Vào lúc 10.30 sáng ngày 29 tháng 6 năm 2001, bồi thẩm đoàn đã đưa ra phán quyết kết tội ông Ngô Cảnh Phương về âm mưu hạ sát Dân Biểu John Newman. Đồng thời bồi thẩm đoàn cũng đã tuyên bố tha bổng ông Đào Tự Quang và ông Đinh Duy Thái.
Phán quyết này của bồi thẩm đoàn đã khơi động sự suy tư của nhiều người Việt liên hệ đến nhiền vấn đề khác nhau chẳng hạn như về con người và cuộc đời, về tiến trình hội nhập và các sinh hoạt chính trị, về tiến trình xét xử và thủ tục tư pháp trong một quốc gia dân chủ pháp trị. Tuy nhiên trong phạm vi của mục PLPT này chúng ta hãy cùng xét xem về một số nguyên tắc hình luật cơ bản.
Để có thể kết buộc một người về một tội phạm hình sự, công tố viện phải chứng minh rằng bị cáo đã có “hành động phạm pháp” (actus reus = guilty act) và “ý định phạm tội” (mens rea = guilty mind). Thiếu một trong hai yếu tố này thì một người không thể bị kết buộc là vi phạm một tội phạm hình sự được.
Tuy nhiên, nguyên tắc này đã đưa ra nhiều tranh cãi như đã được đề ra trong vụ Thabo Meli. Trong vụ đó, bị cáo, theo “kế hoạch đã định trước” (a preconceived plan), đưa một người đàn ông vào lều để giết đương sự, bằng cách cho đương sự uống bia để bị say (xỉn) rồi đánh vào đầu đương sự. Nghĩ rằng nạn nhân đã chết, bị cáo bèn đẩy nạn nhân xuống vực thẳm và dàn cảnh như là một tai nạn. Thực ra nạn nhân chưa chết, mà chỉ bị bất tỉnh, vào lúc bị đẩy xuống vực thẳm. Nhưng sau đó nạn nhân đã chết vì bị bỏ chơi vơi dưới vực thẳm.
Luật sư của bị cáo đã cho rằng hai hành động đã được thực hiện. Hành động thứ nhất là đánh nạn nhân trong túp lều; và hành động thứ hai là đẩy nạn nhân xuống vực thẳm; hai hành động này hoàn toàn riêng biệt, và bị cáo không thể bị kết buộc về tội giết người được VÌ hành động thứ nhất, bị cáo “có ý định phạm tội” tuy nhiên nạn nhân chỉ bị bất tỉnh (chưa chết) sau khi bị đánh đập. Vì thế, ở đây chỉ có “ý định phạm tội” mà không có “hành vi phạm tội giết người” vì nạn nhân chưa chết.
Riêng đối với hành động thứ hai, đã gây ra cái chết cho nạn nhân, trong lúc bị cáo cố đẩy nạn nhân xuống vực thẳm để phi tang, thì hành động phạm pháp này của bị cáo cũng không thể buộc tội giết người được, vì trong lúc đẩy thi thể của nạn nhân xuống vực thẳm bị cáo đã “không có ý định giết người” vì nghĩ rằng nạn nhân lúc đó đã chết rồi (người ta không thể giết một người đã chết). Tuy nhiên, tòa đã bác bỏ các luận cứ này vì cho rằng đây chỉ là một loạt các hành động để thực hiện kế hoạch giết người.
Trưng dẫn vụ kiện nêu trên để trả lời phần nào cho những thắc mắc là tại sao chỉ một mình ông NCP bị kết tội, và điều này có trái với nguyên tắc cơ bản của hình luâït hay không" vì một người chỉ có thể bị kết tội hình sự khi “ý định phạm tội” của đương sự được thực hiện bằng một “hành động phạm tội”ø, và “ý định phạm tội” của ông NCP [nếu có] trong âm mưu hạ sát ông John Newman thì ý định đó vẫn chưa được thực hiện bằng một “hành vi phạm tội” nào do chính cá nhân ông NCP thực hiện. Liệu việc xử dụng các tay giết mướn có cấu thành “hành vi phạm tội” hay không" và nay ông John Newman đã chết thì câu hỏi được đặt ra là ai là người đã hạ sát ông John Newman" Chắc chắn rằng cá nhân của ông NCP đã không thực hiện điều đó, mà phải là một người khác. Vậy người khác đó là ai" Tại sao đương sự không bị buộc tội"
Nếu cho rằng ông Đinh Duy Thái là người đã đích thân hạ sát ông John Newman thì tại sao ông ta được bồi thẩm đoàn tuyên bố vô tội" Vì cá nhân chúng tôi không đích thân tham dự phiên xử, hơn nữa chúng tôi vẫn chưa có được “bản chuyển ngữ” (transcript) của vụ án, ngoài ra vì “sự nhạy cảm chính trị” (political sensation) của vụ án, chúng ta không nên bàn cãi quá nhiều chi tiết trong lúc này được.
