Hôm nay,  

Các cuộc đàm phán Mỹ - Iran về chương trình vũ khí hạt nhân trong bối cảnh mới

6/20/202500:00:00(View: 396)
My iran
 

Hiện tình

Vào ngày 13 tháng 6 năm 2025, Israel đã phát động một cuộc tấn công quy mô nhắm vào các mục tiêu tại Iran, bao gồm các cơ sở hạt nhân và quân sự, hai ngày trước khi Iran và Mỹ dự định tiếp tục đàm phán về một thỏa thuận hạt nhân ở Oman. Israel đã tấn công Iran với lý do là muốn ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran. Sau đó, Iran quyết định hủy bỏ việc đàm phán.
 
Sau cuộc tấn công của Israel, hiện tình Iran đang rất căng thẳng vì phải chịu nhiều tổn thất nghiêm trọng, nhất là các cơ sở hạt nhân tại Natanz bị thiệt hại nặng nề.
 
Các nhà ngoại giao hai nước nhận thấy rằng cơ hội để tiếp tục đàm phán là mong manh hơn bao giờ hết, trong khi giới quân sự tỏ ra lo ngại nhiều hơn liệu là Israel có đủ khả năng để ngăn chặn các cuộc tấn công bằng vũ khí hạt nhân của Iran hay không.
 
Triển vọng tái đàm phán Mỹ-Iran
 
Sau nhiều năm cắt đứt quan hệ ngoại giao, Mỹ và Iran đã không tiến hành bất cứ cuộc đàm phán nào về chương trình hạt nhân. Các tranh chấp về vấn đề này đã làm bế tắc bang giao hai nước và cả hai thường xuyên đe dọa và cáo buộc nhau. Mãi đến giữa tháng 4 năm nay, các cuộc đàm phán mới được khởi động lại. Hiện nay, với cuộc tấn công của Israel, nhiều vấn đề mới lại được đặt ra là liệu cơ hội cho các cuộc đàm phán Mỹ-Iran có được khởi động lại hay không, và nếu không, hậu quả sẽ ra sao.
 
Các cuộc đàm phán Mỹ-Iran về một thỏa thuận hạt nhân hiện nay bị gián đoạn, nhưng không nhất thiết phải đi đến kết luận là sẽ thất bại hoàn toàn. Thực tế cho thấy sau khi Israel tấn công Iran, các nỗ lực ngoại giao giữa Washington và Tehran đã bị đình trệ. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là cánh cửa ngoại giao bị đóng lại vĩnh viễn.
 
Nhìn chung, Iran đang đứng trước một bối cảnh mới là chiến cuộc sẽ tiếp tục leo thang và không biết phải làm gì để ứng phó: tìm kiếm một giải pháp để giữ thể diện dù có thể nhượng bộ nhất định, hoặc phải cố gắng tiếp tục con đường đấu tranh kiên cường chống Mỹ. Tehran phải lựa chọn phương sách nào trong những ngày tới, đó là vấn đề. Nhưng tình trạng suy yếu chung của Iran là vô cùng khẩn thiết vì không thể tự vệ trước các cuộc tấn công liên tục và toàn diện của Israel.
 
Tuy nhiên, trong tình hình mới này, giới lãnh đạo ở Tehran cũng sẽ khó từ bỏ chương trình phát triển vũ khí hạt nhân. Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như cũng muốn lợi dụng tình thế này, xem các cuộc tấn công của Israel như một phương tiện để gây áp lực lên Iran nhằm đạt được thỏa thuận. Nhưng triển vọng này không phù hợp với logic đang phổ biến ở Tehran để thể hiện thiện chí đàm phán.
 
Nguyên nhân
 
Về chủ yếu, từ lâu, phương Tây cáo buộc Iran là luôn nỗ lực bằng mọi cách để phát triển vũ khí hạt nhân. Tehran phủ nhận điều này và cố biện minh rằng sản xuất chỉ dành cho mục đích dân dụng và phát triển năng lượng. Tuy nhiên, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã cảnh báo rằng việc Iran sở hữu bom hạt nhân không còn xa lạ nữa, bằng chứng là Iran đã mở rộng đáng kể việc sản xuất uranium 60%, gần như là để cung cấp vũ khí. Theo chiều hướng này, giới quan sát tỏ ra lo ngại về khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran.
 
