Mỹ Gặp Nạn Thuốc Trừ Sâu: Nguy Cho Dân Cali, Hawaii
'Sống chết mặc bây, tiền thầy bỏ túi' là tựa đề bài báo của T. Christian Miller đăng trên tờ Los Angeles Times mới đây. Bài báo nói về chuyến vận chuyển hàng từ nhà máy ở Los Angeles của tập đoàn Amvac Chemical Corp. đã làm bùng nổ việc mua bán các thuốc trừ sâu độc hại nhất của một số nơi trên thế giới. Amvac đã thu được lợi nhuận tăng gấp đôi hai con số nhờ hoạt động thương mại bất thường này: nó đã mua lại quyền đặt hàng của các công ty lớn hơn, hầu hết đã bị đặt trước nguy cơ cấm hoặc hạn chế hoạt động vì nỗi lo về mức độ an toàn.
Tai họa có liên quan tới thuốc trừ sâu do công ty này sản xuất đã dẫn tới việc di tản của cư dân một số khu phố và làm một số công nhân ở các vùng California và vài nơi khác nữa bị nhiễm độc. Amvac là nhà sản xuất hóa chất hàng đầu, đã quá cũ kỹ, với lượng toxic rất cao, được đặt dưới sự giám sát nghiêm ngặt kể từ cuối thập niên 1980. Trong khi các hãng lớn hơn đã ngừng sản xuất một số thuốc trừ sâu, thuốc diệt côn trùng bằng cách hủy hoại hệ thống tế bào não của côn trùng, Amvac đã mua lại quyền sản xuất đó và bán 10 sản phẩm của họ kể từ năm 1989. Một trong các sản phẩm này là mevinphos đã bị cấm ngặt tại Hoa Kỳ năm 1994 sau một cuộc nghiên cứu của Tổ Chức Bảo Vệ Môi Sinh Koa Kỳ khám ra rằng hóa chất này phải chịu trách nhiệm vì đã gây nhiễm độc cho công nhân ở một số vùng thuộc tiểu bang California hơn bất kỳ hóa chất nào khác sử dụng trong nông nghiệp. Amvac vẫn tiếp tục bán các sản phẩm này ra ngoại quốc. Tệ hơn, một khách hàng cũ của Amvac là Schatwoz còn thảo luận với EPA xin hủy bỏ lệnh cấm sản xuất mevinphos, đưa tới kết cục là ông này bị sa thải.
Eric G. Wintemute, tổng giám đốc điều hành Amvac là người bảo vệ chỉ tiêu sản xuất của công ty này. Trong một loạt bài được phỏng vấn, ông ta nói rằng hóa chất của Amvac cung cấp cho nông dân các 'công cụ' bảo vệ các vụ mùa, nuôi sống nhân loại khắp thế giới. Wintemute, con trai của một trong các nhà sáng lập Amvac nhận thức rằng sản phẩm của họ rất nguy hiểm nhưng nói rằng công ty đã chi trên 150 triệu đô thực hiện các cuộc thử nghiệm theo yêu cầu của các cơ quan chính phủ theo qui định và hướng dẫn người sử dụng thuốc trừ sâu giảm thiểu độc hại.
Glenn A. Wintermute là kỹ sư có bằng tiến sĩ về hóa học và sinh vật học của trường University of Southern California đúng vào lúc ông ta mua một công ty thuốc trừ sâu nhỏ vào năm 1960 có tên là Durham Chemical. Sau đó ông đã gia nhập nhóm điều hành tập đoàn American Vanguard, đặt cơ sở tại Newport Beach, sở hữu công ty riêng là Amvac. Wintemute có dự tính rất lớn, nhắm tới việc trở thành một công ty thuốc trừ sâu khổng lồ như Dow Chemical Co. nhưng vào những năm cuối thập niên 1970, công ty của ông ta lâm vào cảnh nợ nần. Sau đó xảy ra vụ rắc rối gây chấn động Thung Lũng Trung Tâm California vào năm 1977: gần 30 công nhân làm việc tại nhà máy Occidental Petroleum ở Lathrop được phát hiện số lượng tinh trùng của họ xuống thấp hoặc bị giết sạch. Vụ này đưa tới nghi vấn chất DBCP, một loại hóa chất được dùng để diệt côn trùng trong đất là 'thủ phạm' làm chết tinh trùng của các nam công nhân. Các cuộc xét nghiệm hồi thập niên 1950 cho thấy các loại thuốc trừ sâu có thể làm teo tinh hoàn của nam giới. Từ đó, EPA đã đình chỉ hầu hết các loại thuốc trừ sâu có hóa chất DBCP trong nhiều tháng. Dow Chemical Co và Shell Chemicals, các nhà sản xuất hàng đầu ở Hoa Kỳ, loan báo rằng họ ngừng việc sản xuất.
