BANGKOK - Các nhà vận động sức khỏe công chúng và chống HIV/AIDS của thế giới đang phát triển đang tìm cách phá vỡ thế độc quyền sản xuất sản xuất thuốc mà các hãng dược phẩm khổng lồ đang nắm trong tay, thông qua chiến dịch vận động toàn cầu, gây nên cuộc tranh cãi dữ dội về vấn đề này.
Chiến dịch này phát khởi sau một cuộc họp kéo dài 3 ngày hồi tuần rồi quy tụ 100 đại diện của 20 quốc gia tại thủ đô Thái Lan, hô hào thiết lập một hệ thống khuyến khích phát minh loại thuốc mới có thể sử dụng cho tất cả mọi người. Kannikar Kijtiwatchakul, một trong những nhà tổ chức hội nghị quốc tế về vấn đề này nói rằng con người cần phải thay đổi cách kiểm soát nền kỹ nghệ dược phẩm đã mang lại sự độc quyền thuốc cho các công ty dược khổng lồ.
Các đại diện các nước: Brazil, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Hoa Lục, Cambodia, Hoa Kỳ và Thái Lan, nước chủ nhà sẽ cùng gặp gỡ tại Hội nghị do Tổ Chức Y Tế Thế Giới (World Health Organisation -WHO) vào Tháng Giêng 2008 cho việc thực hiện các mục tiêu của chiến dịch mới được đề ra.
Tại cuộc hội nghị này, hội đồng điều hành tổ chức y tế đặt tại Geneva có thể sẽ nhận được một dự thảo kế hoạch dung hòa giữa nhu cầu của các hãng dược phẩm lớn, sản xuất thuốc có bằng sáng chế, và những người nghèo trên thế giới hiện nay đang bó tay trong cuộc chiến đấu chống cái chết vì giá thuốc quá cao.
Kế hoạch của tổ chức Intergovernmental Working Group on Public Health, Innovation and Intellectual Property (IGWG) của WHO đưa ra đề nghị, sẽ thảo luận này lần thứ hai, sau hội nghị tổ chức đầu Tháng Mười Một vừa qua.
Các văn bản đặt ra đòi hỏi các tập đoàn dược phẩm đa quốc phải góp phần hướng tới việc sáng chế loại thuốc mới dành cho người nghèo trên thế giới. Jakkrit Kuanpoth của trường Luật Khoa Đại Học Wollongong ở Sydney, Úc nói: "Chỉ cần 10% mức đầu tư của thế giới cho việc nghiên cứu thuốc điều trị là có thể giúp 90% người nghèo khắp thế giới chữa bệnh một cách hiệu quả."
Tiến sĩ Mira Shiva cho biết trong khoảng từ năm 1975 tới 2004, có 1,556 loại thuốc mới các tập đoàn dược phẩm khổng lồ sản xuất, nhưng chỉ có 18 loại thuốc chữa các loại bệnh dịch ở vùng nhiệt đới.
Giáo sư luật của trường Đại Học Northeastern ở Boston, Hoa Kỳ nói rằng các hãng thuốc không chịu phát minh cho khu vực các nước đang phát triển chỉ vì họ xao lãng trách nhiệm ngăn chống các loại bệnh dịch nhiệt đới. Ông nói: "Họ chỉ nghiên cứu cho những nơi mà họ thu được nhiều tiền, từ người giàu ở các nước giàu. Và vì vậy mà chúng ta phải cải tổ hệ thống này."
Các nhà vận động đang tăng tốc cho chiến dịch vận động các nhà sản xuất dược phẩm, ước lượng hiện đang thu tới 650 tỉ đô trên thị trường toàn cầu, trong đó các nước đông nam Á và nam Á chỉ chiếm khoảng 1.3% thị phần.
Thái Lan cũng đang đứng trước thách thức này, và nước này đã bị hối thúc phải dẫn đầu thế giới đang phát triển hướng tới việc đấu tranh cho luật lệ mậu dịch toàn cầu đòi hỏi phải giảm giá thuốc, và sản xuất nhiều loại thuốc thế hệ mới cho sức khỏe công chúng, đặc biệt là thuốc chữa HIV/AIDS.
Trong hơn một năm qua, Bangkok đã sử dụng quyền tài phán khuôn khổ mậu dịch có liên quan tới luật sở hữu sáng chế (trade related intellectual property rights -TRIPS) để cấp giấy phép bắt buộc (compulsory licences - CL) cho 3 loại thuốc, gồm hai loại kéo dài cuộc sống của bệnh nhân HIV, và một dùng cho bệnh nhân bệnh tim. Quyền sáng chế tại các nước áp dụng CL, đồng thời nhập cảng loại thuốc thế hệ mới đã được WTO chấp thuận tại cuộc họp ở Doha vào năm 2001.
Thông thường có khoảng 10,000 người Thái nhiễm HIV cần loại thuốc anti-retroviral (ARVs) giúp kéo dài sự sống. Hiện nay người ta ước khoảng 140,000 người Thái đang sử dụng loại thuốc được chế tạo đợt đầu ARVs. Nước này là một trong những quốc gia đang bị bệnh dịch HIV hoành hành kể từ khi HIV lan truyền trong vùng này, với trên 600,000 người bị nhiễm virus HIV hiện nay và khoảng 300,000 người đã chết vì AIDS trong hai thập niên qua.
Tuy nhiên, nhiều trang quảng cáo xuất hiện trên các tờ báo Thái Lan và báo Thái tiếng Anh hôm Thứ Sáu bảo vệ quyền lợi của ngành sản xuất dược phẩm đầy sức mạnh. Tờ quảng cáo khẳng định rằng phát minh thuốc mới sẽ giúp các thầy thuốc bảo vệ sự sống của người bệnh, và nêu lý do vì sao các dược phòng lớn có thể tiếp tục bị thu hút với hình thức độc quyền của họ trên thị trường thuốc. Và hãng Abbott đã bị tấn công dữ dội khi thu hồi 7 loại thuốc mới mà họ giới thiệu trên thị trường, gồm loại thuốc ARV dòng thứ hai có thể được sử dụng dễ dàng trong điều kiện khí hậu nhiệt đới.
Ngay cả chính phủ Hoa Kỳ cũng trả đũa Bangkok và Washington bị tố đã bảo vệ nền sản xuất dược phẩm của mình. Văn Phòng đại diện Thương mại Hoa Kỳ đã gạt bỏ Thái Lan trong danh sách giám sát ưu tiên vì vi phạm quyền sáng chế và chấm dứt đặc quyền miễn thuế dành cho nước này.
Robert Weissman, chủ tịch Essential Action, một tập đoàn đặt văn phòng tại thủ đô Hoa Thịnh Đốn nói với IPS: "Chính phủ Hoa Kỳ có quyền tự động sử dụng bất kỳ quyền sáng chế nào mà không cần thương lượng."
Gửi ý kiến của bạn
