Hôm nay,  

Covid-19 Có Thể Làm Tăng Nguy Cơ Mất Trí Nhớ Và Giảm Nhận Thức?

14/08/202000:00:00(Xem: 3269)
 
Covid co phai lam tang nguy co mat tri nho 01
Não bộ con người.(www.pixabay.com)

Vì Covid-19 là loại dịch bệnh còn rất mới đối với loài người, nên việc nghiên cứu các tác động, cách ngăn ngừa và điều trị đã được các nhà nghiên cứu khoa học không ngừng làm việc trong nhiều tháng qua. Trong chiều hướng đó, Phó Giáo Sư Về Tâm Lý tại Đại Học Michigan là Natalie C. Tronson đã có bài nghiên cứu được đăng trên trang mạng www.theconversation.com hôm 7 tháng 8 năm 2020 về câu hỏi phải chăng Covid-19 có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và giảm nhận thức nơi những người bị bệnh. Việt Báo xin đăng bản dịch Việt của Thụy Âm để cống hiến cho độc giả tường lãm.

 

*******

 

Trong tất cả cách đáng sợ mà vi khuẩn SARS-COV-2 ảnh hưởng cơ thể, một trong những cách ngấm ngầm là ảnh hưởng của Covid-19 lên não bộ.

Hiện nay đã rõ rằng nhiều bệnh nhân đau khổ vì Covid-19 có các triệu chứng thần kinh, từ việc mất khứu giác, mê sảng, đến gia tăng nguy cơ bị tai biến mạch máu não. Cũng có nhiều hậu quả kéo dài đối với não bộ, gồm triệu chứng viêm não tủy/mỏi mệt kinh niên và triệu chứng Guillain-Barre [tình trạng yếu cơ bắp khởi phát nhanh do hệ thống miễn dịch làm tổn thương hệ thần kinh ngoại vi.

Những ảnh hưởng này có thể được gây ra bởi nhiễm vi khuẩn trực tiếp của tế bào não. Nhưng ngày càng có nhiều chứng cứ cho thấy các hành động gián tiếp khác được kích thích thông qua việc nhiễm vi khuẩn của các tế bào biểu mô và hệ thống tim mạch, hay thông qua hệ thống miễn nhiễm và viêm, góp phần là thay đổi thần kinh lâu dài sau Covid-19.

Tôi là chuyên gia về khoa học thần kinh trong cách trí nhớ được hình thành, vai trò của các tế bào miễn nhiễm trong não bộ và cách trí nhớ liên tục bị gián đoạn sau cơn bệnh và sự kích thích miễn dịch. Khi tôi nghiên cứu các tài liệu khoa học mới ra, câu hỏi của tôi là: Có phải làn sóng mất trí nhớ, giảm nhận thức và nguyên nhân mất trí trong tương lai có liên quan đến Covid-19?
 
Hệ thống miễn nhiễm và não bộ
 
Đa phần của những hệ thống mà chúng ta quy cho sự truyền nhiễm thực sự là vì sự phản ứng bảo vệ của hệ thống miễn nhiễm. Sổ mũi trong lúc cảm thì không phải là ảnh hưởng trực tiếp của vi khuẩn, nhưng là kết quả của sự phản ứng của hệ thống miễn nhiễm đối với vi khuẩn cảm. Điều này cũng là thật khi nói đến việc cảm thấy không khỏe. Khó chịu, mỏi mệt, cúm và xa lánh xã hội được gây ra bởi sự kích hoạt của các tế bào miễn nhiễm đặc biệt trong não, được gọi là các tế bào thần kinh miễn nhiễm, và các dấu hiệu trong não.

Những thay đổi này trong não và hành vi, dù làm phiền cuộc sống hàng ngày của chúng ta, là thích nghi cao và có lợi vô cùng. Qua việc nghỉ ngơi, bạn cho phép sự phản ứng miễn nhiễm đòi hỏi năng lực để làm công việc của nó. Sốt làm cơ thể ít thích nghi với vi khuẩn hơn và gia tăng hiệu quả của hệ thống miễn nhiễm. Xa lánh xã hội có thể giúp làm giảm sự lây lan của vi khuẩn.

Cộng với việc thay đổi hành vi và việc điều chỉnh phản ứng sinh lý trong lúc bệnh, hệ thống miễn nhiễm đặc biệt trong não bộ cũng đóng nhiều vai trò khác. Gần đây đã trở nên rõ ràng rằng các tế bào thần kinh miễn nhiễm trụ ở những nối kết giữa các tế bào não (khớp thần kinh), cung cấp năng lực và số lượng nhỏ các tín hiệu viêm, là chủ yếu cho sự hình thành trí nhớ bình thường.

Không may, điều này cũng cung cấp cách mà trong đó các bệnh như Covid-19 có thể gây ra các hệ thống thần kinh cấp tính và các vấn đề tồn đọng lâu dài trong não.

