Hôm nay,  
DAVEMIN.COM

Chuyện Vãn: Nhớ, Quên & iPhone

13/09/202400:00:00(Xem: 838)
 
Nho quen
 
Từ khi sinh ra và biết nhận thức thì nhớ/quên gắn liền với cuộc sống hằng ngày cho đến khi lìa trần.

Phân Tâm Học ((Psychoanalysis) đã giải thích về nhớ/quên theo trình tự thời gian từ tuổi thơ đến tuổi già nhưng thực tế nó không hoàn toàn như vậy mà tùy theo hoàn cảnh, môi trường sống, giáo dục, xã hội… biến động tâm lý ảnh hưởng đến từng cá nhân với não bộ.

Triết gia William James (1842-1910) là người đầu tiên đề cập lãnh vực Tâm Lý Học nhưng triết gia Sigmund Freud (1856-1939), được coi là ông tổ Phân Tâm Học với nhiều công trình nghiên cứu đến Phân Tích Tâm Lý (Psychoanalysis) và ấn hành vài tác phẩm tiêu biểu như Introduction to Psychoanalysis, Psychopathology of Everyday Life… Cùng với con gái Anna Freud: (1895-1982) thành lập khoa Phân Tâm Học Cho Tâm Lý Trẻ Em (Psychoanalytic Child Psychology), quyển sách dày khoảng ba trăm trang. Quyển sách ấn hành năm 1932, rất hữu ích cho các bậc phụ huynh và nhà trường hướng dẫn trẻ em.
Vấn đề triết lý của những ông lý thuyết gia quá nhức đầu vì “lý thuyết” không phải là khuôn mẫu, bao giờ cũng có nhiều cuộc tranh cãi.

Trở lại với nhớ/quên với quan niệm của các câu nói, đôi khi thấy nó tương phản nhau:

“Trí nhớ dai có thể là điều tốt, nhưng khả năng quên mới là dấu hiệu của sự lớn lao” (Elbert Hubbard).
“Chúng ta thường quên nhiều hơn nhớ” (Thomas Fuller).
“Thật ra quên không phải là cái đau khổ nhất, người đau khổ là người có trí nhớ” (Jacques Rousseau).
“Chức năng của trí nhớ không chỉ là để bảo tồn, mà còn để ném đi. Nếu bạn ghi nhớ mọi thứ trong cả cuộc đời, bạn sẽ bệnh tật” (Umberto Eco).
“Trí nhớ chỉ biết nhìn lại phía sau là trí nhớ tồi” (Lewis Carroll).
“Tôi nhớ, và khi tôi cố nhớ, tôi quên” (A. A. Milne).
“Nếu bạn không muốn bị lãng quên ngay sau khi chết, hoặc viết thứ gì đó đáng đọc hoặc làm gì đó đáng được viết” (Benjamin Franklin).
“Có thể quên nghĩa là tỉnh táo” (Jack London).
 “Thà quên đi và mỉm cười còn hơn ghi nhớ và buồn bã”  (Christina Rossetti).
“Thật hạnh phúc lắm thay cho những ai biết cảm nhận của sự lãng quên! (Brigitte Labbé)
(Trong bộ sách Thưởng Thức Triết Học gồm 12 cuốn của các tác giả Brigitte Labbé,  Michel Puech,  Dupont-Beurier, quyển I là Nhớ & Quên)
Trong thi ca và âm nhạc Việt Nam với nhiều bài thơ (cả ca dao, thành ngữ) và ca khúc về nhớ/quên.

