Hôm nay,  

Giải Đáp Cho Những Câu Hỏi Lớn Về AI

08/11/202400:00:00(Xem: 1142)

Robot photo
Liệu AI sẽ giúp chúng ta có cuộc sống tốt đẹp hơn, hay sẽ làm trầm trọng thêm những vấn đề đang tồn đọng trong xã hội? Các chuyên gia cho rằng câu trả lời phụ thuộc vào cách chúng ta đào tạo và sử dụng AI, đồng thời nhấn mạnh rằng chúng ta cần nghiêm túc xem xét lại vấn đề này. (Nguồn: pixabay.com)


Liệu chúng ta có thể tin vào những gì mình thấy không?
 
Fred Ritchin đã nghiên cứu về nhiếp ảnh suốt gần nửa thế kỷ qua. Ông bắt đầu nhận thấy sự thay đổi trong lĩnh vực này vào năm 1982, khi còn làm biên tập viên hình ảnh cho tạp chí New York Times Magazine.
 
Năm 1984, Ritchin viết một bài báo có tựa đề “Những Chiêu Trò Mới Của Nhiếp Ảnh,” trong đó bàn về những tác động của công nghệ chỉnh sửa kỹ thuật số đối với hình thời sự (photojournalism) đương thời. Trong những thập niên sau đó, Ritchin đã chứng kiến quá trình chuyển mình từ giai đoạn chỉnh sửa hình ảnh kỹ thuật số sơ khai sang thời kỳ sử dụng công nghệ hình ảnh do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra, cả người dùng nghiệp dư lẫn chuyên nghiệp đều có thể tạo ra những hình ảnh chân thực chỉ trong tích tắc.
 
Với sự bùng nổ của hình ảnh AI, Ritchin cho rằng chúng ta cần tìm cách xác định tính xác thực của những gì mình thấy. Ritchin liên kết các cuộc tranh luận hiện đại về AI với những các tranh cãi từ trước thời Photoshop về việc các nhà báo có nên công khai khi họ đã chỉnh sửa ảnh hay không.
 
Một thí dụ nổi tiếng là trường hợp của tạp chí National Geographic, từng bị chỉ trích vì đã chỉnh sửa ảnh để di chuyển vị trí các kim tự tháp ở Giza trên trang bìa của số báo tháng 2/1982. Ngày nay, các nhiếp ảnh gia của National Geographic bắt buộc phải chụp ảnh định dạng RAW, và tạp chí này cũng có chính sách rất nghiêm ngặt đối với việc chỉnh sửa ảnh.
 
Theo Ritchin, các biên tập viên, nhà xuất bản và phóng viên ảnh cần đặt ra các tiêu chuẩn rõ ràng để đối phó với những vấn đề phát sinh từ AI. Nhiều công ty truyền thông và các hãng camera đã phát triển công nghệ nhúng siêu dữ liệu (metadata) và mã hóa dấu vết (cryptographic) trong ảnh để xác định thời điểm chụp và liệu ảnh đã bị chỉnh sửa hay chưa. Ritchin không kêu gọi loại bỏ hẳn AI, nhưng ông mong muốn nhiếp ảnh có thể tìm lại sức mạnh mà lĩnh vực này từng có.
 
Máy móc có sai sót thì chúng ta có nên ‘thông cảm bỏ qua’ không?
 
Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng một chatbot AI phổ biến được nhiều người tin dùng nhất lại cung cấp thông tin sai bét nhè về lập trình máy tính. Đây là một thí dụ tiêu biểu cho vấn đề mà AI đang đối mặt: các thuật toán phát triển liên tục có thể gặp hiện tượng “ảo giác” (hallucinate), tức là khi AI đưa ra một câu trả lời nghe có vẻ hợp lý nhưng thực tế lại hoàn toàn bịa đặt.
 
Điều này xảy ra vì các ứng dụng AI tổng quát (generative AI), như các mô hình ngôn ngữ lớn, hoạt động như một chương trình dự đoán. Khi người dùng đặt một câu hỏi, AI sẽ tìm kiếm trong cơ sở kiến thức đang có để lấy ra những thông tin liên quan. Sau đó, dựa trên những gì tìm được, AI sẽ dự đoán một tập hợp các từ để tạo thành câu trả lời phù hợp. Mỗi lần dự đoán một tập từ, AI sẽ tiếp tục dự đoán các từ tiếp theo dựa trên những gì đã học, và quá trình này cứ lặp đi lặp lại như vậy.
 
Tuy nhiên, theo giáo sư Rayid Ghani từ Đại học Carnegie Mellon, vì AI chỉ dựa trên các dự đoán mang tính xác suất chứ không thực sự “thấu hiểu” nội dung, nên đôi khi nó tạo ra những câu trả lời sai lầm nhưng vẫn nghe có vẻ hợp lý. Các mô hình AI thường được đào tạo từ lượng dữ liệu khổng lồ trên mạng, nhưng không ai kiểm tra độ chính xác của những dữ liệu này, và AI không biết phân biệt nguồn nào đáng tin cậy, nguồn nào thì không.
 