Trong lúc bệnh và viêm, các tế bào miễn nhiễm đặc biệt trong não trở thành năng động, tung ra nhiều dấu hiệu viêm, và điều chỉnh cách chúng tương thông với các tế bào thần kinh. Đối với một loại tế bào, microglia, điều này có nghĩa là thay đổi hình dạng, rút các cánh tay khẳng khiu và trở thành các tế bào di động lông bông, bao bọc các mầm bệnh tiềm ẩn hay các mảnh vụn tế bào trên đường đi của chúng. Nhưng trong việc làm như thế, chúng cũng tiêu diệt và ăn mất những nối kết thần kinh rất quan trọng cho việc cất giữ trí nhớ.

Một loại tế bào thần kinh miễn nhiễm khác được gọi là tế bào hình sao, thường quấn chung quanh nối kết giữa tế bào thần kinh trong lúc kích hoạt do bệnh và quăng bỏ các dấu hiệu viêm lên các điểm nối kết này, ảnh hưởng đến việc ngăn chận những thay đổi trong các nối kết giữa các tế bào thần kinh chứa cất các ký ức.

Bởi vì Covid-19 liên quan tới việc tung ra nhiều dấu hiệu viêm, ảnh hưởng của bệnh này lên trí nhớ thì đặc biệt lôi cuốn tôi. Đó là bởi vì có những ảnh hưởng ngắn hạn lên việc nhận thức (mê sảng), và khả năng đối với những thay đổi lâu dài trong trí nhớ, sự chú ý và nhận thức.  Cũng có nguy cơ gia tăng đối với sự sút giảm nhận thức và mất trí, gồm bệnh Alzheimer’s, trong thời kỳ tuổi già.

Covid co phai lam tang nguy co mat tri nho 02
Hệ thống tế bào thần kinh trong não bộ con người.(www.pixabay.com)
 
Nhiễm trùng ảnh hưởng lâu dài đến trí nhớ ra sao?
 
Nếu sự kích hoạt của các tế bào thần kinh miễn nhiễm bị hạn chế đối với khoảng thời gian bệnh, thì sự viêm nhiễm có thể gây ra giảm trí nhớ lâu dài hay gia tăng nguy cơ sút giảm nhận thức như thế nào?

Cả não bộ và hệ thống miễn nhiễm đều đã phát triển đặc biệt để thay đổi như một hệ quả của kinh nghiệm, để vô hiệu hóa sự nguy hiểm và tối đa hóa sự sống còn. Trong não bộ, những thay đổi trong các nối kết giữa các tế bào thần kinh cho phép chúng ta cất giữ các ký ức và thay đổi nhanh chóng hành vi để thoát khỏi đe dọa, hay tìm kiếm thực phẩm hay các cơ hội xã hội. Hệ thống miễn nhiễm đã phát triển để làm tốt sự phản ứng với viêm và sản xuất kháng thể chống lại những mầm bệnh đã gặp trước đó.

Tuy nhiên những thay đổi lâu dài trong não bộ sau cơn bệnh cũng gắn kết với nguy cơ gia tăng đối với sự sút giảm nhận thức liên quan đến tuổi già và bệnh Alzheimer’s. Những hành động gián đoạn và hủy hoại của các tế bào thần kinh miễn nhiễm và việc ra dấu hiệu viêm có thể làm suy yếu vĩnh viễn trí nhớ. Điều này có thể xảy ra thông qua thiệt hại lâu dài đối với các kết nối thần kinh hay chính các tế bào thần kinh và cũng thông qua những thay đổi tinh vi trong cách hoạt động của tế bào thần kinh.

Sự nối kết khả dĩ giữa Covid-19 và những ảnh hưởng dai dẳng trên trí nhớ dựa vào những quan sát của các chứng bệnh khác. Thí dụ, nhiều bệnh nhân là người bình phục từ suy tim hay giải phẫu thông tim báo cáo những suy giảm nhận thức lâu dài đã trở thành dữ dội trong thời gian tuổi già.

Một chứng bệnh lớn khác với biến chứng nhận thức tương tự là nhiễm trùng máu – sự rối loạn chức năng nhiều cơ phận được gây ra bởi sự viêm nhiễm. Trong các mô hình thú vật của những bệnh này, chúng ta cũng thấy những suy yếu trí nhớ, và những thay đổi trong thần kinh miễn nhiễm và chức năng thần kinh kéo dài nhiều tuần và nhiều tháng sau khi bệnh.

Ngay cả việc viêm nhẹ, gồm căng thẳng kinh niên, hiện được thừa nhận như là các yếu tố nguy hiểm đối với việc suy giảm trí nhớ và nhận thức trong tuổi già.

