Hôm nay,  

2022: Những Đột Phá Trong Lĩnh Vực Sức Khỏe Và Sinh Học

30/12/202200:00:00(Xem: 3664)
2022
2022 vẫn là một năm khó khăn với lĩnh vực y tế, nhưng cũng có những đột phá, tiến bộ hấp dẫn. (nguồn: pixabay.com)
 
2022 là một năm khó khăn, đặc biệt là đối với lĩnh vực y tế. Đại dịch COVID-19 tiếp tục hoành hành, cướp đi tính mạng của nhiều người. Các loại vi rút đã bị lãng quên như mpox, cúm và RSV bất ngờ trỗi dậy. Và Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã lật ngược quyền phá thai gần 50 năm tuổi được thiết lập bởi án lệ Roe v. Wade.
 
Nhưng trong 2022 cũng có tin tức đáng để chúng ta hân hoan. Thực tế, sinh học và y học đã chứng kiến những tiến bộ thú vị trong các lĩnh vực đa dạng như dịch tễ học, sự tiến hóa của loài người và trí tuệ nhân tạo (AI). Sau đây là một số khám phá mang đến cho chúng ta hy vọng về nhân loại và tương lai của sức khỏe con người.
 
Các phiên bản cập nhật của vắc xin COVID-19
 
Sự phát triển của vắc xin COVID-19 trong vòng một năm kể từ khi phát hiện ra SARS-CoV-2, loại vi rút gây ra đại dịch, chắc chắn là một trong những thành tựu y học vĩ đại nhất trong lịch sử hiện đại. Hai trong số các loại vắc xin hiệu quả nhất, được phát triển bằng công nghệ mRNA, đã được chứng minh là có khả năng bảo vệ mạnh mẽ trước SARS-CoV-2, tránh để bệnh tình trở nên nghiêm trọng và nguy cơ tử vong. Nhưng vi rút vẫn tiếp tục tiến hóa, và các biến thể mới hơn bắt đầu tìm ra cách vượt qua hệ thống miễn dịch của con người. May mắn thay, các nhà sản xuất vắc xin đã phát triển các mũi tiêm mới để nhắm mục tiêu cả biến thể Omicron và chủng ban đầu. Dữ liệu ban đầu cho thấy các mũi vắc xin “lưỡng trị” này (bivalent vaccines: loại vắc xin chủng ngừa chứa hai loại di tính của Covid-19, bao gồm chủng ban đầu và biến thể Omicron) giúp tăng cường khả năng bảo vệ, chống lại vi rút một cách hiệu quả – càng có thêm lý do để mọi người nhanh chóng tiêm các mũi vắc xin mới nhất.
 
Những khám phá về sự tiến hóa của loài người đoạt giải Nobel
 
Giải Nobel Sinh lý học và Y học năm nay được trao cho Svante Pääbo vì những khám phá liên quan đến mối quan hệ di truyền giữa các tổ tiên vượn người của chúng ta. Pääbo là một nhà di truyền học người Thụy Điển và là giám đốc Khoa Di Truyền Học Tiến Hóa (Department of Evolutionary Genetics) tại Viện Nhân Chủng Học Tiến Hóa Max Planck (Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology) ở Leipzig, Đức. Ông cũng là người tiên phong trong các phương pháp tái tạo DNA cổ đại. Cùng với các đồng nghiệp của mình, Pääbo đã giải trình tự bộ gen của người Neandertals và phát hiện ra một loài hominin mới, Denisovans. Nghiên cứu đã dẫn đến một khám phá đáng ngạc nhiên rằng con người thời nguyên thủy đã từng giao phối với những loài hiện đã tuyệt chủng này. Những ‘cuộc hẹn hò’ thời nguyên thủy này lưu lại những đặc điểm vẫn tồn tại ở một số người ngày nay, bao gồm khả năng sống sót cao độ và khả năng dễ bị lây nhiễm một số loại bệnh, chẳng hạn như COVID-19.
 
Các khoa học gia hồi sinh nội tạng lợn (heo) chết
 
Kỳ tích này nghe có vẻ như bước ra từ các truyện Frankenstein của Mary Shelley. Một nhóm các khoa học gia tại Trường Yale đã phát triển một hệ thống truyền dịch giúp phục hồi sức sống cho các cơ quan của loài heo sau khi chúng chết. Hệ thống – được gọi là OrganEx – bơm hỗn hợp chất lỏng gồm máu và chất giàu dinh dưỡng qua hệ thống tuần hoàn của heo. (Những con heo trong thí nghiệm không tỉnh hay sống lại.) Công nghệ này có khả năng giữ cho nhiều cơ quan của con người sống lâu hơn để cấy ghép.
 