Giới quan sát hy vọng là các cuộc đàm phán lần này sẽ mở đường cho một thỏa thuận mới, nhưng liệu có khả thi hay không, đó là vấn đề. Các điểm còn gây tranh luận khác trong chương trình nghị sự là khả năng tên lửa của Iran và chính sách chung về Trung Đông, đặc biệt là sự hỗ trợ của Iran đối với các nhóm Hồi giáo chiến binh chống lại Israel, kẻ thù không đội trời chung của Iran.
 
Trong khoảng hai tháng đàm phán trước đây, hầu như không có tiến triển nào được ghi nhận. Giới quan sát cho rằng có thể Mỹ và Israel cùng theo đuổi một chiến lược "cảnh sát tốt, cảnh sát xấu". Trong khi Israel chuẩn bị các kế hoạch cho chiến tranh, thì Mỹ lại cho rằng đang có được một cơ hội thuận lợi khác về mặt ngoại giao cần tận dụng. Nhưng vì yêu cầu của Mỹ là tối đa, ví dụ như Mỹ không cho phép Iran tinh luyện thêm uranium, ngay cả để sử dụng trong lĩnh vực dân dụng. Iran không thể đồng ý với điều này mà không bị mất mặt. nên các cuộc đàm phán đã gặp thất bại.
 
Nội dung chương trình hạt nhân của Iran
 
Chương trình phát triển vũ khí hạt nhân của Iran có lịch sử kéo dài hàng nhiều thập niên. Ngay từ năm 1984, người sáng lập nền Cộng hòa Hồi giáo Iran, Ayatollah Khomeini, đã ra lệnh phát triển vũ khí hạt nhân. Trong nhiều năm, Tehran đã cố gắng giữ bí mật tối đa về chương trình này đối với công luận quốc tế. Vào những năm 1990, Mỹ lần đầu tiên nhận thức được tầm quan trọng của kế hoạch hợp tác giữa Iran và Nga về vũ khí hạt nhân của Iran.
 
Năm 2002, một nhóm kháng chiến Iran đã thông báo cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế biết rằng Iran đang tiến hành xây dựng hoàn chỉnh một chu trình nhiên liệu hạt nhân. Đồng thời, họ cũng nêu các địa danh bí mật của các cơ sở hạt nhân của Iran để làm bằng chứng cụ thể. Kể từ đó, tranh chấp giữa Mỹ và Iran về chương trình hạt nhân của Iran đã bùng nổ.
 
Obama và thỏa thuận hạt nhân
 
Sau khi nhậm chức vào năm 2009, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã tập hợp một liên minh quốc tế nhằm thuyết phục Iran tham gia đàm phán. Một chế độ trừng phạt rất chi tiết đã được Obama đề ra, nhằm gây ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế của Iran. Vào tháng 8 năm 2015, Iran đã ký một thỏa thuận với sự tham gia của Đức, Pháp, Anh và Mỹ, trong khi vào thời điểm đó, Nga và Trung Quốc luôn bảo vệ lập trường của Iran.
 
Thỏa thuận giữa Mỹ và Iran nhằm mục đích ngăn chặn Iran chế tạo vũ khí hạt nhân. Để đổi lấy những nhượng bộ về chương trình hạt nhân, Iran cam kết khai thác và tinh luyện một số lượng lớn uranium nhưng phải được IAEA dành quyền kiểm soát, và bù lại, các biện pháp trừng phạt cùng rào cản thương mại đối với Iran sẽ được dỡ bỏ. Vấn đề không đạt được trong thỏa thuận này là không thể kiềm chế Iran tiến hành một chính sách hung hăng trong khu vực. Hơn nữa, chương trình chế tạo tên lửa tầm xa cũng không phải là một phần của thỏa thuận giữa hai bên.
 
Trump rút khỏi thỏa thuận
 
Vào năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Donald Trump đã đơn phương chấm dứt thỏa thuận đối với Iran và áp đặt các biện pháp trừng phạt mới về kinh tế. Đây là quyết định có động cơ chủ yếu do tình hình thực tế trong nước, vì Trump muốn liên kết với những người theo đường lối cứng rắn của đảng Cộng hòa, những người chưa bao giờ muốn có thỏa thuận với Iran và cũng đồng thời muốn đảo ngược các chính sách của Obama.
 
Kết quả của việc rút lui này là Iran không còn tuân thủ các thỏa thuận trong việc tinh luyện uranium, ngay cả ở nồng độ cao hơn và việc giám sát của IAEA. Vào năm 2022, các quốc gia ký kết còn lại đã cố gắng khôi phục thỏa thuận, nhưng không thành công.
 