*

Nói đến trí nhớ, khái niệm IQ (Intelligent Quotient) phát hiện vào cuối thế kỷ XIX. Chỉ số IQ còn được gọi là chỉ số thông minh của con người. Tuy nhiên tùy theo sự phát triển trí tuệ của mỗi người, có khi tuổi trẻ kém trí nhớ nhưng sau nầy rất thông minh. Có nhiều nhà bác học khi nhỏ đần độn hay bị Tự Kỷ (Autism) nhưng sau nầy trở thành thiên tài như Albert Einstein, Issac Newton, Michelangelo, Charles Darwin (thuyết tiến hóa), Mozart, Ludwig van Beethoven, George Orwell, Mary Temple Grandin…

Thời còn đi học, nhiều quyển sách của các cụ Nguyễn Hiến Lê, Thu Giang Nguyễn Duy Cần, Hoàng Xuân Việt, Phạm Cao Tùng… hướng dẫn các luyện trí nhớ, tinh thần, tự học, óc sáng suốt, thuật tư tưởng… để tìm hiểu và học hỏi. Thời đi học bởi ỷ vào trí nhớ nên thuộc loại làm biếng, khi đến lúc thi cử mới bù đầu vào đèn sách.

Với nhớ, khi viết về điều gì đó, ngoài internet, tôi còn nhớ có trong quyển sách nào ở trong “tủ sách garage”… tuy trí nhớ bị mai mọt nhưng không đến nỗi tệ. Người ta thường nói tuổi già thường nhớ về ký ức thời xa xưa, và tôi cũng nhớ hai căn nhà, ngôi vườn thời tuổi thơ với những trò chơi cùng lứa tuổi. Vì vậy các cháu thế hệ thứ hai, thứ ba nhờ chú, cậu, ông nôi, ông ngoại út viết cái nôi thời xa xưa.

Google thịnh hành vào cuối thập niên 1990, tiện dụng cho việc tìm kiếm… Trước đó trong lúc “trà dư tửu hậu” tôi cũng được gọi quyển sách bỏ túi để tán gẫu.

Phản nghĩa với nhớ là quên, quên thì xảy ra thường xuyên trong cuộc sống hiện tại. Đồng nghĩa với nhớ là không quên nhưng có vẻ trân trọng hơn như “không quên công lao dạy dỗ tận tâm của thầy…”. Trong ca khúc Gởi Người Giới Tuyến của nhạc sĩ Nhật Lệ: “Tôi không quên anh, đem nhiệt tình vì yêu đất nước. Tôi không quên anh, khi xuân về không mơ dừng bước. Tôi không quên anh, lạnh chiều đông gió mưa bay. Bạn cùng cây súng đôi vai, nhủ lòng quên nỗi đắng cay”. Ông sáng tác ca khúc nầy lúc ở Huế, Đà Nẵng nên rất thịnh hành trên hai đài phát thanh ở đó.

Quên có phải là bệnh vì ngày nay cho là triệu chứng của bệnh lãng trí, Alzheimer?. Có nhiều nghiên cứu, phân tích và đề tài liên quan đến trường hợp nầy; nào là bệnh tình, ảnh hưởng tâm lý, sức khỏe, đời sống… tuy nhiên với tôi và vài thân hữu, không như vậy.

Ở tuổi tám mươi vẫn còn viết lách, làm báo nhưng tôi thuộc loại “con vạc ăn đêm”, ban ngày trí nhớ kém nhưng ban đêm, khi ngồi trước computer viết lách, trí nhớ đến rất tốt, cũng chả hiểu vì sao, hay là thói quen. Ngay các bậc tiền bối như Honoré de Balzac (1799-1850), William Faulkner (1897-1962), Joseph Heller (1923-1999), George Sand (1804-1876)… cũng có thói quen viết về ban đêm.

Đúng như câu nói của Thomas Fuller “Chúng ta thường quên nhiều hơn nhớ”. Bộ óc con người cũng như cái hard drive của computer, không thể chứa hết nên loại dần những gì trong đầu. Và, thời gian tự nó đã làm công việc nầy.

Trở lại với bản thân, ban đêm, nhiều lần lái xe về, đậu trước garage, quên khóa xe, quên kéo cửa kiếng lên và cả khi vào nhà cũng quên hạ cửa garage xuống. May mà ở khu tạm an toàn (private) nên không bị đạo chích. Nhiều lần khi lái xe đi cũng quên đóng cửa garage. Vài lần nấu thức ăn trong bếp, ra garage ngồi làm việc đến khi alarm báo ỉnh tỏi mới hay.

