Đất Lành Chim Đậu
Trần Khải
Khủng hoảng tài chánh toàn cầu đang làm rung chuyển tận cùng nhiều nền móng xã hội tại Hoa Kỳ, nơi thực ra vẫn là đất lành để có thể đón nhận nhiều đàn chim xa xứ nhưng thực tế đời sống không dễ dàng như xưa nữa.
Nơi được người Việt mình ưa tìm tới nhất là tiểu bang California, bây giờ lại là nơi khủng hoảng ngân sách và mới đây liên tục nhiều tuần không còn tiền để chi trả và đành phải ký ra toàn giấy nợ trả lương. Đơn giản, tiểu bang không thu được thuế nhiều như xưa, và phải cắt giảm ào ạt.
Điều nguy hiểm nhất là các việc làm trong ngành sản xuất ở California đang biến dạng ở tốc độ nhanh -- được so sánh là mất việc trong ngành sản xuất nhanh hơn bất kỳ tiểu bang nào khác, trong đó có phần lớn cũng vì luật tiểu bang nghiêm khắc đối với kinh doanh và có thuế cao.
Bản phúc trình của viện Milken Institute cho thấy California đã mất gần 80,000 việc làm trong ngành sản xuất trong 5 năm qua, trong khi các tiểu bang láng giềng tạo thêm 62,000 việc làm ở cùng lĩnh vực sản xuất.
Tại sao như thế" Chỉ vì luật tiểu bang Cali khó quá, và vì thuế cao quá. Thế là nhiều hãng xưởng bèn dọn sang các tiểu bang láng giềng. Bạn hãy hình dung rằng trong 5 năm qua có 80,000 gia đình bị thiệt hại vì có người thân mất việc làm trong ngành sản xuất. Sẽ thấy xã hội California sôi động buồn thảm ra sao.
Chưa hết. Và như thế sẽ lại ảnh hưởng tới việc làm trong lĩnh vực dịch vụ nữa. Tim Strelitz, chủ tịch công ty California Metal-X, nói, “Nếu không có lĩnh vực sản xuất, thì tài sản thịnh vượng ở đâu ra để mà thuê các luật sư, để chi trả cho các tài tử diễn viên chớ"”
Công ty của Strelitz là một trong vài công ty cơ khí nặng vừa bỏ chạy khỏi California, và bây giờ chỉ còn co cụm bằng phân nửa kích thước hồi 7 tháng về trứơc. Strelitz giảỉ thích rằng, trong khi nhiều việc làm ngành sản xuất tại California dời bỏ sang các tiểu bang khác, thì nhiều việc làm lại chuyển thẳng sang Châu Á, “nơi các nước Châu Á không có luật kiểm soát ô nhiễm gay gắt và không có kiểm soát y tế gắt gao.”
Bản thống kế Milken cho thấy, hồi sau Thế Chiến 2, việc làm trong ngành sản xuất chiếm tới 1/3 việc làm ở Hoa Kỳ. Bây giờ con số này chỉ còn 1/10 và đang còn giảm thiểu hơn.
Kinh tế gia Perry Wong của Viện Milken nói rằng tiểu bang California đã mất 25% việc làm trong ngành sản suất và khoảng 33% trong lĩnh vực kỹ thuật cao.
Thế cho nên, xã hội tất nhiên là sôi động dị thường.
Báo Wall Street Journal trong loạt bài đặc biệt về California đã chỉ ra một điểm rằng, thương lượng ngân sách đạt được tuần trứơc tại California sẽ tăng gấp đôi số lượng trẻ em không bảo hiểm y tế tại California, và tình cờ sẽ chiếu sáng một điểm trong dự luật y tế toàn dân do TT Obama thúc đẩy trên Quốc Hội liên bang.
