Điều chúng ta ngạc nhiên là nhiều cuộc tranh luận trong nứơc, giữa các nhà lãnh đạo CSVN và giới chuyên gia, lại có vẻ như là vô ích một cách cực kỳ sôi nổi. Thậm chí có những chuyện thế giới đã giaỉ quyết xong từ lâu rồi, mà VN mình vẫn chưa tìm ra cái gọi là “mô hình thích hợp” để phát triển. Hay thậm chí, rất nhiều chuyên gia hải ngoaị vẫn có lòng muốn giúp cho quê nhà -- ở những lĩnh vực mà họ thấy là cần kíp -- như từ thiện hay giaó dục, mà lòng vẫn cứ ngần ngừ... chỉ vì các nhà lãnh đạo trong nứơc cứ như đứng giữa hai dòng nứơc.
Thế giới đang thay đổi, vì sao nứơc mình chưa đổi" Thế giới hầu hết đã có tự do thông tin, vì sao nứớc mình vẫn còn ghìm giữ lại" Chính các thaí độ như thế đã ảnh hưởng lớn tới giáo dục quê nhà, nơi các bài báo mới đây cho thấy hiện tượng chạy bằng, phong bì cho thầy cô, đaọ văn, chép bài... như thế ra trưòờng, làm sao thúc đẩy cả nứớc tiến bộ" Nếu thật lòng yêu nứơc, thì nhà nứơc nên tìm cách cởi mở giaó dục, qua đây hướng dẫn các thế hệ tương lai một cac1h sống đaọ đức, lành mạnh, say mê học hỏi, trung thực, và chấp nhận gạt bỏ mọi thông tin tuyên truyền nhiều thập niên qua đè nặng lên cả một xã hội.
Nếu không cởi mở giaó dục, thì dù có đứng trên đỉnh Hoàng Liên Sơn thì cũng là đang bị cầm tù tri thức. Và thế giới không cần bất kỳ nhà tù nào như thế nữa.
Một thí dụ để thấy cuộc tranh luận rất là sôi nổi về một đề tài mà khắp thế giới đã giaỉ quyết từ lâu.
Như báo Tuổi Trẻ đăng laị bài của báo SGPP hôm 12-6-2006, với nhan đề bài báo đã nói lên ngay hiện trạng đứng giữa hai dòng nứơc, “ĐH tư thục: Vị lợi hay vô vị lợi"”
Bài khởi đầu bằng đoạn dẫn:
“Chuyển Đại Học (ĐH) dân lập sang tư thục: gọi đúng tên thực chất mô hình trường ĐH. Song phương thức chuyển như thế nào để nhà trường tiếp tục phát triển tốt, đấy là mối băn khoăn lớn của hầu hết những người có liên quan.”
Dưới đoạn này là nối kết tới các bài cũ đã đăng, trong đó ngay nhan đề đã nói lên một hiện trạng rối rắm, trích:
>> Chuyển đổi ĐH dân lập: Rối nhất chuyện... tài sản, tài chính
>> 19 trường ĐH dân lập được phép chuyển sang loại hình tư thục
>> Bao giờ các trường ĐH được "cởi trói""
>> Giải phóng... đại học
>> Đại học tư thục: cần làm ngay!
>> Đại học VN sẽ theo mô hình nào"
>> Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục ĐH VN 2006-2020
>> Chuyển ĐH dân lập sang tư thục: Công khai hóa tài chính và quản lý. (Hết trích)
Tại sao lại tranh luận là phaỉ thế này hay thế kia" Trên thế giới hiện nay, tất cả các mô hình đều đang có mà. Tại sao không làm như Hoa Kỳ, có đại học tư, đại học công, đaị học hệ tiểu bang, đại học của các giáo hội, cao đẳng 2 năm, cao đẳng tư, trường dạy nghề tư và công (hệ vài tháng). Thậm chí có cả các đaị học mà văn bằng chưa được công nhận, có cả đaị học hàm thụ vài tháng mà chúng ta nhờ ai làm bài giùm thì vài tháng sau là có bằng đủ loại. Khỏi cần chạy bằng, khỏi mua bằng... Tất nhiên không phaỉ chúng ta muốn làm rói loạn các giá trị văn bằng. Hoa Kỳ đủ thứ như thế, mà có rối loạn gì đâu.
