Nga và Ukraine đã triển khai nhiều loại máy bay không người lái, cả quân sự và thương mại, kể từ những ngày đầu của cuộc chiến. Cả hai bên đã sử dụng máy bay không người lái cho nhiều vai trò khác nhau, bao gồm thu thập thông tin tình báo và các hoạt động chiến đấu. (Nguồn: pixabay.com)
Gần đây, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã bày tỏ lo ngại rằng cuộc chiến ở Ukraine có thể vượt khỏi tầm kiểm soát, trở thành một cuộc đối đầu toàn diện giữa Nga và phương Tây. Ông nói trên đài truyền hình NRK của Na Uy: “Nếu tình hình chuyển biến xấu, thì sẽ là xấu khủng khiếp luôn.”
Phát biểu của ông Stoltenberg được đưa ra vào ngày 9 tháng 12, vài ngày sau khi Ukraine được cho là đã tiến hành các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (drones) nhằm vào các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ Nga. Ngày hôm sau, 10 tháng 12, Nga được cho là đã sử dụng máy bay không người lái do Iran cung cấp để đáp trả, tấn công thành phố cảng quan trọng phía nam Odesa và khiến 1.5 triệu người mất điện. Kể từ đó, cuộc chiến trên không ngày càng leo thang.
Nga và Ukraine đã triển khai nhiều loại máy bay không người lái, cả quân sự và thương mại, kể từ những ngày đầu của cuộc chiến. Nhưng việc triển khai loại thiết bị này ngày càng thường xuyên – và có hiệu quả – cho thấy rủi ro về một giai đoạn leo thang mới với những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ đối với Ukraine mà còn với các nước phương Tây đang ở phía sau hỗ trợ cho họ.
Cả hai bên đã sử dụng máy bay không người lái cho nhiều vai trò khác nhau, bao gồm thu thập thông tin tình báo và các hoạt động chiến đấu. Chúng cũng đã được các nhà báo sử dụng để làm tài liệu về các tội ác chiến tranh và đưa tin từ các khu vực chiến trường ác liệt.
Ngoài sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công Nga từ trên không, Ukraine còn sử dụng máy bay không người lái để chống lại lực lượng hải quân Nga ở Crimea. Trong cuộc tấn công ở đây, máy bay không người lái trên không phối hợp với máy bay không người lái trên biển, hoạt động tương tự như ngư lôi truyền thống.
Một đặc điểm nữa cũng tương đối mới mẻ trong cuộc chiến ở Ukraine là các máy bay không người lái thương mại cỡ nhỏ được sử dụng khá phổ biến và có hiệu quả cao. Nhiều trong số đó là do dân địa phương sử dụng để thu thập thông tin tình báo, giúp các lực lượng Ukraine nắm bắt được tình hình, xác định các vị trí của quân Nga và giám sát các di chuyển của quân lính.
Phái đoàn giám sát đặc biệt quốc tế được điều tới Ukraine, hiện đã bị giải tán, là những người tiên phong trong việc sử dụng máy bay không người lái ở nước này. Họ dùng để kiểm tra việc thực thi lệnh ngừng bắn theo thỏa thuận hòa bình Minsk. Nhưng quy mô sử dụng các thiết bị này bắt đầu tăng vọt kể từ khi cuộc xâm lược xảy ra vào tháng 2 năm 2022.
Máy bay không người lái sẽ giúp Ukraine giành chiến thắng?
Rõ ràng, việc Ukraine sử dụng máy bay không người lái cho thấy lợi ích của công nghệ hiện đại. Máy bay không người lái có tầm bắn xa hơn nhiều loại hỏa tiễn mà Kyiv đang sở hữu. Chúng rẻ hơn, không đòi hỏi phải huấn luyện như phi công lái máy bay chiến đấu, và không đẩy quân lính Ukraine vào nguy cơ bị tổn thất hoặc bị bắt.