Ghani giải thích rằng chúng ta dễ dàng tha thứ cho lỗi của con người vì hiểu rằng ai cũng có thể mắc sai lầm. Nhưng với máy móc, chúng ta lại mong đợi sự chính xác tuyệt đối. Điều này khiến chúng ta khó tha thứ khi AI phạm lỗi. Tuy nhiên, thông cảm có thể sẽ rất hữu ích để giúp phát hiện và sửa lỗi cho AI. Vì AI là sản phẩm do con người tạo ra, nên những lỗi của AI thường phản ánh những sai sót trong dữ liệu mà con người cung cấp. Nếu chúng ta không chỉ kiểm tra các quy trình của AI mà còn xem xét cả những vấn đề trong dữ liệu đầu vào, chúng ta vừa có thể cải thiện AI, vừa có thể giải quyết các thiên kiến trong xã hội và văn hóa.
 
Tác động môi trường của AI là gì?
 
AI đang tiêu tốn một lượng lớn năng lượng và nước. Shaolei Ren, giảng sư kỹ thuật điện và máy tính tại Đại học UC Riverside, giải thích rằng các công cụ AI như ChatGPT cần rất nhiều năng lượng để hoạt động, và lượng năng lượng đó tạo ra nhiệt. Để làm mát các trung tâm dữ liệu – nơi lưu trữ các hệ thống AI và hỗ trợ tính toán cho chúng – cần sử dụng một lượng nước rất lớn. Khi các trung tâm dữ liệu nóng lên, lượng nước bốc hơi không thể tái sử dụng, gây lãng phí tài nguyên. Ren nhấn mạnh rằng chúng ta cần hiểu rõ tác động môi trường của AI khi sử dụng những công cụ như ChatGPT.
 
Ngay cả trước khi có vô vàn công cụ AI như hiện nay, nhu cầu về nước và năng lượng của các trung tâm dữ liệu cũng đã tăng đều đặn. Năm 2022, theo báo cáo của Google, các trung tâm dữ liệu của họ đã tiêu thụ hơn 5 tỷ gallon nước, tăng 20% so với năm 2021. Microsoft cũng báo cáo mức tăng 34% về lượng nước sử dụng trong cùng năm đó. Và AI chỉ đang làm tình hình tồi tệ thêm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự báo rằng đến năm 2026, lượng điện tiêu thụ tại các trung tâm dữ liệu sẽ tăng gấp đôi so với năm 2022.
 
Trong khi Hoa Kỳ mới bắt đầu đánh giá các tác động môi trường của trung tâm dữ liệu, Liên Âu đã có bước đi tiến bộ hơn. Tháng 3 vừa qua, Ủy ban Năng lượng của EU đã ban hành một quy định nhằm tăng cường tính minh bạch cho các nhà vận hành trung tâm dữ liệu và giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch cũng như giảm lãng phí tài nguyên.
 
Ren cho biết: “Tôi giải thích cho con theo cách dễ hình dung rằng khi con đặt một câu hỏi cho ChatGPT, sẽ tiêu tốn năng lượng tương đương với việc bật đèn LED bốn watt trong một giờ. Một cuộc trò chuyện với AI trong khoảng 10-50 câu hỏi có thể tiêu thụ 500 ml nước, tương đương một chai nước uống bình thường.
 
AI có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề đã tồn tại từ trước không?
 
Theo nhà nghiên cứu Nyalleng Moorosi từ Distributed AI Research Institute, trong quá trình học hỏi từ toàn bộ dữ liệu mà chúng ta cung cấp, AI có thể ‘học’ luôn những bất công và định kiến đã tồn tại từ trước. Thực tế, AI chỉ là tấm gương phản ánh những vấn đề như nạn phân biệt chủng tộc, phân biệt phái tính, và những bất công khác trong xã hội. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu sự đa dạng trong đội ngũ phát triển AI. Những người này thường phụ thuộc quá nhiều vào các tập dữ liệu ưu tiên các quan điểm của phương Tây về điều gì là thông tin có giá trị và điều gì không.
 
Phần lớn thế giới hiện nay đã từng trải qua cảm giác bị áp bức, một phần do hậu quả của chế độ thực dân, khi các hệ thống và tư tưởng của các quốc gia giàu có áp đặt lên các quốc gia khác. Moorosi tin rằng AI có nguy cơ tái tạo những hệ thống này: ưu tiên những quan điểm và mục tiêu của những người nắm quyền, bỏ qua hoặc làm ngơ trước những tri thức và giá trị văn hóa của các cộng đồng thiểu số.
 
