết thành công của ông, tuy ông không lấy nó làm tiểu đề cho ba điểm mấu chốt trong bài phát biểu. Ông có lòng với gia đình, với bạn bè, với xã hội. Ông muốn điều tốt đẹp nhất cho mọi người, tuy ông có thiếu sót với mẹ con của cô con gái rơi Lisa khi ông còn ở tuổi ngoài 20 (ông cũng không phải là viên ngọc toàn bích, và cũng cần thời gian để ‘thành nhân’ như bất cứ ai khác). Nếu lòng ông không cắn rứt khi ngồi trong giảng đường đại học, nghĩ đến sự cần lao của cha mẹ, thì chắc gì ông đã đi tìm những con đường khác. Nội tâm của ông chắc rất bao dung, thoáng đạt. Vì có bao dung, thì mới bỏ qua được cái cú sốc mất nghiệp, để bình thản mà tập trung trí lực vào một cuộc chơi mới. NeXT và Pixar chính là bằng chứng của tiến trình bao dung này.
Trong nhân gian, đa số con người chịu ảnh hưởng môi trường, và là sản phẩm thụ động hay tương tác của xã hội. Nhưng có một số ít sẽ thay đổi xã hội bằng sản phẩm trí tuệ và sáng tạo của họ. Có thể nói, trong lãnh vực chuyên ngành của mình, xã hội là sản phẩm của họ.
Bạn có dám đứng vào hàng thiểu số như Steve Jobs không" Để làm một con ngựa chứng.
* Theo báo International Business Times, Steve Jobs cũng có một cô con gái ngoài giá thú tên là Lisa Nicole Brennan-Jobs khi ông mới 23 tuổi. Người mẹ là bạn gái từ trung học của ông, Chris-Ann Brennan, một họa sĩ có tiếng tại vùng Bay sau này. Tuy ban đầu, Steve Jobs nghĩ là mình vô sinh, nên đã không nhận con, nhưng sau này, ông đã có mối quan hệ tốt với Lisa. Tuy vậy, mẹ con Lisa vẫn sống nhờ vào trợ cấp xã hội và phải chuyển nhà liên tục vì nghèo. Có thể ở thời gian 1978 lúc đó, Steve Jobs còn nhiều tham vọng, chưa đạt thành sự nghiệp, nên không ưu tiên vấn đề con cái hay gia đình.
Gửi ý kiến của bạn