Trong phòng thí nghiệm của chính tôi, tôi và các đồng nghiệp cũng đã quan sát thấy rằng ngay cả không có truyền nhiễm vi trùng hay vi khuẩn, việc kích hoạt tín hiệu viêm trong thời gian ngắn sẽ dẫn đến những thay đổi lâu dài trong chức năng tế bào thần kinh ở các vùng não bộ liên quan đến trí nhớ và suy giảm trí nhớ.
 
Có phải Covid-19 làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức?
 
Sẽ phải mất nhiều năm trước khi chúng ta biết có phải bị nhiễm Covid-19 gây ra nguy cơ gia tăng suy giảm nhận thức hay bệnh Alzheimer’s. Nhưng nguy cơ này có thể được giảm hay làm dịu bớt qua việc ngăn chận và điều trị Covid-19.

Việc ngăn ngừa và điều trị đều dựa vào khả năng làm giảm bớt sự nghiêm trọng và thời gian của bệnh và nhiễm trùng. Một cách hấp dẫn, nghiên cứu rất mới cho thấy rằng các thuốc chích ngừa thông thường, gồm các thuốc chích ngừa cúm và thuốc chích ngừa viêm phổi, có thể giảm nguy cơ bệnh Alzheimer’s.

Hơn nữa, nhiều phương pháp điều trị mới ra cho Covid-19 là những loại thuốc áp chế sự kích hoạt miễn nhiễm quá mức và tình trạng bị nhiễm. Có khả năng những điều trị này cũng sẽ làm giảm ảnh hưởng của việc nhiễm trùng lên não bộ, và giảm ảnh hưởng lên sức khỏe não bộ lâu dài.

Covid-19 sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống khỏe mạnh lâu dài sau khi đại dịch chấm dứt. Như thế, sẽ là quan trọng để tiếp tục đánh giá các ảnh hưởng của bệnh Covid-19 trong khả năng dễ bị tổn ghương đối với sự sút giảm nhận thức trí nhớ về sau này.

