Ông Khấu Chuẩn thuở nhỏ, tính hay du đảng. Không giữ lễ phép, lại thích chơi chim, chơi chó. Bà mẹ ông vốn là người nghiêm khắc, thấy con thế bèn quở phạt luôn, mà ông vẫn không chừa. Rồi nhân giỗ một năm ngày chồng mình… khuất mắt, bà đốt nén hương trầm tỏ lộ chuyện tâm can:
- Từ ngày ông xa vắng đến nay. Tui đã cố hết sức gác mọi riêng tư ra ngoài khung cửa sổ, đặng lo cho giọt máu của ông mỗi ngày một… sáng, đặng họ Khấu nhà chồng được tiếp tục đến ngàn sau. Đặng tổ tiên của ông khỏi lâm vào đường tuyệt tự, rồi hương khói lúc Đông tàn Tết đến, được trọn tình ấm… bạo giữa mùa Xuân. Được cúng quảy nhớ thương đám người đà khuất mặt. Đó là chưa nói ngày tui xuất giá. Cha mẹ dặn dò hết phản đó nghe ông: Là phu xướng phu kêu con cứ ừ ráo nạo - nên nghĩa tào khang cứ vầy mà phang tới - chớ chưa một lần trở ngại phải hông ông" Chẳng mấy khi lớn tiếng cho mặt hồ xao động. Chỉ tiếc là ông… về quê hơi sớm, để tui một mình lủi thủi tuổi đang xuân, thành thử lúc trở gió trái cơn tui bỗng dưng thấy tâm hồn đơn lạnh. May nhờ có thằng Chuẩn cho ngày đêm lo lắng, nên hụt hẩng trong người cũng cứ vậy mà dong. Cũng cứ trôi qua những xót xa dày vò trong dạ. Nay bỗng nhiên con mình đang còn sức lớn, lại trổ mòi cái điệu không hay. Lại nuôi chó nuôi chim nuôi thêm gà đá độ. Đã vậy lại giao du với phường… đá cá. Lăn dưa ở chợ đời nên tui hổng biết mần răng" Hổng biết khi mô mới kéo con quay về đường chính trực"
- Từ ngày ông xa vắng đến nay. Tui đã cố hết sức gác mọi riêng tư ra ngoài khung cửa sổ, đặng lo cho giọt máu của ông mỗi ngày một… sáng, đặng họ Khấu nhà chồng được tiếp tục đến ngàn sau. Đặng tổ tiên của ông khỏi lâm vào đường tuyệt tự, rồi hương khói lúc Đông tàn Tết đến, được trọn tình ấm… bạo giữa mùa Xuân. Được cúng quảy nhớ thương đám người đà khuất mặt. Đó là chưa nói ngày tui xuất giá. Cha mẹ dặn dò hết phản đó nghe ông: Là phu xướng phu kêu con cứ ừ ráo nạo - nên nghĩa tào khang cứ vầy mà phang tới - chớ chưa một lần trở ngại phải hông ông" Chẳng mấy khi lớn tiếng cho mặt hồ xao động. Chỉ tiếc là ông… về quê hơi sớm, để tui một mình lủi thủi tuổi đang xuân, thành thử lúc trở gió trái cơn tui bỗng dưng thấy tâm hồn đơn lạnh. May nhờ có thằng Chuẩn cho ngày đêm lo lắng, nên hụt hẩng trong người cũng cứ vậy mà dong. Cũng cứ trôi qua những xót xa dày vò trong dạ. Nay bỗng nhiên con mình đang còn sức lớn, lại trổ mòi cái điệu không hay. Lại nuôi chó nuôi chim nuôi thêm gà đá độ. Đã vậy lại giao du với phường… đá cá. Lăn dưa ở chợ đời nên tui hổng biết mần răng" Hổng biết khi mô mới kéo con quay về đường chính trực"