Trong một vụ truy tố về hình sự, đặc biệt là trong một vụ mưu sát mà người ta cho rằng đó là một vụ ám sát chính trị, thì công tố viện không thể cáo buộc một người đã chính tay mình hạ sát một chính khách về tội “ngộ sát” được. Vì thế công tố viện phải cáo buộc đương sự về tội “cố sát” ...
Nếu bồi thẩm đoàn nhận thấy rằng bị cáo “không có ý định giết người” hoặc các yếu tố cấu thành tội giết người không hội đủ thì bồi thẩm đoàn phải tha bổng bị cáo, vì bồi thẩm đoàn chỉ có thể đưa ra các phán quyết liên hệ đến những “tội danh” (count) được ghi rõ trong “cáo trạng” (indictment).
Riêng ông Đào Tự Quang, nếu LS của ông ta có thể chứng minh được rằng vào lúc xảy ra án mạng ông ta đã không có mặt tại hiện trường mà đang ở một nơi khác, thì bồi thẩm đoàn không còn cách nào khác hơn là phải tha bổng cho đương sự. Điều này cũng dễ hiểu vì theo nguyên tắc của hình luật thì một người chỉ có thể bị kết buộc vê một tội phạm hình sự khi nào công tố viện có thể chứng minh được rằng bằng chứng phạm tội là hiển nhiên và “không còn gì để nghi ngờ nữa” (beyond reasonable doubt). Điều này có nghĩa là nếu còn có “sự nghi ngờ hợp lý” (reasonable doubt) rằng bị cáo có thể đã không phạm tội, hoặc bị cáo có thể đã ở một nơi khác vào lúc xảy ra án mạng thì bồi thẩm đoàn phải tha bổng bị cáo.
Như chúng ta đã biết, LS của ông NCP sẽ kháng án lên “Tòa Kháng Aùn Hình Sự” (the Court of Criminal Appeal) của tiểu bang. Tuy nhiên, việc kháng án này chỉ xảy ra sau khi tòa đã tuyên án.
Điều 5 của “Đạo Luật Kháng Aùn Hình Sự” (the Criminal Appeal Act) quy định rằng người bị kết buộc trọng tội có thể kháng án lên “Tòa Kháng Aùn Hình Sự” với bất cứ lý do gì liên hệ đến “vấn đề pháp lý” (a question of law) [điều 5(1)(a)], hoặc với sự cho phép của tòa, hoặc có giấy chứng nhận của vị thẩm phán tọa xử cho rằng vụ án đó là vụ án thích hợp để kháng án về bất cứ lý do nào liên hệ đến sự kiện, hoặc liên hệ đến vấn đề sự kiện lẫn luật pháp, hoặc bất cứ lý do nào khác mà tòa thấy thỏa đáng [điều 5(1)(b)]; hoặc với sự cho phép của tòa để chống lại bản án được tuyên xử theo sau sự kết tội [điều 5(1)(c)].
“Vấn đề pháp lý” (a question of law) ở đây bao gồm “sự hướng dẫn sai lầm” (misdirection) của vị thẩm phán tọa xử đối với bồi thẩm đoàn; hoặc “sự thiếu khả năng của luật sư đại diện” (incompetent legal representation); hoặc “sự chấp nhận bằng chứng một cách sai lầm” (wrongly admitted evidence); và rất nhiều vấn đề pháp lý khác mà chúng ta không thể liệt kê trong phạm vi hạn hẹp của mục PLPT này được.
Liệu LS của ông NCP có quyền kháng án thẳng lên “Tối Cao Pháp Viện Liên Bang” [TCPVLB] (the High Court of Australia) không" Rất hiếm khi TCPVLB cho phép kháng án thẳng lên tòa, mà thông thường yêu cầu các bản án do một vị thẩm phán tuyên xử phải kháng án lên “Tòa Kháng Aùn Hình Sự” trước. Vào năm 1993 có 32 vụ kiện tại NSW đã xin kháng án lên TCPVLB, trong số đó chỉ có 10 vụ là được phép của tòa và 22 vụ bị từ chối. Trong 10 vụ này có 4 vụ được thắng kiện, 1 vụ bị bãi bỏ, và 5 vụ kia “tòa cần phải suy nghĩ lại” (reserved decision).
Một câu hỏi khác cũng cần phải được đặt ra là công tố viện có quyền chống lại phán quyết “vô tội” (not guilty) của bồi thẩm đoàn hay không" Theo nguyên tắc “không được xét xử 2 lần cho cùng một sự vi phạm” (double jeopardy) thì công tố viện không được quyền kháng án nếu bồi thẩm đoàn tuyên bố bị cáo “vô tội”.
Gửi ý kiến của bạn
