Bạn,
Theo báo trong nước, nơi tỉnh Quảng Nam, ở khu vực bán sơn địa huyện Tiên Phước, có làng Lộc Yên, xã Tiên Cảnh, là một trong những ngôi làng cổ của tỉnh này. Làng có nhiều nhà cổ, ngõ đá ban sơ phong kín thời gian, ẩn giữa vườn đầy hoa trái. Con đường duy nhất dẫn vào làng, như một cầu vồng bảy sắc, uốn lượn theo chân ruộng bậc thang. Có đoạn giống lộ trung tâm giữa thung lũng cắt chia đất làng với dãy gò đồi hai bên: gò Tròn bên trái, bên phải gò Ngang. Báo Quảng Nam ghi nhận toàn cảnh làng cổ này như sau.
Tại làng Lộc Yên, có ngôi nhà của cụ Nguyễn Huỳnh Anh (đã mất vài tháng trước, thọ 93 tuổi) ở gò Tròn, xây dựng vào năm 1850, được xem là một trong số ít nhà cổ ở Quảng Nam đã được xếp hạng di tích, còn giữ được phần kiến trúc nghệ thuật chạm khắc tinh xảo. Cùng với một giếng cổ 150 năm sâu chưa đầy 1m, nước trong veo, mát lạnh và chưa bao giờ cạn, ngay cả trong mùa khô hạn nhất; và các bể nước xây bằng đá núi ngày xưa, nằm dọc theo lối chân đồi lên. Ngôi nhà cổ, đẹp này đã từng được các đời chủ nhân bảo quản vật liệu gỗ theo lối cổ truyền, không thắp đèn dầu lửa, không sử dụng hóa chất hay chất có dầu để phủ lên mặt gỗ và tre khô có gai, bó thành từng khóm lộn xộn đặt dưới mái nhà chống dơi làm tổ, Hoặc, có thể từ chợ làng, qua 2 ngôi nhà, vài đám ruộng nhỏ, theo lối dẫn bằng đá quanh co, bước qua phiến đá bắc qua ao xây đá cũ sẽ gặp ngôi nhà cổ khác ở gần chân đồi của ông Đồng Viết Mão.
Ngoài ngôi nhà mái đất, tường đất của cụ Trần Khiêm, gọi là nhà lá mái xưa, loại nhà đặc biệt có hai tầng mái, mái dưới bằng đất, mái trên lợp bằng tranh, tưởng chỉ xuất hiện ở Bình Định, Phú Yên từ thế kỷ trước, đã từng được các nhà nghiên cứu cảnh báo là "còn rất hiếm hoi", thì 7 nhà cổ còn lại ở làng, dựa lưng vào chân đồi, núi đất, theo hình thái riêng về bố cục không gian đều do thợ Văn Hà tạo ra từ gỗ mít, chạm trổ công phu. Dù đã thay vách bằng đá núi, tô trét bằng vôi, xi măng, vẫn giữ lại kiến trúc xưa cũ của một ngôi nhà 3 gian 2 chái với phần trang trí hoa văn tinh xảo các đầu kèo. Đuôi kèo hình con giao, lá cúc, mai, điểu, dơi, hoa lan, mai, nho, chim, sóc, trĩ... cách điệu. Nhiều chủ nhân cho rằng, linh hồn tổ tiên cha ông họ đã được gởi gắm vào đây, nên chẳng có gì lạ khi chạm vào gỗ, cột, tường đất là chạm vào mạch nước nguồn thao thức...
Bạn,
Cũng theo báo Quảng Nam, nhà cổ, đẹp, lạ, nhưng chưa phải là phần hồn của làng cổ Lộc Yên. Những ngõ đá đến tường đá bọc quanh giếng, men sườn đồi, chung quanh khu vườn nhà và những con đường đá mới chính là phần hồn của không gian làng cổ. Ngõ đá xinh xắn, quanh co dài dằng dặc, lượn theo sườn đồi, chạy giữa rừng cây xanh, nhiều tầng bậc, ngập hoa trái đến tận những ngôi nhà cổ đẹp và thi vị, tạo thành một thạch tranh hoặc một thạch trận "kỳ bí", đến nỗi nhiều người còn đặt xứ sở này là của những ngõ đá độc đáo.