Ngày 21 vừa qua, Tổng thống Hamid Karzai lên án việc binh lính Mỹ xúc phạm thi hài của hai tay súng Taliban, nhưng cho rằng trong chiến tranh sai lầm vẫn xảy ra và cảm tạ cộng đồng quốc tế đã yểm trợ Afghanistan. Trước đó, bộ Quốc phòng của ông đã cho lệnh điều tra vụ xúc phạm.
Đầu đuôi câu chuyện là đài truyền hình SBS của Úc đã phát một đoạn hình hôm Thứ Tư 19, được các đài truyền hình khác, kể cả CNN tiếp vận.
Đoạn hình cho thấy các binh lính Mỹ đã đốt cháy và chế nhạo thi hài của hai lính chiến của Taliban tại Afghanistan. Hôm sau, bộ Chỉ huy Trung ương Centcom của quân lực Mỹ ra lệnh điều tra nội vụ, dường như xảy ra từ tháng Chín tại một ngôi làng cách Kandahar 100 cây số. Kandahar là nơi tàn dư của chế độ Taliban vẫn cố thủ và hai tay súng của Taliban bị bắn chết trong một cuộc đụng độ với đoàn tuần tiễu hỗn hợp Hoa Kỳ và Afghanistan, khiến một lính Mỹ và một lính Afghanistan bị thiệt mạng. Vụ đốt xác xảy ra hai ngày sau cuộc chạm súng.
Đài SBS của Úc có phái viên được tháp tùng các đơn vị Mỹ để tường thuật tình hình chiến sự và xưa nay vẫn có lối trình bày sự việc không có thiện cảm với Hoa Kỳ và với việc chính phủ Úc hợp tác với Mỹ. Không nên ngạc nhiên về lập trường của hệ thống truyền thông này, như của nhiều báo chí hay đài truyền hình khác. Nhưng dư luận cần suy nghĩ sâu xa hơn những điều được trình bày, để mường tượng ra thực tế ở tại chỗ.
Trong tháng Chín, nhiệt độ tại Afghanistan thường lên tới gần 100 độ F và nơi xảy ra vụ thiêu xác là vùng giao tranh. Các đơn vị tham chiến không có cơ hội mai táng đồng đội bị hy sinh, nói gì đến việc mai táng kẻ thù trên núi đá" Theo phong tục Hồi giáo tại chỗ thì nội 24 tiếng thi hài phải được rửa ráy, khâm liệm và chôn cất trong lễ cầu kinh. Hoàn cảnh giao tranh và thời tiết nóng bức khiến người ta thường hỏa thiêu người chết vì lý do vệ sinh. Đấy là thông lệ ở tại chỗ. Với các tay súng Hồi giáo tham gia vào việc họ tin là "Thánh chiến", thì tang lễ không cần tiến hành theo thủ tục của thường dân, mà là chôn cất thật nhanh.
Tuy nhiên, khi người Tây phương thiêu xác dân Hồi giáo ngay trong mùa chay Ramadan thì dân Hồi giáo ở xa có thể bất mãn. Đó là kết quả tâm lý của đoạn phim của SBS.
Nếu nghĩ sâu hơn, ta không quên là Afghanistan bị chiến tranh trong một phần tư thế kỷ và việc hai xác chết bị đốt không là điều thảm khốc nhất. Người dân đã chứng kiến nhiều cảnh thương tâm hơn. Còn việc thiêu xác và "chế nhạo" thì sự thật tâm lý ra sao, chúng ta chưa biết được, nhưng có thể đoán ra sự thể, của những người ở trong cuộc.
Dù sao thì việc đáng tiếc đã xảy ra, bộ chỉ huy Mỹ phải lật đật xin lỗi về nội vụ, mở cuộc điều tra đồng thời xoa dịu sự căm phẫn của dân chúng. Nhân việc xoa dịu này, một số tộc trưởng địa phương có thể đòi hòi những quyền lợi hay nhượng bộ mà các đơn vị Mỹ lẫn chính quyền Kabul khó chối từ. Đồng thời, các tổ chức Hồi giáo trên thế giới, từ ôn hòa đến cực đoan ủng hộ quân khủng bố "Thánh chiến" đều sẽ lên tiếng: qua việc ngược đãi tù nhân tại Abu Ghraib hay lính Mỹ vứt kinh Koran vào bồn cầu, Hoa Kỳ rõ là có ác cảm với Hồi giáo! Điều ấy tất gây trở ngại cho nỗ lực vận động của chính quyền Bush nhằm tranh thủ hậu thuẫn của dân Hồi giáo để cô lập quân khủng bố. Thời điểm của vụ tai tiếng quả là bất lợi khi giao tranh đang xảy ra dữ dội tại Afghanistan - dữ dội nhất kể từ tháng 10 năm 2001.
Nhưng, nếu bình tâm xét vào nội vụ, ta có thể tự hỏi là các binh lính Mỹ phải làm gì"
Không thiêu xác thì phải làm gì" Phó mặc cho côn trùng và chim muông, dịch bệnh" Nếu có phải thiêu xác thì cần làm những thủ tục gì cho phải đạo và an toàn" "Thề phanh thây uống máu quân thù" như trong bản quốc ca của một chính quyền tự xưng là văn minh ở Hà Nội thì có hợp cách chăng" Quy luật tác chiến - "the rules of engagement", nói theo ngôn từ của quân đội Mỹ - phải là thế nào trong vùng lửa đạn thiêu đốt, dưới ống kính soi mói của truyền hình"
Những ai đã lâm trận hoặc đang ở trong vùng hỏa tuyến tất nhiên có cái nhìn khác với dân chúng ở xa. Cũng vậy, những ai đã phải vùi xác bạn bè trong tù cải tạo tất nhiên cũng có phản ứng khác với sự hồn nhiên của truyền thông không bao giờ có mặt dưới mấy tầng địa ngục ấy.
Và, vì sao không thấy ai trong thế giới Hồi giáo lên tiếng kết án việc quân khủng bố ném bom vào chợ hoặc ngang nhiên chặt đầu người trước ống kính"
Chuyện không có gì mà ầm ĩ"