Các mục tiêu của Iran và Mỹ
 
Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc vào đầu năm 2025, Tổng thống Trump đã thúc đẩy một thỏa thuận mới bằng cách đe dọa Iran là sẽ hành động quân sự nếu các cuộc đàm phán thất bại. Iran không có lựa chọn nào khác ngoài việc tham gia đàm phán với Mỹ. Iran đã chịu áp lực nặng nề trước cuộc tấn công của Israel vào ngày 13 tháng 6 năm 2025, cả từ bên ngoài và bên trong. Cuộc xung đột với Israel đã làm Iran suy yếu đáng kể. "Trục kháng chiến" tự xưng đã bắt đầu chùn bước sau khi các lực lượng dân quân thân Iran như Hezbollah ở Lebanon, Houthi ở Yemen và Hamas ở Dải Gaza không còn thực lực như xưa.
 
Ngoài ra, Iran đang gặp phải một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng trong lịch sử. Sự bất mãn của dân chúng càng ngày càng lan rộng hơn bao giờ hết khi các cuộc đàm phán về hạt nhân bắt đầu. Iran hy vọng rằng các biện pháp trừng phạt kinh tế được áp đặt sẽ chấm dứt, vì chúng được coi là một lý do quan trọng gây ra tình hình kinh tế thảm khốc hiện nay.
 
Tuy nhiên, đối với Hoa Kỳ, thời gian cho các cuộc đàm phán này là thuận lợi. Tổng thống Mỹ Trump dường như nhận ra rằng Iran "đủ suy yếu" để Mỹ đạt được một thỏa thuận. Nhờ thế, thanh danh của Trump sẽ nổi lên là một nhà đàm phán quốc tế và "người kiến tạo hòa bình". Trái với lời tuyên bố của Trump về triển vọng hòa đàm Ukraine, Trump không thể kết thúc cuộc chiến nhanh chóng. Hơn bao giờ hết, trong lúc này, Trump cần chứng minh là có một chính sách đối ngoại thành công để thu phục thiện cảm người dân trong nước.
 
Vai trò của Iran
 
Iran đóng vai trò quan trọng trong khu vực Trung Đông, đặc biệt là liên quan đến chương trình hạt nhân. Mặc dù Iran khẳng định rằng chương trình hạt nhân chỉ nhằm mục đích hòa bình, nhưng các quốc gia khác, đặc biệt là Israel và Mỹ, vẫn lo ngại về khả năng quân sự của Iran. Iran đã chịu áp lực nặng nề từ cộng đồng quốc tế và các biện pháp trừng phạt kinh tế, nhưng vẫn kiên quyết duy trì và phát triển chương trình hạt nhân. Cuộc tấn công của Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran vào ngày 13 tháng 6 năm 2025 đã làm gia tăng căng thẳng và khiến Iran phải đối mặt với nhiều thách thức mới. Tuy nhiên, Iran vẫn tiếp tục khẳng định quyền lợi chiến lược và tìm kiếm các giải pháp để bảo vệ quyền lợi sinh tử trước các áp lực từ bên ngoài.
 
Vai trò của Israel
 
Với cuộc tấn công vào Iran, Israel muốn ngăn chặn Iran trong việc chế tạo bom hạt nhân. Thực ra, Israel không chỉ tấn công các cơ sở hạt nhân mà còn cố tình giết chết các nhà khoa học hạt nhân và các tướng lãnh. Tuy nhiên, để có được một nhận định chính xác và toàn diện về mức độ cản trở Iran, có lẽ sẽ cần nhiều thời gian hơn. Hiện nay, Israel không thể phá hủy toàn bộ các cơ sở qua các cuộc không kích, vì như cơ sở ở Fordo nằm ẩn rất sâu trong đá, khoảng 700 mét dưới lòng đất.
 
Theo nhiều dự đoán, sau cuộc tấn công quân sự của Israel, khả năng tinh luyện uranium của Iran vẫn còn nguyên vẹn. Iran hiện cố gắng tiếp tục sở hữu bom hạt nhân, vì đây cũng là cách bảo hiểm duy nhất để Iran chống lại các cuộc tấn công khác của Israel trong tương lai. Liệu Israel có thể có bất kỳ lợi thế nào trong tương lai lâu dài không, vấn đề này khó lường đoán.
 
Nguy cơ
 
Nếu Iran tiếp tục sản xuất vũ khí hạt nhân, một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực sẽ xảy ra và đây sẽ là những diễn biến đáng lo ngại và khó lường đoán. Trước mắt, các quốc gia Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất sẽ đi theo sau chính sách quốc phòng của Iran và dẫn đến tình hình an ninh trong khu vực trở nên bất ổn hơn bao giờ hết.
 
