Lời Tựa lần xuất bản đầu (1951).
Weder demVergangenen anheimfallen noch
dem Zukunftigen. Es kommt darauf an, ganz gegenwartig zu sein.
K. Jaspers
Chớ đắm đuối hoài vọng quá khứ, hoặc tương lai.
Điều quan trọng là hãy trọn vẹn ở trong hiện tại.
Karl Jaspers.
(Phần hai tiếp theo kỳ trước).
.... Mọi chuyện xẩy ra ở trên cõi đời này phải "được hiểu" đối với con người, một xác tín như thế sẽ đưa đến chuyện giải thích lịch sử bằng những khuôn sáo. Nhưng "hiểu" không có nghĩa là từ chối cái nghịch thường, hoặc diễn dịch một điều chưa hề xẩy ra bằng tiền lệ, hoặc giải thích hiện tượng bằng loại suy và bằng tổng quát, khiến con người trơ ra, khi đụng đầu, và kinh nghiệm thực tại. Thay vì vậy, nó có nghĩa, quan sát, nghiên cứu, ý thức được cái gánh nặng mà thế kỷ này đã đặt lên chúng ta - không phủ nhận sự hiện hữu, mà cũng không cam chịu sức nặng của nó. Như vậy, "hiểu" có nghĩa là giáp mặt thực tại, không tính toán trước, nhưng chú tâm, và đề kháng lại nó, bất kể nó ra sao.
Theo nghĩa đó, phải đối mặt và hiểu được sự kiện ngược ngạo: rằng một hiện tượng nhỏ nhoi như thế (vàchẳng có chi là quan trọng như thế, đối với chính trị thế giới): hiện tượng vấn đề Do Thái và chủ nghĩa bài Do Thái lại có thể trở thành tác nhân của, đầu tiên là phong trào Quốc Xã, rồi sau đó, thế chiến, và sau chót, cho việc thiết lập những xưởng máy của cái chết. Hoặc, sự sai biệt lố bịch giữa nhân và quả mở ra kỷ nguyên của chủ nghĩa tư bản, khi những khó khăn kinh tế, trong vài thập niên, dẫn tới một biến đổi sâu xa tình hình chính trị trên toàn thế giới. Hay, sự mâu thuẫn kỳ quặc giữa cái chủ nghĩa hiện thực trơ tráo tuyên xưng của những phong trào toàn trị và sự miệt thị lồ lộ của chúng, đối với toàn bộ mạng lưới thực tại. Hoặc, sự bất tương xứng nhức nhối giữa quyền năng thực sự của con người hiện đại (lớn hơn bao giờ hết, lớn đến mức có thể thách thức ngay cả sự hiện hữu của vũ trụ) và nỗi bất lực mà con người hiện đại phải sống, và phải tìm ra cái ý nghĩa của cái thế giới do nó tạo nên, bằng chính sức mạnh năng vô biên của nó.
Toan tính toàn trị - chinh phục toàn cầu, thống trị toàn diện - là một phương thức mang tính hủy diệt, nhằm vượt ra ngoài mọi ngõ cụt. Thành công của nó có thể trùng khớp với sự hủy diệt nhân loại; ở nơi nào nó cai trị, ở nơi đó hủy diệt bản chất của con người. Hỡi ơi, nhắm mắt bưng tai, quay lưng lại với những sức mạnh hủy diệt của thế kỷ này thì cũng chẳng đi đến đâu.
Thực vậy, đây là nỗi khốn khó của thời đại chúng ta, mắc míu lung tung, đan xen lạ lùng giữa xấu và tốt, đến nỗi, nếu không có "bành trướng để bành trướng" của những tên đế quốc, thế giới chẳng bao giờ trở thành một; nếu không có biện pháp chính trị "quyền lực chỉ vì quyền lực" của đám tư sản, cái sức mạnh vô biên của con người chắc gì đã được khám phá; nếu không có thế giới ảo vọng, thiên đường mù của những phong trào toàn trị, qua đó, những bất định thiết yếu của thời đại chúng ta đã được bầy ra một cách thật rõ nét, như chưa từng được bầy ra như vậy, thì làm sao chúng ta [lại có cơ hội] bị đẩy tới mấp mé bên bờ tận thế, vậy mà vẫn không hay, chuyện gì đang xẩy ra"
Và nếu thực, là, trong những giai đoạn tối hậu của chủ nghĩa toàn trị, một cái ác triệt để xuất hiện, (triệt để bởi vì chúng không thể suy diễn ra, từ những động cơ có thể hiểu được, của con người), thì cũng thực, là, nếu không có chủ nghĩa toàn trị, chúng ta có thể chẳng bao giờ biết được bản chất thực sự cơ bản, thực sự cội rễ, của cái ác.
Chủ nghĩa bài Do Thái (không phải chỉ có sự hận thù người Do Thái không thôi), chủ nghĩa đế quốc (không chỉ là chinh phục), chủ nghĩa toàn trị (không chỉ là độc tài) - cái này tiếp theo cái khác, cái này bạo tàn hơn cái kia, tất cả đã minh chứng rằng, phẩm giá của con người đòi hỏi một sự đảm bảo mới, và sự đảm bảo mới mẻ này, chỉ có thể tìm thấy bằng một nguyên lý chính trị mới, bằng một lề luật mới trên trái đất này; sự hiệu lực của nó, lần này, phải được bao gồm cho toàn thể loài người, trong khi quyền năng của nó phải được hạn chế hết sức nghiêm ngặt, phải được bắt rễ, và được kiểm soát do những thực thể lãnh thổ được phân định mới mẻ lại.
Chúng ta không còn thể cho phép chúng ta giữ lại những cái gì tốt trong quá khứ, và đơn giản gọi đó là di sản của chúng ta, hay loại bỏ cái gì là xấu, giản dị coi đó là một gánh nặng chết tiệt mà tự thân chúng sẽ bị thời gian chôn vùi trong lãng quên. Cái mạch ngầm của lịch sử Tây phương sau cùng đã trồi lên trên mặt đất, và soán đoạt phẩm giá của truyền thống của chúng ta. Đây là thực tại chúng ta sống trong đó. Đây là lý do tại sao mọi cố gắng chạy trốn cái u ám của hiện tại, bằng hoài vọng một quá khứ vẫn còn trinh nguyên, hay bằng một sự lãng quên có dự tính về một tương lai tốt đẹp hơn: tất cả những cố gắng như vậy đều là vô hiệu.
NQT chuyển ngữ.
Bạn đọc có thể tham chiếu nguyên bản tiếng Anh, và bản dịch tiếng Pháp, trên trang Tin Văn: http://www.saomai.org/~tinvan/unicode/index.html
hoặc http:saomai.org/~tinvan/unicode/index.html.
Send comment
