Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2951)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Thắng lớn vé số cào ở Quận Cam, Caliofrnia. Hai người đàn ông ở Quận Cam vừa thắng lớn sau khi gặp may mắn với 2 vé số cào, một vé thắng 20 triệu đô và một vé 5 triệu đô, theo Ty Xổ số California cho biết. Thị trấn bán ra 2 vé số cào này tương đối đông người gốc Việt. Tên 2 ông không có vẻ gi là người Việt, trừ phi có ông nào đã đổi tên sau khi trúng số.
Phỏng vấn chuyên đề: “Chính sách của nhà nước Việt Nam đối với các sắc dân bản địa” – Cuộc phỏng vấn được thực hiện với Ông Lưu Quang Sáng (Amuchandra Luu), sinh tại Phan Rang, hiện sống và làm việc tại California. Thạc sĩ toán và có gần 20 năm giảng dạy ở trường đại học cộng đồng tại thủ phủ Sacramento, California, Hoa Kỳ. Tổng Thư Ký hội Bảo Tồn Văn Hóa Truyền Thống Champa USA, qua 7 nhiệm kỳ chủ tịch...
(Chuyện này tôi muốn viết ra để những ai nhất là người có cha mẹ già và người thân khi gặp chuyện tương tự cần tự mình lao vào công việc chớ không tin chờ vào những nơi có chức năng). Tôi có cô Cháu làm lụng rất giỏi nhưng phải cái bệnh có lúc nhớ nhớ quên quên. Thời gian gần đây đã có một lần đi lạc gia đình đã đi tìm và báo Cảnh Sát...
Một sinh viên tại Đại học Massachusetts Amherst đã bị bắt vào tối thứ Sáu sau khi bị cáo buộc đã đấm mặt một sinh viên Do Thái trong một cuộc biểu tình ôn hòa trong khuôn viên trường kêu gọi trao trả thường dân bị Hamas bắt làm con tin. Biểu tình do UMass Hillel tổ chức đã kêu gọi “không khí trong khuôn viên trường an toàn cho tất cả sinh viên”.
Một cảnh sát ở San Jose, California đã bị sa thải sau khi các nhà điều tra nói rằng họ thấy những tin nhắn phân biệt chủng tộc được gửi hồi tháng 6/2023. Mark McNamara, một cảnh sát da trắng, đã sử dụng những lời miệt thị chủng tộc trong các tin nhắn, một trong số đó có nội dung: “Tôi ghét người da đen.”
Khuya nay, rạng sáng mai, đổi giờ: vặn đồng hồ lùi 1 tiếng, tức là bạn có thêm 1 tiếng để ngủ. Hầu hết nước Mỹ sẽ lùi lại 1 tiếng đồng hồ, và bạn trước khi đi ngủ đêm nay (Thứ Bảy) nên vặn lùi giờ để sáng sớm Chủ Nhật có ngay giờ mới.
Trump nổi giận, chửi mắng luật sư, khi biết ngày xét xử. Cựu Tổng Thống Donald Trump đã nổi cơn thịnh nộ với một trong các luật sư của mình khi biết ngày bắt đầu phiên tòa xét xử bằng tiền bịt miệng ở Thành phố New York vào tháng 3/2024 — đã gọi luật sư Todd Blanche là “thằng nhóc fxxx” (“little fucker”) trong một tràng đả kích kéo dài 30 phút. Cơn giận được tiết lộ như một phần trong bài báo dài của tác giả Jonathan Karl trên tờ The Atlantic hôm thứ Năm.
Trong những tuần gần đây, tin tức về việc vận động viên thể dục dụng cụ Mary Lou Retton phải vào bệnh viện vì một loại viêm phổi (pneumonia) hiếm gặp đã khiến nhiều người quan tâm và tò mò về căn bệnh này.
Vào mùa cảm cúm, nhiều người sẽ ‘khư khư’ một vũ khí phòng thủ quen thuộc: Vitamin C – dạng viên, dạng bột và tất cả các dạng phổ biến khác. Chất dinh dưỡng này là một trong nhiều loại supplements, từ vitamin A đến kẽm, thường được sử dụng bởi những người muốn tăng cường hệ thống miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Nhưng vitamin C cũng có thể là một trong những chất dinh dưỡng bị lạm dụng nhiều nhất.
Công việc của Oscar Nilsson là nơi mà ngành khảo cổ học và nghệ thuật gặp gỡ: ông là một nhà khảo cổ học và người chuyên tái tạo khuôn mặt 3D của người cổ đại. Trong studio ở Stockholm, sau nhiều tháng dành làm việc để tái tạo lại cấu trúc khuôn mặt của một người đã chết từ lâu, Nilsson bắt đầu phủ một lớp “da” lên bức tượng bán thân bằng silicon. Ông sử dụng những chiếc kim siêu nhỏ hơn để tạo ra các nếp nhăn và lỗ chân lông, cùng với các loại sơn có thể tạo ra được lớp màu giống y hệt với màu da người, rồi gắn những sợi lông tơ mỏng manh vào tác phẩm của mình. Sau đó sẽ là việc mở các mí mắt.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.