Nhìn chung, một cuộc chạy đua vũ trang trong toàn vùng sẽ làm suy yếu các nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân trên toàn cầu, gây ra những nguy cơ nghiêm trọng đối với tình hình an ninh quốc tế.
 
Đỗ Kim Thêm
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
- Kentucky: 85% người dân Quận Knox bầu cho Trump, bây giờ thê thảm vì mất Medicaid và SNAP và 200.000 bệnh nhân Kentucky sẽ mất bảo hiểm. - Texas: Cũng vì Ban giám đốc trại hè nhiều lần kháng cáo, không muốn tên trại hè nằm trong các nơi dễ bị lũ lụt.
Sáng thứ Sáu 11/7, Tom Homan, “trùm biên giới” của chính quyền Donald Trump nói trên đài truyền hình Fox News: “Hãy nghe đây, quý vị cần phải hiểu rằng, cảnh sát di trú ICE và cảnh sát biên phòng không cần có lý do chính đáng để bước đến trước mặt một ai đó, tạm giữ họ và tra hỏi họ. Không cần lý do xác đáng. Chỉ cần nghi ngờ hợp lý.”
- Nam California: ICE bố ráp nông trại Camarillo, dân biểu tình phản đối, đòi ICE ra. Lựu đạn cay bắn vào dân. - California: Đại học Cal State L.A. cho các GS chuyển sang dạy trực tuyến để ngừa ICE vào trường bố ráp di dân - Nam Califgornia: Thị trưởng Perris (78% dân số Perris là gốc Latinh) yêu cầu cư dân đừng ra phố vì đặc vụ ICE đang bố ráp.
Dù chưa một lần đặt chân đến Phi Châu trong cả hai nhiệm kỳ Tổng thống, Donald Trump đã không ít lần khiến lục địa này “nóng mặt.” Ngay trong nhiệm kỳ đầu, ông từng khiến cả Phi Châu dậy sóng khi được cho là đã gọi Haiti và các quốc gia của lục địa này là “các nước thối tha” (shithole countries). Trước phản ứng gay gắt từ dư luận quốc tế, Trump đã chối là mình không có dùng cụm từ đó. Dù vậy, TNS Dick Durbin (Dân Chủ, Illinois), người có mặt trong buổi họp kín đó, khẳng định rằng Trump liên tục thốt ra “những lời lẽ đầy ác ý, bẩn thỉu và sặc mùi kỳ thị sắc tộc.”
Lịch sử bang giao Hoa Kỳ và Iran khởi đầu từ những năm 1950 và trải qua bao thăng trầm, nhưng với các cuộc không kích của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran vào ngày 22/6/2025 là cao điểm của tình trạng xung đột. Một hoà ước cho mối thù không đội trời chung này của hai nước vẫn chưa có triển vọng đạt được mà vũ khí hạt nhân là trong các chủ đề tranh chấp chính.
Ngày 4 Tháng Bảy, 2025 — khi pháo hoa còn loé sáng trên bầu trời Mỹ, hàng chục triệu công dân lớn tuổi đồng loạt nhận một lá thư điện tử từ Sở An Sinh Xã Hội (SSA). Trong thư, SSA trích thông cáo báo chí tuyên bố: “Dự luật mới sẽ ‘xóa bỏ thuế thu nhập liên bang trên khoản trợ cấp An Sinh Xã Hội cho đa số người đang hưởng.’”(Trích theo The Washington Post, 4.7.2025) Thông tin lan nhanh khắp mạng xã hội, được không ít người chia sẻ như món quà mừng Độc Lập. Ngay trong tối hôm đó, tại sân vận động ở Iowa, Tổng Thống Donald Trump tiếp tục lặp lại: “Không còn thuế An Sinh Xã Hội cho những bậc cao niên tuyệt vời của chúng ta.”
Vào tháng 7 năm 1868, Tu chính án thứ Mười bốn đã được bổ túc vào Hiến pháp Hoa Kỳ. Tu chính án này bảo đảm quyền công dân Hoa kỳ cho tất cả trẻ em sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ, kể cả những người từng là nô lệ. Ngoại lệ duy nhất là con của các nhà ngoại giao. Vào ngày 20 tháng 1 năm 2025, Tổng thống Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp nhằm chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh đối với những trẻ em sinh ra từ cha mẹ là người di dân bất hợp pháp hoặc người ở Hoa kỳ với chiếu khán du lịch. Ngay sau khi sắc lệnh được ban hành, đã có nhiều vụ kiện chống lại sắc lệnh này. Kết quả là một tòa án liên bang Quận phán quyết rằng quyền công dân theo nơi sinh không thể bị chấm dứt cho đến khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ quyết định cho vấn đề này.
