Columbus Day năm nay 2019 nhằm Thứ Hai 14 tháng 10. Đây là ngày lễ của Liên bang Mỹ, đa số tiểu bang cho công sở, trường học nghỉ, có tiểu bang không. Có một số tiểu bang cử hành lễ gọi là Native Americans' Day/Indigenous People's Day Ngày Dân Tộc Bản Địa thay vì Columbus Day. Còn ngay tại nước nhà, thành phố nhà của Ông Christopher Columbus, hơn 500 năm sau cũng có người bới móc đời tư và phê bình, chỉ trích công nghiệp của Ông.
Ngay như đại thi hào tài ba như Nguyễn Du viết ra một kiệt tác bất hủ như Truyện Kiều mà còn ngán ngẩm miệng đời nên để lại một câu bất hủ, tự hỏi: “Bất tri tam bách dư niên hậu; Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như”. Nên không có gì lạ khi thấy hơn 500 năm sau, hậu thế vẫn còn bới móc đời tư và công nghiệp của Christopher Columbus [là tiếng Anh; tiếng Pháp, Christophe Colomb; tiếng Hán Việt, Kha luân bố]. Ông là người đã tìm ra Tân Thế Giới, mở rộng đất đai cho Nhân Loại, đổi hướng đi của lịch sử Loài Người.
Nên thiết nghĩ quí vị ăn cơm nhà ra vác ngà voi hàng tổng, đứng lên gánh vác việc cộng đồng ở Mỹ hay những nhà đấu tranh cho tự do, dân chủ nhân quyền VN trong ngoài nước Việt không có gì đáng buồn khi bị phê bình chỉ trích. Đã là “bộ mặt công cộng” thì khó mà tránh khỏi tiếng bấc tiếng chì, thị phi, miệng lằn lưỡi mối, người khen kẻ chê, đúng có, sai có. Lãnh đạo là cô đơn; đấu tranh là “tránh đâu” mà.
Trường hợp người tìm ra Tân Thế giới Christophe Colomb. Hơn 500 trăm năm sau ngày tìm ra Tân Thế giới, ngay tại thành phố nhà, nước nhà của Ông, là Tây Ban Nha cũng có người bới móc đời tư và công nghiệp của Ông. Trong một buổi lễ tại Nhà Thờ La Rabida, ở Palos de la Frontera, tây Seville, người cha sở “xin Chúa ban phước lành cho vị thuyền trưởng tìm ra Tân Thế Giới và xin mọi người cầu nguyện cho Ông ta.” Nhưng ở dưới những người đi nhà thờ dự lễ gồm có thân hào nhân sĩ, cảnh sát, và những nhà hàng hải ăn mặc rất chỉnh tề nhưng tỏ ra không cảm động. Đã nhiều thế hệ rồi mỗi lần tháng Tám đến, hai thành phố Palos de la Frontera và Huelva, đều đến nhà thờ La Rabida này để cầu nguyện như khi xưa năm 1492, cũng tại nhà thờ này, dân thành phố đã cầu nguyện cho Christophe Colomb chỉ huy ba chiếc tàu buồm la Pinta, la Nina và la Santa Maria tìm một con đường khác đi Ấn độ vì tin Trái Đất tròn, đi hướng đông hay hướng Tây đều đến Ấn Đô được. Và ngay tại Mỹ là nước hưởng rất nhiều công nghiệp của Christophe Colomb được gọi là Christopher Columbus, người đã độ bộ lên đảo Bahamas vào năm 1792, một đạo luật qui định một ngày lễ tưởng niệm vào ngày Thứ Hai thứ nhì của tháng Mười.
Thấm thía nhứt về cái vinh nhục của cuộc đời, là ngay tại thành phố nhà và nước nhà của Ô. Christophe Colomb, chính những sử gia là những người bới móc Ông, biến Ô. Christophe Colomb thành một bộ mặt nhiều tranh luận. Hội những người tôn vinh Christophe Colomb thì muốn tổ chức vinh danh Ông thật lớn vào ngày 3 tháng 8 để trả lại danh dự cho một thuyền trưởng đã làm rạng danh đất nước Tây Ban Nha và mở rộng đất đai cho Nhân Loại. Nhưng người đáng nhớ ấy lại bị bỏ quên, chết trong âm thầm lặng lẽ của sự lơ là chung của quần chúng chính thời của Ông, lúc mới 55 tuổi, vào ngày 20 tháng 5 năm 1505, tại thành phố Valladolid, ở Castille.
