Các Thượng nghị sĩ Mỹ đã được xem thêm một số hình mới về vụ này trong số hàng trăm hình có cả video được coi là "tệ hại hơn" những hình đã được phổ biến trước. Nhìn những bức hình đã được giải mật, với những chi tiết hành hạ tù nhân tàn ác tiềm ẩn một thói cuồng dâm bạo ngược, người ta phải sững sờ đặt câu hỏi: Sao mà lắm thế và chụp những hình bệ rạc như vậy làm chi cho khổ" Không lẽ nó đẹp mắt đến độ muốn lưu lại cho hậu thế thưởng ngoạn" Trước hết phải nhìn nhận những bức hình đó không chụp lén, những người trong hình - trừ tù nhân bị hành thể xác - đều ở trong tư thế sẵn sàng chụp hình, có những vị mồm cười toe toét có vẻ thích thú với việc họ đang làm. Có thể họ cho đó là việc "thường" phải làm, có những người nói họ làm như vậy theo lệnh. Vậy lệnh đó từ cấp nào và theo hệ thống chỉ huy, cấp trên đó lên cao đến tận đâu. Cuộc điều tra đang tiến hành ở Ủy ban quốc hội cũng như trong quân đội. Nhưng việc bộc lộ công khai vụ bê bối này đã gây tại họa không phải nhỏ. Trong khi chính phủ Bush còn tìm mọi cách tẩy xóa vết nhơ có vẻ đang lan rộng, đã xẩy ra một phản ứng rất man rợ của khủng bố.
Một toán người bịt mặt đã chặt đầu một thường dân Mỹ, ông Nicholas Berg, sang Iraq làm việc như một công nhân và bị khủng bố bắt. Khúc phim của vụ chém đầu người với những chi tiết thật ghê rợn đã được đưa lên mạng lưới quốc tế Internet có liên hệ với al-Qaida. Báo chí và TV Mỹ đã tự ý lược bỏ đoạn đao chém và đầu rời khỏi cổ đem giơ cao trước máy video. Một người bịt mặt đã đọc trên xác chết cụt đầu của ông Berg một bản tuyên bố nói đây là để trả thù những vụ hành hạ tù nhân Iraq do những nhân viên phụ trách thẩm vấn đã phạm phải ở nhà tù Abu Ghrail. Về hình ảnh quá trắng trợn của những vụ hành hạ để tra hỏi tù nhân, một câu hỏi thông thường được đặt ra: Tại sao những người bình thường như mọi người lại có vẻ thích thú khi làm những chuyện tồi bại và cuồng bạo như vậy"
Đây là một đề tài khoa học tâm lý và hành vi của con người, một vài Đại học Mỹ đã nghiên cứu và thử nghiệm. Năm 1971 các nhà khảo cứu của Đại học Stanford đã tạo ra một nhà tù giả để thí nghiệm ở hầm dưới tòa nhà Khoa Tâm lý học, xây dựng cảnh tù đầy y như thật và lấy ra 24 sinh viên chọn một cách ngẫu nhiên để một phần đóng vai cai tù và một phần đóng vai tù nhân trong hai tuần lễ. Nhưng chỉ vài ngày sau, những kẻ "cai tù" đã trở thành kiêu căng, hống hách tàn bạo vô lối, đến độ chụp những bao che kín đầu "tù nhân", bắt buộc họ phải lột truồng hay thực hiện những động tác dâm dục. Báo New York Times đã nhắc lại cuộc thí nghiêm này tuần qua giữa lúc vụ bê bối về ngược đãi tù nhân Iraq bùng nổ trước dư luận thế giới. Điểm chính của cuộc thí nghiệm và khảo cứu ở Stanford là tìm hiểu tại sao những con nguời bình thường gặp một cảnh ngộ nào đó lại có thể có những hành vi kinh khủng. Khoảng cách giữa bình thường và ác quỷ như thế nào" Liệu bất cứ ai cũng có thể trở thành những kẻ tra tấn tù nhân một cách bạo ngược hay sao"
Giáo sư Philip Zimbardo, người lãnh đạo cuộc khảo cứu nói trên, cho biết ông đã phải ngừng ngay cuộc thí nghiệm hơn một tuần lễ trước khi hết hạn vì những cảnh tượng quá bạo ngược đã xẩy ra. Có lúc cai tù - những "cai tù giả" - đã ra lệnh cho tù nhân cởi truồng và dùng những kiểu bông đùa tình dục quá sống sượng để làm nhục "tù nhân giả". Ông nói nhà tù là nơi cán cân quyền lực quá thiên lệch nên thường trở thành hiện trường ngược đãi bạo tàn nếu không có những nỗ lực kiềm chế những thói hà lạm của kẻ cai tù. Ông nói ở Stanford cũng như ở Iraq "không phải chúng ta đã bỏ những quả táo thối vào một cái thùng tốt, mà chúng ta đã bỏ những trái táo tốt vào một cái thùng xấu. Cái thùng đó làm ung thối mọi thứ chúng ta bỏ vào đó.".
Hơn 40 năm trước, ở Đại học Yale cũng có một cuộc thí nghiệm về vấn đề tra khảo con người dưới hình thức dạy người khác học cách trả lời cho đúng. Ở đây người học và người dạy cũng do sinh viên đóng. Mỗi lần người học trả lời sai, lập tức sẽ bị truyền cho một luồng điện giật (cố nhiên cũng là giả) nhưng sức điện mỗi lúc một mạnh thêm dĩ chí đến 450 vôn (do kim đồng hồ giả chỉ), sinh viên bị tra hỏi cũng phải có phản ứng giả tương ứng với sức mạnh gia tăng của điện như giật chân giật tay, gào rú lên ghê rợn. Tuy chỉ là đóng kích giả tạo, nó cũng có lúc làm loạn tâm thần người đóng kịch khi luồng điện đưa lên đến độ mạnh vẫn dùng để hành quyết tử tội ở Mỹ, độ mạnh mà các nhà khảo cứu ghi bằng ký hiệu giả "XXX" để mọi người cùng thấy. Cuộc thí nghiệm này đã bị hủy bỏ vì trái với luân thường đạo lý.
Câu chuyện ngụ ngôn về "cái thùng táo" khiến chúng tôi nhớ đến lời Đức Khổng Tử dạy "Nhân chi sơ tính bổn thiện". Con người sơ khởi sinh ra đời đâu có ác, tâm của con người vốn là thiện, chỉ có môi trường xấu của cuộc sống mới làm con người thành xấu. Nói đến môi trường cũng quá rộng, cần phải thu hẹp lại trong một khung cảnh riêng biệt, không phải do thiên nhiên mà do chính con người tạo ra. Nhà tù và công lý là những định chế cần thiết cho an ninh và trật tự xã hội. Nhưng không phải nhà tù nào cũng xấu, chỉ có chế độ tù đầy bạo ngược, tra tấn, khảo đả, hủy hoại nhân cách tù nhân mới xấu. Hệ thống chỉ huy các nhà tù của quân đội Mỹ ở Iraq hiển nhiên đã có thiếu sót. Sau khi giết ông Berg, bọn người bịt mặt còn hăm dọa "từ nay các ngươi không còn nhận được gì khác, ngoài những quan tài bị giết theo cách này sẽ nối tiếp nhau". Oan oan tương báo, hận thù này đến thuở nào nguôi.