Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2910)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
LOS ANGELES (VB) --- Sau khi hoãn, vì đại dịch, thực hiện Đại hội phim ảnh có tham dự trực tiếp dự định ban đầu là tháng 5/2020, đại hội phim Los Angeles Asian Pacific Film Festival (LAAPFF) lần thứ 36 bây giờ sẽ thực hiện --- dĩ nhiên là trực tuyến, qua mạng, từ ngày 24/9 tới 31/10/2020, trong đó sẽ chiếu phim ‘The Paper Tigers’ (Cọp Giấy) của đạo diễn Bao Tran, người ấp ủ trong tim 10 năm về phim này và quay toàn bộ ở Seattle, nơi anh ra đời.
Bài này sẽ khảo sát một số khái niệm về các hiện tướng của tâm, dựa theo lời dạy của Đức Phật và chư Tổ sư. Bản thân người viết không phải là một thẩm quyền nào; do vậy, nơi đây chỉ là một cố gắng trong khả năng hạn hẹp để đọc lại và ghi chép lại một số lời dạy từ kinh luận, hy vọng sẽ giúp làm sáng tỏ một số thắc mắc.
SYDNEY, Australia (VB) --- Báo Australian Photography hôm 1/9/2020 loan tin rằng nhiếp ảnh gia Trung Nguyen đã thắng giải thưởng nhiếp ảnh Heritage Bank Photographic Awards trong năm nay trong thể loại mở có tên là Open Division (còn gọi là Open Category) với tác phẩm nhiếp ảnh có tên là Swirling Sky (Bầu Trời Xoáy Lốc), và sẽ lãnh thưởng cho giải này là $15,000 Úc kim.
NEW ORLEANS, La. (VB) --- Nghị viên Cyndi Nguyen của thành phố New Orleans City hôm Chủ Nhật 30/8/2020 đưa ra lời xin lỗi về lời bình luận bà nói là lấy ra ngoài mạch văn từ một bản tin ấn hành hôm Chủ Nhật trên báo The Times-Picayune | New Orleans Advocate, trong đó bà mô tả về một ưa thích trong cư dân trong địa hạt Lower 9th Ward về nơi "thịt gà chiên nhiều mỡ."
MILPITAS, Calif. (VB) --- Quan ngại về hiện tượng người dân gốc Á bị một số người da trắng cực đoan biểu thị thái độ kỳ thị công khai ngoài phố. Richard Tran, Thị trưởng thành phố Milpitas (Bắc California), đã nói chuyện với cảnh sát sau khi hai người gốc Á bị một người ngồi trong xe SUV thò đầu ra chửi mắng bên ngoài một siêu thị ở Milpitas tuần qua, theo tin của KGO.
Người đàn bà trẻ để nhẹ cái thau đồ giặt xuống kế bên miệng giếng rồi đặt đứa con nhỏ nãy giờ chị xốc nách đứng hơi xa xa một chút. Chị vừa kéo nước vừa ngó chừng con bé. Giặt quần áo dơ của con mà chị nhăn nhăn mũi kiểu tiểu thơ nhà giàu phải săn sóc con so khi chưa quen cực khổ. Đứa nhỏ lẩn quẩn bên mẹ.
WASHINGTON (VB) — Chính phủ Trump hôm Thứ Sáu 28/8/2020 cho phép các công ty ngưng thu thuế An Sinh Xã Hội (Social Security taxes) mặc dù nhiều tổ chức kinh doanh không ưa chuyện này, và điều này đang bị phía Dân Chủ nói là sẽ làm suy yếu hệ thống phúc lợi cho người đã về hưu. Trong khi đó, 6 giáo sư đòi UPenn điều tra vụ Trump nhờ người thi giùm. Và hôm Thứ Sáu, Bạch Ốc hăm dọa phóng viên kiểu Putin.
ARAPAHOE COUNTY, Colo. (VB) --- Bạn không nên tin hoàn toàn vào các trang web chuyên về chấm điểm thương mại... Một chủ tiệm phở Việt Nam cho biết phở của tiệm là tuyệt vời thượng hạng, nhưng các lời phê bình khen ngợi lại bị trang Yelp dìm hàng, theo bản tin trên đài KDVR.
NEW ORLEANS (VB) --- Một đại bồi thầm đoàn tại thị trấn Orleans Parish hôm Thứ Năm 27/8/2020 đưa ra cáo buộc tội sát nhân đối với Hoa Nguyen, 37 tuổi, vì đã bắn chết chị là Huong Nguyen, 42 tuổi, rồi giấu xác chị trong cốp sau xe của chị này hồi thán 3/2020, theo công tố Ken Daley.
LAKE CHARLES, La. (VB) — Hơn 750,000 nhà và cơ sở kinh doanh tại Louisiana, Texas và Arkansas vẫn còn mất điện hôm Thứ Sáu 28/8/2020 sau khi trận bão Hurricane Laura thổi qua làm ít nhất 6 người chết và tàn phá nhiều tòa nhà.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.