Có văn bằng Anh ngữ cấp nào" Cứ gặp người Mỹ thật, nói vaì câu, hay yêu cầu viết baì luận Anh văn 2 trang, là biết trình độ liền chứ.
Một yếu tố quan trọng trong ngành giaó dục là thầy phaỉ ra thầy, để trò mới ra trò. Nghĩa là thầy giỏi, giám hiệu hay, lãnh đạo có nhiệt tâm, viễn kiến và sáng tạo. Nếu không có như thế, thì khó mà có trò giỏi.
Phải bắt những ngừơi trong ngành giaó dục chịu trách nhiệm về việc họ làm, phaỉ kiểm tra liên tục, mỗi năm phaỉ xét xem họ có làm sai, làm dở, cho điểm chính họ nữa. Ai dở là đuổi liền chứ. Các đaị học Mỹ năm nào cũng phải chấm điểm theo nhiều mục đề. Như thế mới cạnh tranh chứ. Các trường không cạnh tranh thì lại về lối cũ “ô dù” là hỏng. Do vậy, cần phaỉ mở cửa cho các đaị học quốc tế vào mở trường, và phaỉ cho các nhà giáo trong nứơc (và/hay Việt kiều) có quyền mở trường đại học. Không mở cửa cho cạnh tranh thì muôn đời không tới đâu. Có vào WTO mà không chịu cạnh tranh thì cũng hỏng, chỉ làm haị dân thôi.
Để thay đổi nếp suy nghĩ của cả nứơc, không gì hay hơn là giaó dục. Nhưng đó là nói trong ước mơ lớn.
Chứ còn nói chuyện nhỏ thôi, là cần khả năng chuyên môn để tìm việc, để cạnh tranh với các nứơc khi hội nhập WTO, thì cần phaỉ học cho giỏi.
Thí dụ, hãy suy nghĩ, vì sao các công ty điện thoaị và ngân hàng Hoa Kỳ khi đưa việc ra nứơc ngoaì gia công, thì các trung tâm trả lời điện thoaị hầu hết là chọn ở Ấn Độ hay Phi Luật Tân" Tại sao thế" Tại sao không đưa việc đó sang Trung Quốc hay Việt Nam cho rẻ hơn"
Đơn giản, các trung tâm trả lời điện thoại cần có nhân viên nói giỏi tiếng Mỹ -- một thực tế là, sinh viên Ấn và Phi nhiều người gioỉ Anh ngữ, nói và nghe giỏi. Cũng hệt như người muốn giỏi đàn piano, muốn đánh võ giỏi đều cần phải học đàn, học võ từ thời thơ ấu. Anh ngữ cũng thế. Ấn Độ và Phi có cơ hội cho sinh viên tiếp cận và học Anh ngữ giỏi, thì các trung tâm trả lời điện thoại phải lập ở đó.
Ngay cả một giaó sư bậc thạc sĩ, tiến sĩ ở Hà Nội có thể giỏi đọc, gỉoi viết Anh ngữ, nhưng đâu có giỏi nói, hay nghe Anh ngữ được. Thế nên, có xin vào giữ chức giữ phone này cũng bị loaị ra liền.
Trường hợp Việt Nam mình cũng cần giaó dục theo nhu cầu. Mà các Việt kiều nhiều người cũng sẵn lòng giúp. Mà kỹ thuật tối tân hiện nay đã giúp thu gọn nhiều chi phí lắm rồi. Thí dụ, như dạy Anh ngữ, thay vì thuê giaó sư Mỹ sang Saì Gòn, Hà Nôị dạy tốn tiền, các đaị học có thể lập một trung tâm giảng dạy qua video conference, rồi thuê các giáo sư gốc Việt -- họ vừa giỏi cả 2 thứ tiếng, thì Anh ngữ sinh viên quê nhà dần dần sẽ giỏi. Mà không tốn bao nhiêu. Hay là lập giaó dục truyền hình như các trường cao đẳng Hoa Kỳ cho các môn học không cần trực tiếp hứơng dẫn. Vừa rẻ, mà người haỉ ngoaị cũng sẵn lòng giúp. Vì ai cũng thấy sinh viên là em mình, là chaú mình, chứ không phải một vài nhà cầm quyền mà mình không haì lòng.
Than ôi, bây giờ còn chưa dò ra mô hình giaó dục đaị học thì kỳ quá. Thế giới có nứơc nào như vậy đâu. Con đường nào đã dẫn tới ngã ba khó xử này"