Trong một cuộc phỏng vấn dành cho nhật báo The New York Times, Mark Rutte, Tổng Thư ký NATO, đã lên tiếng cảnh báo về một viễn ảnh nghiêm trọng có thể đưa thế giới bước vào một thời kỳ xáo trộn chưa từng thấy kể từ sau Đệ Nhị Thế Chiến. Theo Rutte, trong trường hợp Bắc Kinh quyết định đánh chiếm Đài Loan, thì khả năng Tập Cận Bình sẽ liên lạc và phối hợp với Vladimir Putin để gây rối tại Âu Châu là rất cao
Sáu tổ chức y tế hàng đầu Hoa Kỳ vừa đệ đơn kiện Robert F. Kennedy Jr., Bộ trưởng Y Tế, cùng Bộ Y Tế & Dịch Vụ Nhân Sinh Liên Bang (H.H.S.), cáo buộc các quyết định hạn chế tiếp cận vaccine Covid là phi khoa học, gây hại cho công chúng, theo bản tin của tờ The New York Times. Đơn kiện nộp tại toà án liên bang miền tây Massachusetts, yêu cầu khôi phục vaccine Covid vào danh sách chích ngừa khuyến nghị cho trẻ em khoẻ mạnh và phụ nữ mang thai.
California là tiểu bang đang phản kháng mạnh mẽ những chính sách chống di dân của chính quyền liên bang. Trong lĩnh vực giáo dục, Tiểu Bang Vàng tiếp tục hỗ trợ cho các sinh viên thuộc các gia đình di dân chưa có giấy tờ. Vào cuối tháng 6, American Community Media tổ chức một cuộc họp báo toàn tiểu bang, trong đó Ủy Ban Hỗ Trợ Sinh Viên California (CSAC) tái khẳng định cam kết của California trong việc hỗ trợ sinh viên di dân.
Kể từ nhiệm kỳ đầu tiên, tổng thống Trump đã thường xuyên xung đột với California, thành trì của các chính sách tiến bộ về di dân, y tế toàn dân, bảo vệ môi trường. Với số lượng di dân đông đúc, luật tiểu bang bảo vệ di dân, California trở thành mục tiêu thường xuyên của phe bảo thủ. Tiểu Bang Vàng trở thành Dân Chủ kể từ những năm 1990, khi ảnh hưởng của đảng Cộng Hòa bị suy giảm do Dự Luật 187 năm 1994 của Thống Đốc Pete Wilson (Cộng Hòa), đưa ra nhằm hạn chế quyền tiếp cận giáo dục và chăm sóc sức khỏe của người nhập cư.
Đức Phật trả lời: “—Này Ác ma, mắt là của Ông, sắc là của Ông, thức xứ do mắt xúc chạm là của Ông. Và này Ác ma, chỗ nào không có mắt, không có sắc, không có thức xứ xúc chạm, thời chỗ ấy không có hành xứ của Ông, này Ác ma.” Và tương tự với tai, mũi, lưỡi, thân, ý... Như thế, thấy không một pháp nào là ta, là tôi, là của tôi, là của ta... thì là giải thoát. Tạm gọi là một cũng được, tạm gọi là vô lượng như biển cũng được. Như thế, không thấy có cái gì là ta hay người, thì lấy chỗ nào mà đau khổ nữa.
(WASHINGTON, ngày 9 tháng 7, Reuters) – Chính phủ Hoa Kỳ cho biết sẽ trừng phạt Francesca Albanese, phúc trình viên (special rapporteur) về tình hình nhân quyền tại Palestine của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, sau khi bà nhiều lần chỉ trích chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza.
(HOA KỲ, ngày 9 tháng 7, Reuters) – Trong khi Cơ Quan Điều Hành Khẩn Cấp Liên Bang (Federal Emergency Management Agency, FEMA) đang gấp rút điều động nhân lực và tiếp tế đến Texas để giúp người dân vượt qua thảm họa lũ lụt, Bộ trưởng Nội An Kristi Noem lại bất ngờ đòi giải thể cơ quan “hiện nay,” và tái thiết lại từ đầu.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.