Đó là chưa nói nhiều đêm nằm vắt tay lên trán, tui tự xét bên mình chẳng lợn cợn điều chi. Chẳng phải mất miếc phúc nhà đâu hết cả, cũng chẳng có ai làm điều quấy quá, thì lẽ nào con tệ hại thế ni" Chẳng lẽ không giống tông thì giống ai ngoài đó được - nên tui nghĩ chắc… gia phả nhà ông sao đó - khiến con của mình mới quá lạ như ri, bắt tui nghĩ ngợi xét suy chắc… con khát nước vì đời ông ăn mặn, thành thử nén hương thơm mong ông hiểu lòng hiểu ý - dẫu tận suối vàng cũng thông cảm dùm cho - là tui phải sửa dạy con… thơ chóng nên người hữu dụng. Chớ cứ mãi âu lo mất đi người hương khói, rồi chẳng dám làm gì với thằng Chuẩn thương yêu, thì có khác chi đẩy xô con vướng vào cái Nghiệp. Chừng lúc í lại càng thêm khốn khó, bởi tay đã nhúng chàm thì làm gì rửa sạch được phải hôn ông" Khi ngựa đã quen chân thì mần răng mà níu lại" Nên tui… dzớt con là chỉ vì ý đó. Chớ chẳng phải muốn… chồng mà nỡ đánh đập con. Chẳng phải muốn… bước thêm mà đang tâm lìa xa tình cốt nhục. Tấm lòng trung trinh những mong ông nhìn trông ngó biết. Chớ đừng nghĩ ngợi loang toàng mà mất mát nghĩa tào khang. Mất đi chữ phu thê đã ngàn đêm ấm đẹp. Mất đi bước đầu thai đi về kiếp khác, bởi… giận ở suối vàng thì khó lòng siêu thoát được nha ông!
Chừng một hôm Khấu Chuẩn bỏ học đi chơi. Bà mẹ giận lắm, mới cầm cái quả cân ném ông. Trúng phải chân. Máu chảy đầm đìa. Nhìn con yêu mặt mày thất sắc, bà mới nhủ lòng bảo bụng như ri:
- Cha ông mình ngày xưa có nói: Hùm dữ còn chưa nỡ ăn thịt con, thì huống chi mẹ góa con côi nơi cõi trần sống tạm. Chỉ là con của ta lời không muốn thấm, nên hổng khoái rượu mời lại… mặn với rượu phạt mà thôi, thì ta cũng phải tới luôn chớ còn chần chờ mần chi nữa. Chớ nhẹ không ưa thì ta làm sao nói đến, ba cái lời dịu ngọt thật mê tơi. Ba cái dạy bảo khuyên răn đã lâu rồi không đạt, thành thử đổi… tông là điều ta cần phải có. Chứ không thể một bài múa mãi với thời gian. Không thể đứng yên nhìn con tìm… hoạn nạn. Đó là chưa nói tuổi con ta đương còn sức lớn, thì chảy máu bên ngoài cũng chẳng bị gì đâu, bởi một hai hôm là da non kéo ngay liền cái rẹt. Có điều ta cảm thấy dâng dâng niềm thích thú - khi ở tuổi này mà… chính xác thiệt là hay - là muốn trúng ở đâu bèn thấy ngay ào ra trước mặt.
Thế mới biết rủi may chẳng làm sao nói tới, khi rủi lúc này lại… sầu khổ lúc kia. Bởi rách te tua lại hóa ra xác thân còn nguyên vẹn. Mà giả như ta không nhào dzô phang láng, thì đến bao giờ mới hiểu mình còn khỏe mạnh như… Tây" Thì đến khi mô mới biết đôi mắt còn nhanh lẹ" Thôi thì thử một lần cho biết vàng biết đá, rồi ở mai này nhỏ giọng làm tin, thì đứa con ta sẽ đổi thay liền cái một. Chớ mạng con Chuột cục… gan chừng tí híu, hẳn sợ thấy bà thấy mụ nội mày luôn, thì biết khi mô mới dám rớ vô con đường không sạch" Mà giả như bạn bè có lần khân rủ ráng - thì sẵn đống cân này ta cũng dám chơi luôn - đặng đứa con ta chẳng sức đâu mà lê lết chỗ này chỗ nọ. Chớ cứ mặc áo cà sa với phường bất chính, thì khác nào đào lỗ tự chôn thân!
