Tương lai của xe điện không chỉ toàn màu hồng trong năm 2024

Thông thường, khi nói đến xe điện (EV), người ta thường nghĩ đến khía cạnh công nghệ, kỹ thuật hay là môi trường. Nhưng trong năm 2024, màu sắc chính trị xanh-đỏ cũng phủ lên nền công nghiệp đang trên đà tăng trưởng nhanh chóng này ở Mỹ. Bởi vì năm 2024 là năm bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, không khí chính trị đã nóng lên từ năm 2023. Trong thông điệp Giáng Sinh 2023, cựu tổng thống Donald Trump  (cũng là ứng cử viên tổng thống sáng giá nhất của Đảng Cộng Hòa) đã chúc những chiếc xe điện “hãy mục rữa trong địa ngục” (…may they rot in hell…)!

Điều này cũng dễ hiểu. Bởi vì thúc đẩy nền công nghiệp xe điện là một trong những chính sách lớn của Tổng Thống Biden trong suốt ba năm cầm quyền, mà ông Trump thì không muốn nó thành công. Trang mạng Fox News có đưa tin cho biết thủ đô Hoa Thịnh Đốn hiện đang theo một số tiểu bang Dân Chủ (dẫn đầu là California) tiến tới những quy định mạnh mẽ để đẩy mạnh xe điện thay thế cho xe xăng. Bộ Năng Lượng Và Môi Trường (DOEE) của D.C. thông báo vào đầu năm 2024  chính thức áp dụng Quy Tắc Xe Sạch Nâng Cao II (Advanced Clean Cars II) do chính quyền California khởi xướng. Theo đó, kể từ năm 2035, các nhà sản xuất xe hơi sẽ chỉ được bán những mẫu xe  không khí thải, nhằm hạn chế lượng khí thải carbon và chống lại sự nóng lên toàn cầu.

DOEE cho biết giá xe điện đang tiếp tục giảm, và dự đoán rằng đến năm 2032, giá trung bình xe điện sẽ thấp hơn từ $400 đến $4,000 so với một chiếc xe xăng tương đương. Nếu tính thêm tiền tiết kiệm từ chi phí đổ xăng và bảo trì, chủ nhân những chiếc xe điện sẽ tiết kiệm trung bình thêm khoảng $10,000 nữa trong  tám năm sở hữu. Như vậy là xe điện có lợi cho cả môi trường lẫn túi tiền của người dân.

Tất nhiên, Fox News tỏ ra nghi ngờ về những tuyên bố này. Theo Fox News, những người chỉ trích các yêu cầu khắt khe về xe điện cảnh báo rằng lưới điện Hoa Kỳ hiện không đủ để đáp ứng nhu cầu nếu số lượng xe điện tăng mạnh và đột ngột. Họ còn cho rằng tình trạng mất điện do thiên tai và những sự cố kỹ thuật có thể khiến mạng lưới sạc điện cho EV trở nên vô dụng. Một chuyên viên năng lượng nói với Fox News rằng cách duy nhất để điện khí hóa ngành giao thông vận tải là tiếp tục xây dựng các nhà máy điện chạy bằng khí đốt tự nhiên, và có thể là các nhà máy điện than mới, cùng với các nhà máy hạt nhân.  Lưới điện ở nhiều tiểu bang đang quá tải, và nguồn năng lượng sạch chưa phát triển đủ mạnh. Nếu đúng như vậy, việc áp dụng xe điện chỉ mang khí thải từ đường phố đến các nhà máy điện, ảnh hưởng không khác biệt là bao đối với bầu khí quyển chung của trái đất!

Cần nhắc lại “cuộc chiến tranh xe điện” trong những năm gần đây giữa hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa, đặc biệt là cựu tổng thống Trump. Chính quyền Trump từng thu hồi thẩm quyền của California trong việc ra các qui định nghiêm ngặt về tiêu chuẩn khí thải dành cho xe xăng, cao hơn các quy định của liên bang. Đến tháng 3 năm 2022, Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường (EPA) thời tổng thống Biden đã khôi phục lại thẩm quyền của California thực hiện các tiêu chuẩn khí thải cao của riêng mình. Ngoài ra, 17 tiểu bang khác cũng đặt tiêu chuẩn khí thải cho xe hơi theo California, khiến các nhà sản xuất xe hơi phải đáp ứng qui định vì không muốn sản xuất hai mẫu xe với hai tiêu chuẩn khác nhau trên cùng một thị trường.