Nhiều đội nhóm phát triển AI ở các công ty công nghệ thường có những “điểm mù” – tức là những thiếu sót trong việc hiểu và tiếp xúc đa dạng văn hóa, ngôn ngữ. Họ không thể tránh khỏi việc vô tình mang luôn những mặt hạn chế này vào các công cụ AI của mình.
 
Để cải thiện tình hình, Moorosi tin rằng cần phải “dân chủ hóa AI” – tức là AI cần phải được phát triển ở cấp độ địa phương, nơi những nhà phát triển và kỹ sư có thể xây dựng công cụ phù hợp với cộng đồng của mình. Thí dụ như Lelapa AI ở Nam Phi, đã ra mắt mô hình học ngôn ngữ phục vụ những người nói tiếng Swahili, Yoruba, Xhosa, Hausa, và Zulu.
 
Moorosi cũng nhấn mạnh rằng: “Chúng ta cần phải đặt ra câu hỏi về quyền lực. Không thể mong đợi những người làm việc cho Google hay OpenAI thấu hiểu hết mọi thứ, về tất cả mọi người. Silicon Valley không thể đại diện cho tám tỷ người trên thế giới. Cách tốt nhất là mỗi cộng đồng tự xây dựng các hệ thống AI cho riêng mình.
 
Theo bà, “một thế giới lý tưởng là nơi mà AI sẽ trở thành công cụ phổ biến và gần gũi, giúp mọi người tự mình đối mặt và giải quyết các vấn đề cá nhân cho đến những thách thức của cộng đồng, thay vì chỉ nằm trong tay những tập đoàn công nghệ lớn.
 