Những chuyện vặt vãnh ở trong nhà thường xảy ra như cơm bữa! Con cái biết vậy nên gắn camera, access control… ngoài cửa, sau nhà, trong nhà… trước khi ngủ, check vào iPhone cho chắc ăn. Nhờ vậy, nhiều lấn hú vía vì quên. Muốn mua những gì lặt vặt, ghi vào giấy, chụp vào iPhone. Ngay cả khóa số ở nhà và con cái cũng ghi và chụp hình, 3 cái password trong email cũng vậy. Nói chung đều dựa dẫm vào cái iPhone cả.


Không biết trước đây, quý vị trưởng lão mang bệnh quên nầy sẽ ứng xử như thế nào? Còn tôi “mắt thấy không bằng tai nghe” nên vừa ra khỏi nhà vừa nói như “nhãn hiệu cầu chứng”.

Trong vài năm gần đây Apple AirTag, thiết bị định vị nhỏ gọn với đường kính và dày là 32x6mm giá khoảng 80 đô-la, có tác dụng khoảng 10m. Coi như “ông thần hộ mệnh” cho bệnh quên đồ vật khi để chỗ nầy, tìm chỗ khác! Thật ra với quý ông cũng chẳng cần thiết AirTag nầy nhưng với quý bà rất hựu dụng. Trang sức, vàng bạc, tiền bạc… thường chia ra cất giữ nhiều chỗ thật kín đáo nên lâu ngày cũng quên, nhỡ bị mệnh hệ gì, người thân tìm kiếm.

Nghĩ lại cảm phục các cụ ngày xưa trong đời sống và công trình biên khảo… với trí nhớ tốt từ những chuyện vặt vãnh trong nhà đến sáng tác.

Đề cập đến nhớ/quên trong tình yêu lứa đôi, ông/bà… là cả kho tàng trong thơ, văn, âm nhạc từ thời xa xưa, Đông/Tây với muôn vàn tác phẩm trong cuộc sống. Những mối tình lãng mạn, say đắm, nghiệt ngã, ngăn cách với hạnh phúc và đau khổ!

Trong thi ca, mấy ông/bà làm thơ dễ dàng sáng tác nỗi nhớ người tình với nỗi niềm “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ”, nhà thơ Đinh Hùng khi lập gia đình vẫn “Nhớ người năm ngoái, năm xưa mãi” và khi nhớ quá “Ta muốn vào thăm chốn mộ sâu”, khiếp thật. Cụ Nhượng Tống là dịch giả nhưng làm thơ tình với tâm trạng: “Thương nhau, tiếng thở dài. Nhớ nhau, hàng lệ rỏ. Miễn lòng ta biết ta. Yêu nhau thế là đủ”. Nào là “Hôm nay lạnh, mặt trời đi ngủ sớm; Anh nhớ em, em hỡi! anh nhớ em” (Tương Tư, Chiều - Xuân Diệu). Trong bốn bài thơ của TTKh với nỗi đau trong cuộc tình để rồi “Tôi biết làm sao được hỡi trời! Giận anh không nỡ, nhớ không thôi” (Bài Thơ Cuối Cùng), ông cũng là đệ nhất si tình người đi trên mây với bao giai nhân “Tôi xin chịu cuồng si để sáng suốt. Tôi đui mù cho thỏa dạ yêu em”. Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, Lam Phương, Đỗ Lệ… cũng nhờ tình si với nhiều bóng hồng nên sáng tác nhiều tình khúc tuyệt vời.