Những người ủng hộ tin rằng các quy định nghiêm ngặt như vậy sẽ giúp giảm nạn ô nhiễm môi trường. Nhìn chung, giao thông vận tải chiếm gần 30% tổng lượng khí thải nhà kính của Hoa Kỳ, theo EPA. Những người chống thì cho rằng điều này sẽ đẩy giá xe lên cao, và người tiêu dùng sẽ phải gánh chịu. Xăng dầu vẫn còn, tài nguyên có mà không xài là uổng phí.

Chính phủ Biden còn tạo một điều kiện thuận lợi khác để hỗ trợ cho ngành xe điện: món tín dụng thuế liên bang có trị giá lên tới $7,500. Những mẫu xe điện nào lắp ráp ở Bắc Mỹ, đáp ứng một số qui định về xuất xứ của bình điện sẽ được hưởng khoản tín dụng này. Nói chung, qui định này vừa hỗ trợ xe điện, vừa khuyến khích việc đem công ăn việc làm trở lại cho nước Mỹ.

Đó là nói chuyện về xe điện theo góc nhìn chính trị. Nay thử đánh giá xe điện bước vào năm 2024 có những thuận lợi và khó khăn gì trong lĩnh vực kỹ thuật và kinh doanh. Thuận lợi đầu tiên là giá xe điện đã giảm khá nhiều trong năm 2023, và dự đoán là sẽ tiếp tục giảm trong năm 2024. Được tạo điều kiện thuận lợi bởi chính quyền Biden, trong vài năm qua các nhà sản xuất liên tiếp đưa ra thị trường nhiều mẫu xe điện. Để cạnh tranh với người khổng lồ Tesla, nhiều mẫu xe điện mới có giá thành rẻ, với mục đích biến xe điện thành loại xe phổ thông, người nào cũng có thể mua được. Dẫn đầu phải kể đến các mẫu xe Chevrolet Bolt EV và EUV, với tham vọng trở thành mẫu xe điện của mọi người Mỹ, giống như Ford đã làm với mẫu xe huyền thoại Model T cách đây một thế kỷ.  Trước tình thế này, Tesla cũng buộc phải từ bỏ chiến lược giữ thương hiệu của mình là “sang trọng và đắt tiền”, bắt đầu giảm giá mạnh các mẫu xe để cạnh tranh. Nhờ vậy mà người mua được hưởng lợi.

Xe điện trong năm 2024 có nhiều thương hiệu, mẫu mã, kích cỡ để khách hàng lựa chọn. Từ xe sedan cho đến xe SUV và xe tải pickup. Xe Mỹ có, xe Âu Châu có, xe Nhật có, xe Đại Hàn có. Đặc biệt phải nói đến sự tham gia nhanh chóng vào thị trường xe điện ở Mỹ của các nhà sản xuất Hàn Quốc. Những mẫu xe điện của Hyundai như Ioniq 5, Ioniq 6; của Kia như EV6, EV9 với kiểu dáng đẹp, trang bị nhiều tinh năng công nghệ mới, với giá cả rất cạnh tranh. Có vẻ trong lĩnh vực xe điện, các nhà sản xuất Hàn Quốc nhanh chóng cạnh tranh ngang ngửa với các thương hiệu Mỹ, Nhật hơn là xe xăng.

Đối với xe điện, một trong những thông số quan trọng vào bậc nhất là quãng đường đi được sau một lần sạc, kế đến là thời gian sạc đầy bình điện. Với công nghệ về bình điện không ngừng được cải tiến, những mẫu EV mới có khoảng cách ngày càng xa, trong khi thời gian sạc ngày càng nhanh hơn. Theo KBB, mẫu xe 2023 Lucid Air có thể chạy được tối đa sau một lần sạc là 520 mile; xe Tesla Model 3 tối đa 405 mile; Xe Hyundai Ioniq 6 là 361 mile… Ngày càng có nhiều người sử dụng xe điện cho những chuyến đi đường dài.

