Trang Sử Việt: Vua Đồng Khánh: Nguyễn Phúc Ưng Kỷ

(1864 - 1889)

  

     Vua Đồng Khánh tức là Nguyễn Cảnh Tông, vị Hoàng đế thứ 9 của nhà Nguyễn; tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Kỷ, Nguyễn Phúc Chánh Mông, Nguyễn Phúc Đường. Ông là con trưởng của Kiên Thái vương Nguyễn Phúc Hồng Cai. Năm 1865, vua Tự Đức nhận Chánh Mông làm con nuôi và giao cho bà Thiện phi Nguyễn Thị Cẩm chăm sóc, dạy bảo.

 

     Sau khi vua em là Hàm Nghi, rời triều đình giương cờ khởi nghĩa chống Pháp, Thống tướng de Courcy sai người hỏi bà Thái hậu Từ Dũ (mẹ vua Tự Đức), để lập Ưng Kỷ lên  ngôi. Trước khi lên ngôi, ông bị Phụ chính đại thần Phan Đình Bình (ông ngoại Nguyễn Phúc Bửu Lân) phản đối, vì muốn lập con vua Dục Đức là Hoàng tử Bửu Lân lên kế vị. Do đó, sau khi Đồng Khánh lên ngôi, đã toa rập với Pháp và bọn tay chân sát hại Phan Đình Bình. 

     Ngày 19-9-1885, Ưng Kỷ phải thân hành sang toà Khâm sứ Pháp làm lễ thụ phong, được tôn lên làm vua, lấy đế hiệu là Đồng Khánh.

 

     Vua Đồng Khánh là người thân Pháp, sử gia Trần Trọng Kim đã viết: “Vua Đồng Khánh tính tình hiền lành hay trang sức và cũng muốn duy tân, ở rất được lòng người Pháp.”

     Trong khi vua Hàm Nghi ở vùng Quảng Bình đang chống chọi với quân Pháp quyết liệt. Vua Đồng Khánh đích thân ra tận Quảng Bình để kêu gọi vua Hàm Nghi và các quan đầu hàng Pháp, hứa là sẽ để cai trị 3 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh nhưng vua Hàm Nghi không chấp nhận.

   

     Vua Đồng Khánh ở ngôi được 3 năm thì bệnh mất vào ngày 28-1-1889, lúc 24 tuổi. Lăng vua Đồng Khánh là Tư Lăng tại làng Dương Xuân Thượng, huyện Hương Thuỷ, Thừa Thiên. Đồng Khánh được thờ tại Tả Tam Án ở Thế miếu và Tả Tam Án điện Phụng Tiên trong Đại nội kinh thành Huế.