Trong việc làm như thế, các nhà nghiên cứu sẽ có thể có được cái nhìn mới quan trọng về vai trò của sự nhiễm trùng trong suốt cuộc đời đối với sự suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác. Điều này sẽ giúp cho việc phát triển các chiến lược hữu hiệu hơn cho việc ngăn ngừa và điều trị của những chứng bệnh suy nhược này.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
(WASHINGTON, ngày 1 tháng 7, Reuters) – Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump hôm thứ Ba đã hối thúc Hamas (lực lượng vũ trang được Iran hậu thuẫn) chấp thuận “đề nghị cuối cùng” về lệnh ngừng bắn 60 ngày với Israel tại Dải Gaza. Thỏa thuận này dự kiến sẽ được Qatar và Ai Cập chuyển đến Hamas thông qua các viên chức ngoại giao của họ.
(WASHINGTON, ngày 1 tháng 7, Reuters) – Hôm thứ Ba, Thượng Viện Hoa Kỳ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Hòa đã bỏ phiếu với tỷ số áp đảo để gỡ bỏ lệnh cấm các tiểu bang ban hành quy định về trí tuệ nhân tạo (AI) trong mười năm; luật này từng được đưa vào dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu ngân sách của Tổng thống Trump.
Phân Ưu: Được tin bạn GIUSE NGUYỄN VĂN CHƯƠNG Sinh ngày 01 tháng 01 năm 1962 tại Bình Định Việt Nam. Đã từ trần vào ngày 19 tháng 6 năm 2025 tại San Diego California Hoa Kỳ. Hưởng thọ 63 tuổi
Phân Ưu: Nhận được tin buồn Ông NGUYỄN NGỌC TUYỀN, Pháp Danh QUANG MINH, sinh ngày 02 tháng 02, năm1932 tại Làng Hoành Lộ, huyện Giao Thủy, Tỉnh Nam Định, Bắc phần Việt Nam đã mệnh chung ngày 17 tháng 6, năm 2025, tai Santa Ana, California. Hưởng thọ 94 tuổi.
Xét vụ các bà bầu và hội dân quyền kiện về lệnh Trump nói trẻ em sẽ không tự động có quốc tịch khi sinh ra trên đất Mỹ nếu ba mẹ không phải công dân Mỹ, Thẩm phán Deborah Boardman ra hạn hôm nay Bộ Tư Pháp phải ghi văn bản về việc thực hành lệnh Trump thế nào thì tòa mới xử. - Bộ Tư pháp bắt đầu lập ưu tiên tước quốc tịch của người Mỹ nhập tịch khi họ bị truy tố về tội phạm
(WASHINGTON, ngày 30 tháng 6, Reuters) – Một công trình nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí The Lancet báo động rằng nếu Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (U.S. Agency for International Development, USAID) tiếp tục bị cắt giảm ngân khoản, hoặc tệ hơn, bị giải thể, thế giới có thể sẽ có hơn 14 triệu người chết vào năm 2030.
(WASHINGTON, ngày 30 tháng 6, Reuters) – Một nhóm tin tặc tự xưng là “Robert”, bị tình nghi có liên hệ với Cộng hoà Hồi giáo Iran, vừa loan báo sẽ công bố thêm nhiều tài liệu lấy được từ hộp thư điện tử của các nhân vật thân cận với Tổng thống Donald Trump. Nhóm này từng gây xôn xao dư luận khi tung ra loạt tài liệu trước kỳ tổng tuyển cử Hoa Kỳ vào cuối năm 2024.
Dự luật One Big Beautiful Bill Act – hiện đang được phe Cộng Hòa xắn tay soạn thảo và cổ động – nếu được thông qua tuần này, sẽ bơm tiền khổng lồ cho các cơ quan công lực liên bang và hệ thống nhà tù, mở đường cho chiến dịch trục xuất chưa từng có và tham vọng quân sự hoá xã hội Mỹ dưới thời Tổng Thống Donald Trump
- Khi thuế xe hơi của Trump hiệu lực, người mua xe Mỹ có thể sẽ tốn thêm trung bình 1.760 đô/xe (tức là, người tiêu dùng chịu 80% gánh nặng thuế quan) - Dự luật ngân sách "bự và đẹp" Trump hy vọng Thượng Viện thông qua hôm nay, thứ Hai.
(Hồng Kông, ngày 29 tháng 6, Reuters) – Liên minh Dân chủ Xã hội (League of Social Democrats, LSD), tổ chức dân chủ cuối cùng còn hoạt động tại Hồng Kông, hôm Chủ nhật cho biết sẽ chính thức giải thể, vì “áp lực chính trị ghê gớm” dưới làn sóng trấn áp an ninh trong suốt 5 năm qua. Kể từ nay, thành phố do TQ kiểm soát sẽ không còn bất kỳ đại diện chính thức nào của phe đối lập dân chủ.
(SEVILLE, Tây Ban Nha, ngày 29 tháng 6, Reuters) – Giữa cái nắng gay gắt của miền nam Tây Ban Nha, hàng trăm người đã tuần hành qua thành phố Seville hôm Chủ Nhật, kêu gọi xóa nợ cho các quốc gia đang phát triển, thúc đẩy công bằng về trách nhiệm ứng phó với biến đổi khí hậu và đánh thuế giới siêu giàu. Hoạt động này diễn ra ngay trước khi hội nghị của Liên Hiệp Quốc (LHQ) về tài trợ phát triển chính thức bắt đầu.
- Tỷ phú Elon Musk lặp lại: Dự luật lớn & đẹp Cộng Hòa thông qua là điên khủng, phá hoại, tự sát chính trị - Quận Los Angeles: 1 xe kem bỏ hoang giữa phố khi đặc vụ ICE bắt người bán kem được khu phố yêu thương - Chấm dứt Quy chế Bảo vệ Tạm thời TPS, sẽ trục xuất 350.000 người Haiti ra khỏi Mỹ từ đầu tháng 9
Không ai ngờ nhà thơ này làm được các bài thơ kể chuyện về các Thiền sư Việt Nam trong thể thơ Đường luật, y hệt như khai mở lại một mạch nguồn thi ca sinh động. Những bài thơ của thầy, tinh luyện từng chữ, dịu dàng mang hơi thở Thiền Tông Việt Nam. Tôi đọc và kinh ngạc, như gặp lại một tri kỷ những năm rất xưa cũ, nhưng với một chân trời thi ca hoàn toàn mới. Nơi đó, riêng một mình Thầy Thích Chúc Hiền bước đi đơn độc, trong văn phong thanh thản, giữa những như dường gian nan trong từng chữ, từng ý đối, từng vần trau chuốt khó gieo, và trong từng âm vang Thiền ngữ. Tôi đọc và cảm nhận từng trang thơ đầy những tràn ngập hạnh phúc, hẳn nhiên là cho cả thi sĩ Thích Chúc Hiền và cho cả những độc giả khó tính như tôi. Từ thầy, tôi nhận ra rằng thơ Đường luật không hề cũ, chỉ là vì mình đã tránh né một lối đi rất khó khăn của thi ca.
- Quận Cam: mạng lưới người dân tự động cứu trợ các gia đình không dám đi chợ vì ICE. Santa Ana sẽ chính thức họp Thứ Ba tuần sau về cứu trợ. - Bắt đầu từ tháng 7, khoảng 450.000 người từ 62 tuổi trở lên có thể thấy trợ cấp An sinh xã hội của họ bị cắt giảm vì nợ thời sinh viên. - 27 nước Liên Âu và nhiều nước khác sẽ lập klhu tự do thương mại 39 nước (không có Mỹ)
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.