Những bí mật trong phân của chúng ta
 
Nghe có vẻ thô thiển, nhưng chất thải của con người chứa rất nhiều thông tin hữu ích cho các khoa học gia nghiên cứu về bệnh truyền nhiễm. Các hệ thống theo dõi nước thải cho phép các chuyên gia nghiên cứu phát hiện các trường hợp bị nhiễm COVID và các biến thể mới của vi rút ở khu vực nào đó trước khi chúng gây ra đợt bùng phát. Bằng cách giám sát nước thải, các khoa học gia cũng đã phát hiện ra vi rút gây bệnh bại liệt – một căn bệnh đã được tuyên bố là đã bị ‘tiêu diệt’ ở nhiều nơi trên thế giới – trong các hệ thống nước thải ở tiểu bang New York và nước Anh. Kiểu giám sát này cũng có thể cho thấy mức độ hoặc mức độ sử dụng opioid tăng đột ngột hay có nghĩa là mức độ các vi khuẩn chống kháng sinh.
 
Biết được tầm quan trọng của chất lượng không khí ở những không gian kín
 
Trước đại dịch COVID, hầu hết mọi người có lẽ không mấy quan tâm đến không khí ở những không gian kín. Tuy nhiên, mấy năm nay, SARS-CoV-2 thường lây lan qua các giọt bắn li ti trong không khí, vi rút có thể tích tụ bên trong không gian kín và khiến cho mọi người nhiễm bệnh. May mắn thay, chúng ta có thể giảm thấp nguy cơ đó bằng cách làm cho các tòa nhà được thông thoáng và không khí mà chúng ta hít thở được lọc sạch. Và không khí sạch còn có những lợi ích khác: giảm nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp nói chung và thậm chí có thể giúp chúng ta suy nghĩ sáng suốt hơn.
 