Phần Khấu Chuẩn như trên trời rơi xuống, khi thấy mẹ hiền chơi mút chỉ cần câu. Khi thấy mẫu tử thiêng liêng chẳng… thiêng gì nữa cả, nên tự thâm tâm bỗng bừng lên đau xót, như thể muối vừng muối trắng đổ vào tim. Như thể có ai… đá ngay vào khúc ruột - rồi trong lúc đầy đau thương như thế - mới nghía đến mẹ hiền mà cháy ruột cháy gan:
- Nhớ hồi cha còn sống. Mẹ lúc nào cũng an ủi thương yêu. Cũng khỏa lấp bao nhiêu là chuyện… bậy - bởi mẹ lo cha trào lên cơn nóng - thì núm ruột của mình biết sống đặng làm sao" Biết trốn nấp ở đâu cho qua thời lửa đạn" Nên tình mẹ con như… nồi niêu với rế, bất cứ lúc nào cũng buộc chặt vào nhau. Bất cứ nơi nao cũng thiết tha thắm tình mẫu tử. Vậy mà đến lúc cha vừa… đi trước, thì mẹ trở mình ra khác lạ liền tay. Lại cứ la um như thế gian lóng rày sắp sập - thành thử mẹ với con như hai bờ hai phía - thấy mặt người mà hổng thấy dạ nằm trong. Đứng ngay bên mà cách xa quá chừng quá lẽ.
Ta vẫn biết phận làm con không nên buông lời đoán xét. Không được tỏ điều bất kính với người trên. Không được nghĩ suy cái này cái nọ, nhưng giữ mãi trong tâm e có ngày… chết đứng - bởi ép dầu ép mỡ ai nỡ ép… thằng con - thành thử hổng la lên ắt có lần lỗi đạo. Chỉ là mẹ ra chợ nên quen điều tính toán. Cân đếm ào ào chẳng đặng lúc dừng tay, thành thử cứ buông trôi biết bao điều tốt đẹp. Đó là chưa nói mẹ thường hay nhắc đến: Thẳng thắn thiệt thà thường thua thiệt thân ta, nên mẹ cố chạy theo cho khỏi kém thua cùng chúng bạn - khiến chẳng giờ đâu mẹ ngồi yên tra vấn - cái hậu mai này sẽ tác hại mần răng" Cái quả mai sau sẽ đổ tuôn bao giờ mới… lịm" Thôi thì phận làm con ta cứ làm thinh im tiếng, đặng mẹ… nuôi mình cho trọn tháng ngày qua. Chớ tự thân ta khó lo tròn cho đặng, rồi sẽ ra sao khi mẹ hiền… tắt tiếng" Ắt cõi đời này chỉ thấy một màu đen. Hẳn cõi dương gian như bóng đèn đứt bụp. Đã vậy vợ con chưa thành chi hết ráo, thì nhịn đến ngày cưới vợ mới là… ngon. Mới tỏ rõ cái tâm can của người quân tử. Chớ cứ oang oác như gà bay mất trứng, thì ở mai này ta liệu định làm sao"
Từ đó trở về sau, ông không dám lêu lổng phóng túng mà chỉ chuyên cần học tập. Về sau, thi đổ, làm quan đến Tể Tướng. Mỗi khi sờ đến vết thương ở chân, ông lại nức nở khóc lóc, rồi nói với tả hữu rằng:
- Phàm ở đời. Chẳng có cái gì tốt hết mà cũng chẳng có cái gì xấu hết, bởi cái gì cũng có lợi hại kèm theo. Bởi cái chi cũng trắng đen hai đường kết hợp - thành thử thế nhân phải biết sàng ra, hốt lấy - cái vận của mình để thăng tiến dzọt lên. Cái cơ may của đất trời ban tặng. Chẳng vậy mà ngàn xưa người ta hay nói: Thất bại là… mẹ cái gì chứ không phải mẹ của thành công - nếu ở rủi ro ta không biết rút ra vài điều để học - thành ra tự bản thân ta đã dụng ngay vào điều đó, để cố học hành cho bảnh với người ta. Để cố thoát ra cái nghèo đang phủ chụp. Còn mẹ ta dzớt con thế cũng là hơi quá, nhưng phút bực mình mới phang đại mà thôi. Mới lỡ tay ra làm ngay điều khó nghĩ. Chớ thực ra ở trong tâm nào đâu có thế, bởi xấu đẹp mặc lòng cũng là núm ruột mà thôi. Cũng trở dạ đớn đau sau bao ngày mang nặng, thành thử… dzớt con là có ý răn bảo con đừng làm điều quấy quá, mà cố sửa dần cho kịp với đồng hương, thì xét ra cũng đáng phong cho là… hiền mẫu!