Nhưng năm 2024 cũng có thể đánh dấu sự phát triển chậm lại của xe điện. Vấn đề lớn nhất chính là số lượng các trạm sạc công cộng vẫn còn ít, còn lâu mới có được mật độ như những trạm xăng hiện tại. Mặc dù chính quyền đang có nhiều phương cách để hỗ trợ cho những dự án xây dựng trạm sạc công cộng trên toàn quốc, tốc độ phát triển của các trạm sạc rõ ràng là chưa tương thích với tốc độ sản xuất xe điện. Từ quý 4 năm 2019 đến quý 1 năm 2023, số lượng cổng sạc xe điện công cộng và tư nhân đã tăng gần gấp đôi, từ 87,352 lên 161,562. Con số này vẫn còn tương đối thấp. Đó là chưa nói đến vấn đề những trạm sạc hiện tại có độ tin cậy cũng không cao, nhiều trạm hư hỏng bất thường không sử dụng được. Ít trạm sạc, nhiều người lái xe ngần ngại khi quyết định mua một chiếc xe điện. Cũng vì vấn đề này mà trong năm 2023, người mua có vẻ ưa chuộng các mẫu xe plug-in hybrid hơn. Chúng có khả năng sạc điện để chạy toàn bằng điện trong phạm vi vài chục mile; nhưng kết hợp với động cơ xăng có khoảng cách di chuyển lên đến trên 500 mile. Vừa tiết kiệm, vừa bảo vệ môi trường, vừa không phải lo lắng tìm các trạm sạc trên những chuyến đi đường dài.

Một vấn đề kỹ thuật khác của xe điện là bình điện. Hiện nay, để có quãng đường đi được sau một lần sạc xa hơn, các mẫu xe điện phải được trang bị bộ bình điện lớn, có trọng lượng nặng nề, làm giảm đi tính hiệu quả của xe điện. Thế hệ bình điện hiện nay có nhiều vấn đề, thí dụ như có khả năng cháy nổ, hoạt động kém hiệu quả trong thời tiết băng giá. Để khắc phục điều này, xe điện cần có thế hệ một bình điện mới nhẹ hơn, nhưng có dung lượng lớn hơn, và giá thành cũng rẻ hơn. Hiện nay nhiều hãng xe đang đầu tư vào việc phát triển loại bình điện thể rắn, với kết quả thử nghiệm cho thấy đáp ứng được những yêu cầu kể trên. Những hãng xe lớn như Toyota, Volkswagen, Honda đang tiến gần đến việc sản xuất hàng loạt loại bình điện tiên tiến này, đưa chúng vào các mẫu xe điện. Nghe thì rất hứa hẹn, nhưng đó vẫn còn là tương lai, ít ra là vài năm nữa.

Nhìn toàn diện về xe điện như vậy để thấy cả hai mặt của một vấn đề. Nếu cuối năm 2024 người thắng cử tổng thống Hoa Kỳ là ông Trump, thì những ưu tiên của chính phủ dành cho xe điện có thể sẽ biến mất trong bốn năm tới, việc phát triển xe điện tại Mỹ sẽ chậm lại. Bên cạnh đó, xe điện dù là một hướng đi đúng đắn cho ngành xe hơi trong tương lai, nhưng nó vẫn còn một số nhược điểm về mặt kỹ thuật, cần thêm thời gian để hoàn thiện. Nó cần cơ sở hạ tầng phát triển tương xứng, điều này cũng đòi hỏi thêm thời gian. Việc xe điện hoàn toàn thay thế xe xăng không thể nào diễn ra trong một sớm một chiều ở Mỹ, một quốc gia đã quá phụ thuộc vào xe xăng. Việc xe điện sẽ chậm lại trong năm nay là một điều có thể xảy ra.