Theo báo Tuổi Trẻ, trong số công thự Sài Gòn hiện do CSVN quản lý có rất nhiều công thự được xây từ thời Pháp; những cụm biệt thự ở quận 1, quận 3 hết sức quí giá không chỉ về mặt kiến trúc , mà còn về giá trị di chứng lịch sử nhân văn, thế nhưng những ngôi nhà đó đã không được CSVN giữ gìn tương xứng với giá trị của chúng. Thí dụ như sau.
Ngay góc đường Hàm Nghi-Hồ Tùng Mậu, trung tâm phố Wall của SG là một toà nhà cổ kính, trên mái vòm còn những hoa văn sắc sảo. Trước mũi tàu căn nhà và trên những bông sắt vẫn còn những phù điêu khắc chữ BFC. Ba chữ viết tắt đó là dòng chữ chạy vòng cung trước mái vòm "Banque Francaise Commercial "(Ngân hàng Thương mại Pháp). Ngân hàng này được Pháp xây ở khu trung tâm có nhiều nhà băng lớn nhất của Sài Gòn xưa, bên cạnh là Kho Bạc nằm song song nhưng quay mặt ra đường Nguyễn Huệ.
Nếu Kho bạc vốn được Công ty Brossard & Mopin xây (năm 1910) với nét kiến trúc giản dị kiểu Tân Baroque, tường cửa cuốn lớn nhỏ, cố ý không làm át đi cái đẹp của Nhà Xã Tây, nay là trụ sở UB TP, nằm cuối đường Nguyễn Huệ, thì BCF được xây bề thế theo kiểu Art Deco giống như nhà Chú Hỏa (một phần nay là Bảo tàng Mỹ thuật TPSG, trên đường Phó Đức Chính, quận 1) với các bông sắt độc đáo. Nhà gắn liền với các khu phố tây pha nét Anh thời thuộc địa như A Foun, Ban Hap vốn đã có từ rất sớm, vào những năm 1860.
Bây giờ chỉ cần dừng xe lại ngay ngã tư đường nơi có BCF thì bất kỳ ai cũng nghẹt thở bởi mùi xú uế bốc lên nồng nặc từ bên hông tòa nhà này mà hiện đang là trụ sở của công ty thủy sản Chiến Thắng. Bác xe ôm ngay góc đường nói: "Một dãy hông tòa nhà ngay trước mặt đường Hàm Nghi này đã từ lâu trở thành "toilet" công cộng cho người đi đường. Từ bên ngoài nhìn vào, tòa nhà ngày xưa hẳn tuyệt my thì nay đã trở thành một nàng lọ lem! Từ mảng sơn tường bong tróc lỗ chỗ, nhiều ô cửa đã mục nát, đuợc chằm vá bằng đủ thứ mành sáo lôi thôi lếch thếch. Một số cửa gỗ chắc để tiện và "hợp thời trang" đã được thay bằng ô cửa kính nhôm cao câp! Dù sao bên trong tòa nhà tình trạng có vẽ dễ chịu hơn. Những viên gạch lát nền kích thước 2x2 cm lạ lùng (theo KTS Nguyễn Minh Tiến thì đây là loại gạch mozaique rất quí được nhập từ Ý) gần như còn nguyên vẹn; những cột, cầu thang, bancông, tay vịn...với hoa văn cầu kỳ nhưng các mái vòm thì loang lổ vết thấm; vòm kính bên trên đầy rác, bụi và có tầng chỉ là nơi chứa vật liệu phế thải.
Chưa "hoang tàn" như tòa nhà BCF, nhưng nhiều tòa nhà, công thự, biệt thự...khác đang trong tình trạng không duy tu, bảo trì đúng với công năng của nó. Tòa nhà của công ty Xổ số Kiến thiết nằm ở một vị trí rất đẹp trên đường L.D, nhìn từ bề ngoài vẫn có vẻ chỉn chu do được sơn mới. Song lừng lững ngay mặt chính của tòa nhà, đối lập với tổng thể của ngôi nhà, với những trụ cột, cửa đi chạm trổ tinh vi làmột dãy cửa sổ nhôm kính lọc xọc màu trà. Chỉ còn sót lại phía bên hông và sau tòa nhà vài khung cửa gỗ cổ điển.
Bạn,
Cũng theo TT, dù có cảnh báo về mất mát có thể đến với các di sản kiến trúc nhưng vẫn không tránh được chuyện "đau lòng" xảy ra. Như ngôi nhà ba tầng đầu tiên ở Sài Gòn (229 Đồng Khởi, Tự Do cũ) đã bị xóa sổ hay Thư viện xưa kia cũng không còn khi thư viện mới được xây dựng. Một số biệt thự ở quận 3 vào loại tiêu biểu của kiến trúc cảnh quan đô thị Sài Gòn xua cũng đã bị "mổ xẻ" không thương tiếc.