Rồi một hôm tin từ xa bay tới. Con chưa kịp về thì mẹ đã… lìa quê. Lìa chốn dương gian đã bao ngày khổ cực, và trước khi rời nơi nương náu - đã kịp gởi đôi dòng đến con trẻ làm tin - đặng ở mai sau biết đường mà hòa nhập, để cuộc sống còn mang nhiều ý hướng. Chứ không… tuôn một lèo ra biển ra khơi. Ra mất hút nơi xa mà phí đi công sinh thành dưỡng dục, và Khấu Chuẩn trong hai hàng nước mắt, mới đọc thư mẹ hiền mà hổng biết nói làm sao. Hổng biết tính ra răng cho đầu xuôi đuôi lọt. Chỉ là hổng nghe lời mẹ thì thành con bất hiếu, mà giữ hiếu đạo làm đầu thì thấy mẹ thấy cha. Thấy luôn bốn năm ông tằng cố tổ, nên dẫu hổng khoái cũng… cố làm cho khoái. Chớ chẳng lẽ cuối đời lại bị thiên hạ cười chê" Rồi sẽ ra sao khi phút chốc biến thành người… thiên cổ - thì chữ Hiếu kia lại càng thêm khốn đốn - bởi thác đi rồi thì trả đặng làm sao" Bởi đã quy tiên thì nước non gì nữa được, nên vội thu hết sức bình sinh đang có, đọc lại… thư mẹ hiền cho sáng dạ sáng lòng tin:
… Con chim sắp chết cất tiếng bi ai. Người sắp chết nói lời nói phải, nên dẫu mẹ như ngọn đèn dầu sắp tắt, cũng có đôi điều gởi lại đứa con yêu. Cũng có chút tâm can muốn bày cho trọn đạo. Chẳng là từ nào tới giờ mẹ được người ta khen tới, như một điển hình của hiền mẫu thời nay, khiến mẹ sướng mẹ sung mà vượt qua biết bao điều khổ nhọc. Đã vậy đứa con yêu từ thời còn thơ bé, lại đổ đạt thành tài có phận với người ta - thì ở suối xa, mẹ tin chắc tía con cũng tràn vui đầy mãn nguyện - và như thế mẹ đã yên lòng nhắm mắt, để con hiểu rằng mẹ đã vuông tròn bổn phận của người dương. Đã sống xong xuôi kiếp người nhiều hạn hẹp. Duy có điều này con phải lần phải nhớ - là muốn được mẹ hiền theo kiểu… chuối ba hương - thì phải chạy đáo chạy đôn đặng tìm ra… hiền nội - bởi hiền nội sẽ biến thành… hiền mẫu cho đàn con nương náu - thì vợ hiền mới là điều quan trọng phải không con" Mới là cái đỉnh cao cho đời con cố đạt.
Và để được vợ hiền như đời con mong ước, thì ở bước đầu con phải… ráng mà thương. Phải nghĩ tới đám con mà săn sóc từng chút một. Đó là chưa nói vợ nhỏ hơn chồng một năm vài mươi tháng, thì theo lẽ thường tình phải ở lại cõi ni - đặng hiếu hỉ tang ma cho rót xuôi tròn phận vợ - rồi sau đó lại lủi thủi một mình trong chiều hôm bóng xế, mà vui khổ đời trần chẳng biết tỏ cùng ai. Chẳng biết đẩy đi đâu cái… đơn côi đang thắm vào làn da thớ thịt. Đã vậy còn lo cho đàn con đang vừa sức lớn, thì phận làm chồng con phải… cố mà thương. Phải hết sức đỡ nâng vợ yêu từng chút một. Hiểu như thế con mới thấy hiền thê quả là cần thiết. Chẳng phải cho bây giờ mà đến tận cả ngàn sau. Chẳng phải chỉ hôm nay mà còn trải qua nhiều thế hệ, nên chẳng lạ chi khi người xưa thường hay nhắc đến: Vợ như… mẹ hiền! Thật chẳng có gì sai!
Mõ Sàigòn
Gửi ý kiến của bạn