Trong tiểu thuyết kiếm hiệp Thiên Long Bát Bộ, A Tử (em ruột A Châu) yêu Kiều Phong nhưng Du Thản Chi mê mệt A Tử, chàng cam tâm dâng cả cuộc đời để phục vụ thú vui ác độc của nàng mà coi là thiên thần và cho đó là lý tưởng, ước vọng mục tiêu, hoài bão của cuộc đời mình. A Tử dùng trăm trò quái đản đối với y, nhiều phen sống dở chết dở. A Tử cho người đem khuôn sắt nung chảy lên đầu Du Thản Chi, trở thành người mặt sắt, chưa hết, móc đôi mắt để dâng hiến cho nàng khi bị mù! Tuy là nhận vật hư cấu nhưng thời đó, tác phẩm của Kim Dung rất ăn khách nên rất phổ thong (Thời SVSQ, có vị sĩ quan cán bộ đại đội, sáng tối cũng đeo cái kiếng đen to tổ bố, ông tên Thản nên ví von là Du Thản Chi, thật ra với nickname mà thôi, khong dính dáng gì với “dại gái” sau nầy ai nói cho ông biết nên ông hành tụi tôi tơi bời hoa lá cho bỏ ghét). Đầu năm 2022, tôi viết bài Bệnh Tưởng, Hài Kịch & Cuộc Sống, hài kịch Bệnh Tưởng (Le Malade Imaginaire) của nhà văn Pháp Molière (1662-1673) tác phẩm cuối cùng của ông trước khi mất, được Nguyễn Văn Vĩnh (1882-1936) dịch và trình diễn tại Hà Nội năm 1920, mở đường “nghệ thuật kịch nói” ở Việt Nam. Qua bài viết nầy, thân hữu gợi ý với tôi những mẩu chuyện có thật và bản thân tôi biết vài nhân vật với “bệnh tưởng” hay “Người Đi Trên Mây” (tác phẩm của nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng). Khi nào qưởn sẽ đề cập trong chuyện vãn, dĩ nhiên thay đổi tên tuổi cho tế nhị.

Trong ca khúc Sầu Lẻ Bóng của nhạc sĩ Anh Bằng: “Người ơi khi cố quên là khi lòng nhớ thêm... Những ai bạc bẽo mình vẫn không... đành lòng quên” như danh ngôn “cố quên lại nhớ thêm”.

Người xưa thường nói “xa mặt cách lòng” (out of sight, out of mind) trong tình nhân khi lòng người thay đổi! Văn, thơ, nhạc đề cập cũng khá nhiều về tình đời bạc bẽo! “Em yêu rồi, anh đã vội quên ngay… Ngẫm cho kỹ anh là người bạc bẽo” (Xuân Diệu). “Người đi qua đời tôi, hồn lưng miền rét mướt. Vàng xưa đầy dấu chân, đen tối vùng lãng quên… Em đi qua đời anh không nhớ gì sao em?” (Thơ Cũ Của Nàng của Trần Dạ Từ, Pham Đình Chương phổ thành ca khúc Người Đi Qua Đời Tôi).

Trong ca khúc Hoài Cảm của nhạc sĩ Cung Tiến “Lòng cuồng điên vì nhớ, ôi đâu người, đâu ân tình cũ?” sáng tác năm 1953 mới 15 tuổi mà nhớ khủng khiếp như vậy. Hay tâm trạng của kẻ tình si: “Trời hỡi, bao giờ tôi chết đi? Bao giờ tôi hết được yêu vì… Người đi, một nửa hồn tôi mất. Một nửa hồn tôi bỗng dại khờ” (Hàn Mặc Tử).

Chỉ đơn cử vài câu thơ, lời ca khúc coi như “thêm mắm thêm muối” cho có lệ trong đề tài tuy là chuyện vãn, không lồng thêm tình yêu thì không thú vị.
Lâu năm xa xứ, bỗng dưng có hôm người tình cũ thời chinh chiến, vào facebook nhắn qua Messenger, không biết trả lời thế nào nên ca bài “cải lương” qua nhạc phẩm Đành Quên Sao của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ với các câu trong điệp khúc: “Quên sao đành, và quên sao đành quên sao đành bao ân tình cũ, sao đành quên người xưa mãi mong chờ. Quên sao đành, và quên sao đành bao kỷ niệm ngày xưa còn đó, dẫu rằng thời gian lướt qua hững hờ”.

Trong văn học nghệ thuật, tôi thường viết về tác giả & tác phẩm, nếu viết thuần túy về giá trị sáng tác thì khô khan nên lồng vào đó dăm ba mối tình là nguồn cảm hứng mới thú vị. Năm 2015, gom số bài viết ấn hành quyển Văn Nhân & Tình Sử. Ngoài ra tôi cũng viết về các tác phẩm danh tiếng ngoại quốc với những mối tình đẹp, nên thơ, lãng mạn và ngang trái, nhất là các nhân vật trong tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung.