AI đã giải được một trong những bài toán lớn nhất trong sinh học
 
Một trong những vấn đề khó khăn nhất đối với các nhà sinh học là dự đoán cấu trúc ba chiều của protein từ trình tự axit amin của chúng. Nhưng đầu năm nay, một chương trình trí tuệ nhân tạo (AI) được xây dựng bởi công ty DeepMind của Google, được gọi là AlphaFold, đã giải quyết cấu trúc 3-D của khoảng 200 triệu protein. Những cấu trúc này đã cho phép các khoa học gia mở ra cánh cửa của những bí ẩn trong sinh học; chúng có thể giúp tạo ra các loại dược phẩm mới và cây trồng bền vững hơn.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “The Biggest Health and Biology Breakthroughs of 2022” của Tanya Lewis, được đăng trên trang ScientificAmerican.com.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Nhiều phụ nữ không nhận ra rằng những ly rượu, ly bia mà họ thường uống cùng bạn bè, hoặc để thư giãn trong “giờ nhậu của mẹ” (wine mom moment, một số bà mẹ thích nhâm nhi vài ly rượu hoặc lon bia để thư giãn sau khi bận rộn chăm sóc con cái và gia đình) có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú. Tuy điều này có vẻ không vui, nhưng lại là sự thật: Rượu, bia thực sự có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú.
Cảm giác từ việc bẻ các khớp ngón tay cho kêu rôm rốp có thể rất khác nhau tùy theo từng người. Có người thấy rất ‘đã,’ thậm chí là bị ghiền, cũng có người thấy khó chịu hoặc sợ hãi. Dù việc bẻ khớp thường được nhiều người coi là một thói quen không tốt, nhưng nếu có thể hiểu được cơ chế hoạt động đằng sau việc bẻ khớp, ta sẽ hiểu tại sao lại có nhiều người ‘ghiền’ đến vậy.
Cael là một thiếu niên 15 tuổi bình thường – cho đến khi cậu được phát hiện có cột sống bị cong vẹo bất thường. “Em cảm thấy mình giống như Thằng Gù ở Nhà thờ Đức Bà vậy đó,” Cael nói với CBC News, nhớ lại quãng thời gian hai năm chờ đợi để được phẫu thuật cột sống, đầy cảm xúc và khốc liệt, và trong thời gian đó, đường cong cột sống của cậu đã phát triển lên tới 108 độ.
Vào những năm 1990, sau khi tốt nghiệp trung học ở Bồ Đào Nha, công việc đầu tiên của Ricardo Da Costa là vận động viên ba môn phối hợp (triathlete) chuyên nghiệp – bao gồm bơi lội, đạp xe, và điền kinh. Trong quá trình tham gia các cuộc thi, một trong những vấn đề lớn nhất mà anh và các vận động viên khác phải đối mặt là các vấn đề về tiêu hóa, nhưng không có ai để tâm hoặc tìm cách giải quyết vấn đề này.
Aspirin nổi tiếng với khả năng giảm đau từ các cơn đau cơ và đau đầu; giúp giảm sốt; và liều lượng thấp có thể làm loãng máu, giảm nguy cơ đông máu gây đột quỵ và đau tim. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới phát hiện ra rằng Aspirin cũng có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của ung thư ruột kết
Tháng 4 năm 2024, một phụ nữ ở Sacramento, California, Mỹ bị ngộ độc chì nghiêm trọng và tử vong sau khi sử dụng thuốc mỡ trị trĩ của Việt Nam có tên “Cao Bôi Trĩ Cây Thầu Dầu”. Thử nghiệm thuốc mỡ bôi trĩ này cho thấy nó chứa 4% chì (cứ 100 gram thuốc thì có 4 gram chì), đây là lượng rất nguy hiểm. Chì là một chất kim loại nặng độc hại cho cơ thể. Tiếp xúc với bất kỳ lượng chì nào cũng có thể gây hại cho sức khỏe.
Rụng tóc (alopecia) thường xảy ra trên da đầu, nhưng cũng có thể xảy ra ở bất kỳ nơi nào trên cơ thể. Rụng tóc là một tình trạng phổ biến và không phải là vấn đề đáng lo ngại. Ở Úc, khoảng một nửa đàn ông ở độ tuổi 50 thường có dấu hiệu hói đầu, và hơn 1/4 phụ nữ trong cùng độ tuổi cho biết tóc họ bị thưa đi. Thường thì vấn đề này là do di truyền. Nếu thấy mình đang bị rụng tóc và đang lo lắng về điều đó, quý vị nên đi khám hoặc hỏi ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán trước khi thử bất kỳ phương pháp điều trị nào. Rất nhiều sản phẩm được quảng cáo là có khả năng đảo ngược tình trạng rụng tóc, nhưng lại có rất ít sản phẩm đã được kiểm nghiệm khoa học về hiệu quả.
Hàm răng của bệnh nhân có vẻ như được chăm sóc khá tốt, nhưng nha sĩ James Mancini, giám đốc lâm sàng của Trung Tâm Nha Khoa Meadville ở Pennsylvania, cảm thấy phần nướu có vấn đề. Tình cờ, Mancini có quen biết với bác sĩ của bệnh nhân đó nên đã liên lạc để chia sẻ sự lo ngại – và rồi họ ‘lần’ ra bệnh thật! Mancini cho biết: “Thực ra, Bob mắc bệnh ung thư bạch cầu (leukemia). Dù ông ấy không thấy mệt mỏi hay có các triệu chứng khác, nhưng vấn đề xuất hiện ở phần răng miệng. Khi bác sĩ của Bob biết được tình trạng, Bob đã được điều trị ngay lập tức.”
Thời nay, nhiều người thường bị đau cổ vai gáy, lại còn kèm theo cả đau đầu. Nỗi đau này có thể gây ra thêm nỗi đau khác, không chỉ về mặt vật lý mà còn về mặt tâm sinh lý. Xét về mặt sinh lý, ngày càng có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng những cơn đau ở cổ thường khiến cho người ta bị thêm chứng đau đầu. Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí The Journal of Headache and Pain là nghiên cứu đầu tiên cung cấp những dấu hiệu khách quan về sự liên quan của cơ bắp với tình trạng đau nhức đầu.
Một nghiên cứu mới cho thấy thiếu ngủ không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng và hiệu suất làm việc trong ngày, mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA Network Open, so với những người ngủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày, những người ngủ ít hơn 6 tiếng/ngày có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn khi về già.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.