Do đó, máy bay không người lái là một phương tiện để thâm nhập sâu vào lãnh thổ Nga và những khu vực Nga chiếm đóng, mở rộng phạm vi hoạt động của Ukraine lên tới hàng trăm dặm sau các tiền tuyến hiện nay. Ngay cả khi thiệt hại gây ra bên trong nước Nga trong các cuộc tấn công gần đây không quá nặng nề, thì đó cũng là một minh chứng quan trọng cho khả năng tấn công của Ukraine.
Đồng thời, đây cũng là đòn tâm lý dành cho Nga khi Ukraine thể hiện khả năng đánh địch ngay trên sân nhà và ‘ăn miếng trả miếng’ của họ. Và nó cũng là câu trả lời cho những nghi ngờ trước đó về khả năng của Ukraine trong cuộc chiến máy bay không người lái; có nhiều người đã đánh giá quá cao khả năng phòng không của Nga.
Tuy nhiên, hiện nay, máy bay không người lái vẫn chưa thể thay đổi cục diện cuộc chiến theo hướng có lợi cho Ukraine, xét về ý nghĩa chiến lược. Để lật ngược tình thế, Ukraine sẽ cần thêm các hệ thống phòng không có năng lực cao hơn để chống lại các máy bay không người lái kamikaze mà Nga đang triển khai để tấn công các cơ sở hạ tầng và mục tiêu dân sự.
Và các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái không thể gây ra đủ mức tổn thất và thiệt hại cần thiết để Nga chấm dứt cuộc xâm lược. Ukraine cũng sẽ cần thêm nhiều hệ thống phi đạn và hỏa tiễn tầm xa hơn để có thể tấn công mạnh mẽ hơn vào các căn cứ và cơ sở của Nga.
Đồng thời, còn phải cắt bớt nguồn cung cấp máy bay không người lái từ nước ủng hộ quân sự quan trọng nhất của Nga: Iran.
Leo thang là không thể tránh khỏi?
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken cho biết Washington “không kích hoạt cũng không khuyến khích” các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine nhằm vào các căn cứ quân sự ở Nga (dù rằng nhiều người cho rằng Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ ít nhất cũng đã ‘mắt nhắm mắt mở’ Ok cho Ukraine triển khai các cuộc tấn công).
Trong suốt cuộc chiến cho đến nay, NATO luôn cố gắng tránh leo thang bên ngoài lãnh thổ Ukraine, họ đã hạn chế các thiết bị và vũ khí cung cấp cho Ukraine. Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine nhằm vào các cơ sở quân sự bên trong nước Nga không hẳn là báo hiệu chiến lược này kết thúc. Nhắm mục tiêu vào các căn cứ mà Nga dùng để phóng hỏa tiễn hành trình vào Ukraine là một chiến thuật phòng thủ hợp pháp để hạn chế Ukraine tránh được các cuộc tấn công này.
Nhưng nó cũng cho thấy Kyiv sẵn lòng tấn công Nga ở bên ngoài các lãnh thổ Ukraine bị chiếm, và ít nhất phương Tây cũng ngầm bật đèn xanh cho việc đó. Trên cơ sở đó, Moscow sẽ phải lên kế hoạch, dàn mỏng các nguồn lực quân sự để bảo vệ các mục tiêu quan trọng ở xa tiền tuyến. Điều này sẽ khiến Nga khó lòng ‘rãnh tay’ tập trung bảo vệ các khu vực mà họ đã sáp nhập bất hợp pháp, chứ đừng nói đến leo thang chiến tranh để chiếm thêm lãnh thổ ở Donbas.
Được tích hợp vào chiến lược quân sự lớn hơn của Ukraine và phương Tây một cách phù hợp, theo cách này, máy bay không người lái có thể góp phần quan trọng để tạo ra một con đường đánh bại Nga.
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “Ukraine war: drones are transforming the conflict, bringing Russia on to the frontline” của Stefan Wolff, Giáo sư về An ninh Quốc tế, Trường Birmingham; và David Hastings Dunn, Giáo sư về Chính trị Quốc tế tại Khoa Khoa học Chính trị và Nghiên cứu Quốc tế, Trường Birmingham. Bài viết được đăng trên trang TheConversation.
Gửi ý kiến của bạn