Nhà thơ Thái Tú Hạp, người bạn đồng hương Hội An, và những người bạn thân thường uống cà phê với nhau “xúi” tôi viết “tình sử bản thân”. Tuy dại nhiều khôn ít nhưng đâu có ngu “lạy ông tui ở bụi nầy” và cả chuyện nhớ/quên!

Và, chia sẻ với mấy người bạn già xa xứ “Em đi qua đời anh không nhớ gì sao em?”

Little Saigon, September 2024

Vương Trùng Dương
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
**01/10 -- Bùi Diễm (01/10/1923– 24/10/2021) là một chính khách Việt Nam. Ông nắm giữ chức vụ Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Hoa Kỳ nhiệm kỳ từ năm 1967 đến năm 1972. --1908 - Mẫu xe T của Henry Ford, một "chiếc xe phổ thông" được thiết kế cho đại chúng, được bán lần đầu tiên. -- 1938 - Quân đội của Hitler chiếm đóng phần Sudetenland của Tiệp Khắc. Trong nỗ lực tránh chiến tranh, các nhà lãnh đạo Anh và Pháp đã đồng ý nhượng khu vực nói tiếng Đức cho Hitler, người sau đó đã phá vỡ thỏa thuận và chiếm đóng toàn bộ Tiệp Khắc.
Hãy thử nhớ lại lần gần đây nhất quý vị viết ghi chú, một ghi chú ngắn hoặc danh sách mua sắm chẳng hạn. Có thể quý vị đã không dùng tới giấy và viết. Hơn mười năm qua, bàn phím và màn hình đã lặng lẽ thay thế chữ viết tay trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, từ trường, lớp cho đến các cuộc họp hành. Thậm chí, một số trường học trên thế giới đã ngừng hoàn toàn việc rèn chữ viết (cursive).
Tôi là dân Huế chính gốc 100% tức là dân Huế “chay”, Huế rất chi là Huế, Huế từ đầu đến chân, Huế từ trong ra ngoài nên phát âm các chữ có dấu HỎI-NGÃ rất tùy tiện, phóng túng, hoàn toàn không giống người dân ở miền Bắc của Cố Đô Thăng Long, mặc dù Huế của chúng tôi cũng là Cố Đô Ngàn Năm Văn Vật. Do đó dân Huế chúng tôi sợ nhất là những chữ có dấu HỎI-NGÃ lúc viết bài thi chính tả, dù đã học thật kỹ cuốn sách viết về luật HỎI, NGÃ của Thầy Lê Hiếu Kính.
“Cò” đây chẳng phải “Con Cò mày đi ăn đêm” mà cũng chẳng phải “Cái Cò súng của các ông”, không phải, giời ạ. Cò-cảnh-sát hay Cò-mồi lại càng không phải nốt. Cò đây là Thầy Cò. Đúng ra phải gọi là Cô Cò hoặc Bà Cò thì chính xác hơn, nhưng trong ngôn ngữ tiếng Việt tôi chưa thấy ai gọi như thế bao giờ, nghe nó tréo ngoe, nó chỏi tai thế nào ấy. Có lẽ tại cái “nghề Cò” từ hồi nảo hồi nào chỉ toàn do các ông đảm nhiệm. Nhưng thời buổi bây giờ, thời buổi mà các bà các cô có thừa bản lĩnh để xâm chiếm hầu hết các lãnh vực trong nhà (thì đã đành) cũng như ngoài phố thì chắc chắn đã có nhiều Cò phái nữ, mà tôi là một thí dụ điển hình.
Hồi đó chúng tôi học triết lớp 12C, chúng tôi học với cô Chu Kim Long và có tuần với thầy Vĩnh Để. Cả hai giáo sư của chúng tôi chia giờ ra giảng dậy về tâm lý học rồi phân tâm học về vô thức của triết gia Simon Freud. Phần lý luận học và đạo đức học thì dễ dàng hơn. Riêng phần tâm lý học, nhất là tâm lý học ngôi thứ ba khúc mắc, ở phần dằng co giữa ý thức và vô thức… thành ra bài học bài giảng làm chúng tôi điên đầu và cô, thầy chúng tôi cũng khô cổ họng.