Câu chuyện là vì, Thống Đốc Arnold Schwarzenegger tuần qua đã ký ngân sách thường niên để bù lấp khoản thâm thủng 24 tỉ đô la của California, trong đó ông cắt giảm 1.4 tỉ đô tiền y tế Medi-Cal (đối với liên bang, trợ cấp y tế này gọi là Medicaid ở các tiểu bang khác).
Như thế là thê thảm lắm. Bạn haỹ hình dung rằng cắt trợ cấp này sẽ tước hầu như những gì bạn có thể bám víu, và rồi chiếc bè nào sẽ cứu giúp được cho bạn và gia đình của bạn"
Thêm nữa, tiểu bang California cắt giảm 178.6 triệu đô từ khoản trợ cấp y tế Healthy Families (ở các tiểu bang khác, là chương trình y tế trẻ em Children’s Heaslth Insurance Program, viết tắt là CHIP).
Cộng chung toàn bộ, cắt giảm của California có thể nâng số trẻ em không bảo hiểm y tế ở tiểu bang tới 2 triệu em, tăng thêm 915,000 em từ mức 1.1 triệu trẻ em không bảo hiểm năm 2007, theo ước tính của Children’s Defense Fund, một hội bất vụ lợi hoạt động hỗ trợ cho trẻ em không bảo hiểm.
Các bản ưoơc tính vừa ghi không phải là bi quan hay phóng đại. Báo Wall Street Journal dẫn ra bản văn của Trung Tâm Chính Sách Y Tế CHPR thuộc đaị học UCLA, nói rằng các ước tính trên là hợp lý.
Thực tế, Quận Cam (Miền Nam California) vẫn còn đỡ hơn ở Miền Trung California, nơi phần lớn dựa vào nông nghiệp và có tỉ lệ thất nghiệp cao hơn. Nhưng cũng nên thấy rằng kinh tế nhiều vùng khác tại Hoa Kỳ cũng đầy hung hiểm.
Thí dụ như Quận Jefferson của tiểu bang Alabama, hôm Thứ Hai 3-8-2009 đã chính thức cho nghỉ việc tới 2/3 số công chức trong tổng số 3,600 công chức tại đây. Đơn giản vì quận không còn mức thu thuế nào đủ để chi trả nhiều như cũ. Thế nên, Quận Jefferson cắt mọi mặt, từ ngân sách sửa đường lộ cho tới ngân sách điều hành tòa án.
Quận Jefferson hiện có dân số 660,000 người, trong đó bao gồm thành phố Birmingham, thành phố lớn nhất cuả tiểu bang Alabama và là động cơ mạnh mẽ của kinh tế.
Khủng hoảng tài chánh thê thảm tới mức Bo Duncan, Phó Giám Đốc Sở Phát Triển Tài Nguyên Đất của Quận Jefferson, nói là 29 nhân viên của sở phảm cắt giảm còn có 8 người, và số lượng công việc đã chậm tới mức buồn thảm.
Ông Duncan nói bi thảm là những trường hợp ông quen biết, mà cả chồng và vợ cùng bị mất việc làm.
Quận Jefferson cắt giảm tới 2/3 nhân viên. Đó là con số kinh khủng. Hãy hình dung rằng, một hôm, hãng xưởng của bạn tự nhiên vắng mất 2/3 nhân sự. Vậy rồi con số 2/3 bàn ghế kia sẽ để trống, hay nên thu dọn" Cứ suy nghĩ, là sẽ thấy nhức đầu.
Ít nhất, tiểu bang California vẫn còn là đất lành, nếu bạn là công chức. Thống Đốc California đã ra lệnh ép buộc công chức nghỉ 3 ngày thứ sáu mỗi tháng, nghĩa là tương đương cắt giảm 14% lương công chức tiểu bang. Như thế vẫn còn hơn Quận Jefferson, nơi 2/3 công chức phảỉ về nhà ngồi.
Bao giờ thì khủng hoảng tài chánh này qua đi" Và TT Obama có thể làm được gì" Đó là những gì chúng ta đang quan sát, và cũng phảỉ tự lo cho mình và gia đình của mình.