VB biên dịch
 
Nguồn: “Your biggest AI questions, answered” được đăng trên trang nationalgeographic.com.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
- NATO lo ngại: Nga có thể kích nổ bom nguyên tử trong không gian để phá hư hàng ngàn vệ tinh quay quanh Trái đất. - Mỹ: TQ có thể đánh chìm toàn bộ các hàng không mẫu hạm Mỹ trong 20 phút - IMF: thuế quan Mỹ sẽ hại kinh tế toàn cầu
(WASHINGTON, ngày 13 tháng 4, Reuters) – Ngoại trưởng Marco Rubio cho biết, chính phủ Hoa Kỳ vừa trục xuất thêm 10 người bị cáo buộc là thành viên băng đảng về El Salvador. Chuyện này xảy ra chỉ một ngày trước chuyến thăm chính thức của Tổng thống El Salvador đến Tòa Bạch Ốc.
(WASHINGTON/WEST PALM BEACH, FLORIDA, ngày 13 tháng 4, Reuters) – Tổng Thống Donald Trump cho biết việc tạm thời miễn trừ thuế “qua lại” (reciprocal tariffs) lên điện thoại thông minh và máy vi tính nhập cảng từ TQ sẽ không kéo dài lâu. Ngoài ra, ông tuyên bố sẽ mở một cuộc điều tra thương mại với lý do an ninh quốc gia, nhắm vào ngành công nghiệp bán dẫn và toàn bộ chuỗi cung ứng điện tử.
- Nhiều hãng bán lẻ Mỹ khai phá sản, vì nhiều nguồn hàng phần lớn là từ Mexico, TQ - Los Angeles: biểu tình lớn chống Trump hại kinh tế - Cộng hòa thú nhận: Trump áp thuế quan, làm giá tăng, hại kinh tế, sẽ làm Cộng hòa mất nhiều ghế năm 2026
- Thay vì đưa quân xâm chiếm: Mỹ gạ sáp nhập, sẽ tặng mỗi người dân Greenland 10.000 USD/năm - Sau khi PTT Vance thăm, Tư lệnh căn cứ Không gian Mỹ ở Greenland bị sa thải vì không hung hăng đòi chiếm Greenland - Hãng luật Susman Godfrey kiện: bị Trump tống tiền
NEW YORK (RNS) — Hàng chục nhà sư Phật giáo và cư sĩ tụ tập tại một góc phố đông đúc ở Upper West Side, New York City, vào một ngày mưa lạnh để chứng kiến lễ dựng bảng tên đường mới mang tính lịch sử để vinh danh nhà lãnh đạo tinh thần của họ vào Thứ Sáu, ngày 11 tháng 4/2025. Thích Nhất Hạnh Way, tọa lạc tại góc phố Broadway và West 109, được đặt tên một cách tượng trưng để vinh danh nhà sư Phật giáo Việt Nam có ảnh hưởng, người đã viên tịch ở tuổi 95 vào năm 2022.
Tổng thống Trump khi ra tranh cử đã hứa sẽ trục xuất hàng loạt di dân; thề sẽ làm cho nước Mỹ an toàn hơn bằng cách trục xuất những người nhập cư phạm tội. Nhưng khi thực hiện, chính phủ Trump đã không chỉ dừng ở tội phạm; cả những cư dân hợp pháp, người có visa hợp lệ, khách du lịch, và thậm chí cả những đang xin visa cũng bị giam giữ.
- Alvin Bragg (Biện lý Manhattan) được thúc giục truy tố hình sự vụ Trump tống tiền các hãng luật để lấy hàng chục triệu dịch vụ - Trump lãnh búa pháp lý: Thẩm phán Wendy Beetlestone cho phép 5 người kiện Trump tội phỉ báng, bất kể Trump nói Tu chính án 1 là quyền tự do phát biểu.
(Ngày 2 tháng 4, Reuters) – Một bác sĩ nổi tiếng với các quan điểm trái chiều về vắc-xin thời kỳ đại dịch COVID-19 vừa được bổ nhiệm vào vị trí quan trọng trong Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA). Theo hai nguồn tin thân cận tiết lộ với Reuters, bác sĩ Tracy Beth Hoeg, chuyên gia y học thể thao và dịch tễ học, đã được chỉ định làm phụ tá đặc biệt cho tân Giám đốc FDA Martin Makary.
Con chip máy tính vận hành hoàn toàn bằng ánh sáng, được kỳ vọng sẽ trở thành “trái tim” cho các trung tâm dữ liệu Trí Tuệ Nhân Tạo (AI) và thúc đẩy tính toán hiệu năng cao (high-performance computing, HPC) theo hướng bền vững hơn, đã chính thức bước vào giai đoạn sản xuất. Đây được xem là vi mạch thần kinh nhân tạo (hay Bộ tăng tốc mạng nơ-ron, tiếng Anh là Neural processing units, NPU) dựa trên ánh sáng đầu tiên trên thế giới.
Vào đầu thế kỷ 20, một chú ngựa nổi tiếng tên là Clever Hans đã gây xôn xao cả nước Đức vì có vẻ như nó có thể hiểu tiếng Đức, biết giờ giấc và thậm chí là làm toán. Tuy nhiên, khi một nhóm nghiên cứu vào cuộc, họ phát hiện ra rằng Clever Hans không thực sự hiểu được ngôn ngữ hay các con số. Thực tế, chú ngựa này chỉ phản ứng với những dấu hiệu tiềm thức (subconscious) từ cử chỉ và nét mặt của huấn luyện viên.
Musk sa thải 6.000 người ở Bộ Nông nghiệp, bây giờ không kiểm dịch nổi các cảng, cánh đồng và siêu thị. Mỹ cơ nguy bị các sinh vật ngoại nhập xóa sổ mùa màng. - TNS Ron Wyden: kinh tế Mỹ từ từ sự ghen tị của thế giới bị Trump biến thành trò cười - John Bolton (cố vấn an ninh quốc gia chính phủ Trump 2018-2019): Trump là kẻ mù chữ về thuế quan, đang đẩy đồng minh về phe TQ
(WASHINGTON, ngày 9 tháng 4, Reuters) – Chánh Văn Phòng của Giám đốc Tình Báo Quốc Gia Hoa Kỳ cho biết cộng đồng tình báo đang tiến hành điều tra liệu FBI có dính líu đến việc lên kế hoạch cho vụ bạo loạn Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021 hay không. Vụ việc từng khiến cả nước kinh hoàng khi hàng ngàn người ủng hộ Donald Trump tràn vào tòa nhà Quốc Hội đập phá.
(HOA KỲ, ngày 8 tháng 4, Lithub) – Hôm thứ Sáu tuần trước, một nhóm gồm 21 Bộ trưởng Tư Pháp tiểu bang trên toàn nước Mỹ đã đồng loạt khởi kiện nhằm phản đối các biện pháp cắt giảm ngân sách của chính quyền Trump và Musk đối với các cơ quan liên bang.
Washington, ngày 9 tháng 4, 2025 – Tổng thống Donald Trump vừa tuyên bố sẽ tạm ngừng áp dụng một số mức thuế trong vòng 90 ngày đối với 75 đối tác thương mại chưa có hành động trả đũa các chính sách thuế quan của chính quyền ông, trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu tiếp tục leo thang. Thông báo được đưa ra trên nền tảng mạng xã hội X vào khoảng 1:30 chiều, theo giờ miền Đông, trong đó ông Trump cho biết quyết định tạm hoãn này dựa trên việc các quốc gia liên quan đã “gọi đến để thảo luận” về những rào cản thương mại mà Hoa Kỳ cáo buộc họ đang áp dụng. Dù vậy, ông Trump khẳng định mức thuế 10% sẽ vẫn được giữ nguyên trên toàn bộ các mặt hàng nhập khẩu từ các quốc gia này trong thời gian hoãn.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.