Thông thường, nhà xưa có nền hơi cao nên phải bước lên tam cấp để vào nhà! Ngôi nhà có ba gian hai chái với hàng ba rộng. Trong bếp có ông Táo là ba cục đất, hoặc ba viên gạch... Theo truyền thuyết, đó là “một Bà và hai Ông”. Họ như vậy mà vẫn chịu nổi sức nóng của lửa củi! Hay quá! Đàn bà đi chợ, cho dù món hàng chỉ có đôi ba đồng, họ vẫn trả giá đôi ba lần. Để khỏi bị hố! Cuộc sống của họ dính liền với “ba cọc ba đồng” đó mà! À! Nhân nói về đàn bà mới nhớ ra theo truyền thống, họ phải chịu nép mình vào “Tam tòng tứ đức”! Kẹt lắm chớ không phải chơi đâu! Trong lúc đàn ông thời xưa có “năm thê bảy thiếp” thì đàn bà thời nào cũng chỉ “Chính chuyên một chồng”!
"Nếu cô hôn con cóc này, hôm nay ngày 14 tháng 2, và đúng 7h tối nay, thì sẽ có người đến gõ cửa nhà cô. Đó là Hoàng Tử Trong Mơ của cô đấy". Ban nãy, lúc 5 giờ chiều, khi nàng mở gói quà nhỏ và thấy con cóc, ban đầu nàng đã tỏ thái độ kinh tởm, nhưng rồi, khi đã hết ngạc nhiên và sững sờ, thì nàng đã hoài nghi và lo sợ. Cô nàng này ư, cô ta luôn tin vào Hoàng Tử Trong Mơ. Và tin vào nụ hôn của tình yêu đích thực. Nếu không thì cô đã nhanh chóng thả con vật bé nhỏ kia ra cho rồi. Nhưng vào ngày lễ Thánh Valentine, ngày lễ Tình Yêu, một khi đã nhận kiểu thư như thế này, cô nàng đã trở nên mơ mộng. Cô đặt cái loài ếch nhái này trong một cái gọi là hủ ẩm ướt rất tầm thường làm như không có chuyện gì xảy ra, và chạy vào trong phòng tắm ngắm lại cái dung nhan của mình xem sao. Ôi, ai mà biết được nhỉ.
Đài CBS đưa tin vào ngày thứ bảy 27/7 vừa qua, tại bãi biển Miaquamicut ở Westerley, tiểu bang Rhode Island, chuồn chuồn đã tập kích những người tắm biển. Video ghi lại cho thấy nhiều người đã phải lấy khăn tắm trùm người lại để tránh nạn chuồn chuồn. Một người phát biểu: “Tôi hơi sợ. Tận thế chăng?”. Ông Mark Stickney nói với đài truyền hình WBZ: khi ông tới bãi biển vào lúc 11 giờ sáng thì chuồn chuồn đã bay khắp bốn phía. Tới 1 giờ trưa thì chuồn chuồn tụ lại đông như hội. Ông nói: “Có lẽ có cả hàng trăm ngàn con chuồn chuồn. Rất kỳ lạ!”. Mọi người ngồi chịu trận. Chuồn chuồn không làm phiền ai. Một chuyên viên nghiên cứu về chuồn chuồn, bà Ginger Brown ở Rhode Island, khuyên mọi người đừng sợ hãi vì chuồn chuồn nhìn rất rõ, không bay trúng vào người đâu.
Bài viết này chỉ giải thích đôi nét văn hoá Hoa Hạ về Nho tự, dù vậy vẫn bao hàm được nghĩa nôm na lẫn nghĩa bác học. Đôi khi còn mang nghĩa ẩn dụ, liên quan đến phạm trù nhân văn, xã hội, tự nhiên, tư tưởng triết học tôn giáo. Nói cách khác, đơn giản là tìm hiểu chữ QUÁN và một số chữ QUÁN Hán Việt..
DAVEMIN.COM
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.