500 năm sau những người tôn vinh Christophe Colomb bị những người thiên tả, tự cho mình là thành phần trí thức cấp tiến, tiền tiến chụp mũ là những người hoài cổ, không tiến bộ, không hướng về tương lai. Những người thiên tả này nói Tây Ban Nha mà tôn vinh Christophe Colomb có khác nào nước Pháp tôn vinh Napoléon, một quân phiệt, phản cách mạng, lập lại chế độ hoàng đế và đế quốc. Những người thiên tả tự xưng là cấp tiến này biến Christophe Colomb thành một nhà độc tài chuyên chính, một người mở đường cho những tên thực dân conquistadors Tây Ban Nha chuyên cướp bóc, hãm hiếp, giết chóc, bóc lột thổ dân châu Mỹ.
Consuelo Varela là một nữ sử gia đứng hàng đầu trong mặt trận này. Trong tháng Tám những người tôn vinh tổ chức trả lại danh dự cho Christophe Colomb, bà ta ra tay viết một bài nhắc lại vụ án đã làm cho Christophe Colomb bị thất sủng và mất chức Phó vương và Toàn quyền Ấn Độ [ tức Tân Thế Giới vì lúc bấy giờ tưởng là Ấn độ]. Sử gia này buộc tội Ông đã dùng bàn tay sắt đối với thuộc điạ, đã không cho thổ dân rửa tội, và duy trì chế độ nô lệ. Bà kết luận Ông Christophe Colomb là một nhà độc tài tàn bạo, từng thanh trừng ghê ghớm các cuộc nổi dậy. Vì lẽ đó mà Ông bị giải nhiệm.
Thực tế lịch sử cũng đã rất vô tình và bạc đãi Ông. 500 năm sau, Christophe Colomb vẫn còn là con người bí hiểm. Lịch sử chưa sưu khảo coi Ông là ai. Không biết tên thật của Ông. Không biết tên Christophe Colomb là tên thật hay tên giả, hay là bí danh của Ông. Không biết nguồn gốc của Ông, người thì nói đó là tên Ông đã cảm hứng muợn tên của một người Corse (một hải đảo của nước Pháp), anh hùng trên biển là Guillaume de Casanove, bí danh Coullon hay Colonne gì đó. Không ai biết rõ ngày và nơi sanh của Ông có đúng là năm 1451 ở Gênes hay không, không có tài liệu chánh thức. Kết quả khảo nghiệm ADN công bố trong tháng 10 năm 2006, chỉ có 20% thi thể của Ông đang nằm dưới mộ phần dưói vương cung thánh đường Seville. Phần còn lại nằm ở vương cung thánh đưòng Saint Domingue của Cộng Hoà Dominicain ở trong vùng biển ở Trung Mỹ Châu. Điều đó làm người giàu tưởng tượng càng nghi ngờ về nguồn gốc của Ông.
Nhưng theo cha xứ ở nhà thờ Rabida, thành phố nhà của Ông, những lời ra tiếng vào bới móc đời tư và nguồn gốc đó không quan trọng vì đó chỉ là những lớp bụi của ác ý được thời gian đồng loã. Đối với vị cha xứ này, cái quan trọng là Ô Christophe Colomb là một người dũng cảm, có công tìm ra Tân Thế giới, mở rộng đất đai cho Nhân Loại và làm thay đổi hướng đi của lịch sử Ky tô giáo và lịch sử của Nhân Loại. Và ý kiến đó cũng là ý kiến của nhiều người 500 năm sau nhìn Christpohe Colomb nhưng bị khuynh hướng thiên tả cho là hoài cổ và lạc hậu./.(Vi Anh)