Đáng sợ là trong khi những người khác nhìn ra sự nguy hiểm, Wintemut lại thấy đó là cơ hội để họ làm giàu. Amvac, đã ngừng sản xuất DBCP trong vài năm trước đó, đã chế ra một loại sản phẩm mới và nhanh chóng trở thành nhà sản xuất hàng đầu của Hoa Kỳ về hóa chất. Năm 1979, EPA đề nghị cấm sử dụng thường xuyên hóa chất trong toàn quốc. Trong suốt thời gian điều trần, Wintemute vẫn duy trì việc sản xuất, bác bỏ kết quả thử nghiệm của chính phủ. Amvac còn thuyết phục EPA cho phép tiếp tục sử dụng DBCP cho các trang trại trồng thơm ở Hawaii. Mãi sau khi người ta phát hiện có dấu hiệu nhiễm chất độc ở một số giếng nước tại Hawaii, thuốc trừ sâu mới bị cấm trên toàn quốc vào năm 1985.
Trong thập niên 1980, Amvac sản xuất hóa chất theo hợp đồng với Shell và sau đó là Dupont Co. Cuối thập niên 1980, mevinphos đã gây nên hàng trăm vụ ngộ độc trong cả nước, phần lớn là thợ làm việc trên các cánh đồng rau diếp, bông cải và các loại rau quả khác. Công nhân bị chảy máu, nôn mửa, trầm uất và tử vong trong một số trường hợp bị nhiễm độc nặng…
Mối lo lắng ngày càng gia tăng vì tình trạng nhiễm độc hóa chất từ người đã lan sang thú vật. Trong thập niên 1970 và 1980, một loại hóa chất độc hại dùng để xịt cây cối trồng trong nhà khắp cả nước đã gây hại cho cả thú nuôi, nhất là thuốc xịt côn trùng, bọ chét. Đó là chất dimethyl dichlorovinyl phosphate (DDVP). Năm 1988, EPA đã đòi các nhà máy chứng minh về độ an toàn của DDVP và sau đó đã ra lệnh cấm sản xuất chất này. Nhiều nhà máy ngừng sản xuất sớm, và vào đầu thập niên 1990 thì chỉ còn Amvac là công ty duy nhất ở Hoa Kỳ sản xuất loại hóa chất này.
Amvac còn là nhà sản xuất lớn nhất loại hóa chất metam sodium được sử dụng nhiều thứ ba khắp nước để diệt trừ sâu bọ. Từ thập niên 1980, người ta tìm thấy hóa chất này trong một số vụ ngộ độc tập thể. Năm 1991, chiếc xe lửa chở metam sodim của Amvac bị lật nhào ở Sacremento River, gần Dunsmuir. Mây hóa chất đã làm 700 người dân nhiễm bệnh và gây ỗ nhiễm một đoạn sông dài 42 dặm. Một cuộc khảo sát đã giúp phát hiện rất nhiều nạn nhân bị bệnh suyễn mãn tính do bị nhiễm hóa chất này ở mức độ cao. Amvac đã chi 2 triệu đô bồi trường cư dân di tản tới vùng khác sau một vụ kiện ở California, nhưng không thừa nhận những việc làm sai trái của mình.
Liệu là chừng nào thì Amvac không còn là mối đe dọa tới sinh mạng của người dân California"