Chủ Nhật 15/12/ 2012, một ngày thời tiết không đẹp lắm, sương mù và mưa bão đã tràn về San Jose, trong không khí ẩm ướt đó, có khoảng 50 gia đình các cựu tù nhân chính trị trại tù K4 Vĩnh Phú đã họp mặt tại San Jose. Tư gia của thi sĩ Hải Phương (Lê Hữu Phước), một cựu tù nhân K4, được chọn làm địa điểm họp mặt. Trong số những người hiện diện, những cựu tù nhân trại K4 có những người tham dự sinh hoạt trong cộng đồng như cựu Thiếu tá Trần Văn Ngà, nguyên Chủ nhiệm tuần báo Tiếng Vang Sacramento, nhà thơ Trạch Gầm Nguyễn Đức Trạch, Ông Trần Ngọc Phong (Râu), Ông Hà Tiến Nhất, Ông Mạnh Hùng, Ông Thanh Tâm (Bida Nguyễn Trãi) Ông Nguyễn Xuân Sử…v.v. Có nhiều gia đình đến từ miền Nam CA như Ông Lê Mạnh, Ông Trần Ngọc Minh…v.v. Một số cựu tù nhân K2. Quan khách: Nhà thơ Vũ Triều Nghi, cựu Trung tá Hàng Phong Cao, và truyền thông báo chí.
Căn nhà bỗng ấm áp hẳn lên khi tất cả đã đến. Tràn ngập tiếng cười, chào hỏi, tay bắt mặt mừng. Những cái bắt tay siết chặt, vỗ vai, đấm vào lưng…những cái ôm vai nhau thật lâu và khoé mắt rưng rưng đỏ, có những người từ năm 1982 đến bây giờ mới gặp lại nhau.
Lúc 11:00am mọi người đến khá đông đủ, trong khi các bà vợ lo bữa ăn trưa thì các ông quây quần bên những chiếc bàn, ngồi từng nhóm nhỏ trên những chiếc ghế đặt quanh phòng. Căn phòng khách rộn ràng nhất, căn nhà bếp đã có mùi thức ăn. Những chai rượu vang bật nút, bia sủi bọt trong ly. Cụng ly chúc mừng sức khoẻ, cạn ly vì còn có dịp gặp lại nhau. Máy ảnh nháy từng hồi, ai ai cũng muốn có một tấm hình kỷ niệm, không biết sang năm có còn gặp được nhau không. Một ông nói “ Hơn 7 bó hết rồi!” nhưng cũng có người vừa tròn lục thập hoa giáp. “Ngày đó tụi mình còn trẻ quá, chưa vợ chưa con…nhìn lại bây giờ…” Chợt có tiếng thở dài. “Mình còn gặp lại được nhau là quý lắm rồi.” Một ý kiến khác “Còn nhiều người chưa có dịp gặp nhau. Mà cũng có người không “muốn” gặp lại anh em.” “Tại sao thế?” “Chúng tôi còn gặp lại nhau thân tình như thế nầy vì ngày đó chúng tôi sống trong gông cùm, cảnh tù khổ sai. sống trong đau khổ không biết ngày về…mà chúng tôi giữ được khí tiết. Còn có một số chịu không nổi nên “phản bội” anh em….có lúc đã sa ngả, nên bây giờ họ tự tránh mặt”.
Ông Trần Văn Ngà , thay mặt những người hiện diện phát biểu “Chúng tôi gặp lại nhau đây là để ôn lại kỷ niệm, thăm hỏi nhau, người còn kẻ mất, thăm hỏi về đời sống lúc tuổi già…không làm được gì thì cũng giữ được tinh thần của quân đội, không hổ thẹn với lương tâm, với con cháu…” Ông Nguyễn Đức Trạch cho biết họ còn gặp được những bạn đồng ngũ ngày xưa là quý lắm. Biết nói gì hơn khi chúng ta còn có nhau…Anh là một nhà thơ có bút hiệu Trạch Gầm. Những bài thơ của anh được nhiều người thích và phổ biến chuyền nhau đọc. Nhân cuộc hội ngộ, Trạch Gầm đã đọc một vài bài do các đồng đội yêu cầu.
Quanh bàn tiệc, họ kể lại những “kỷ niệm” những ngày ở trong tù. Trại tù Vĩnh Phú có nhiều K, nhưng K4 đặc biệt nhất vì trại tù xây trên vùng đất “không chân”, lún sụt bất ngờ, và trại K4 được coi như “Trại Trừng Giới” vì sự khắt nghiệt của nó. Có anh kề lại những gương bất khuất của các tù nhân, những câu chuyện “cười” ra nước mắt, những bữa ăn “cải thiện” trong trại tù.
Câu chuyện tiếp tục, rồi ca hát giúp vui, rồi kể chuyện thăm chồng. Ông bà nào cũng đầy 1ăp chuyện để kể. Có những câu chuyện thời còn trai trẻ ở Pleiku, café Diệp Kính, con đường Hoàng Diệu, phi trường Trà Nóc, Cần Thơ, căn cứ Đồng Tâm, Mỹ Tho…v.v.
Văn nghệ “cây nhà lá vườn” với Bích Trâm, Bích Lưu, Thu Tâm, Kiệt Hồng, Ánh Minh, Hoài Hương (Biệt Đoàn Văn Nghệ Trung Ương CTCT)…
Cũng trong cuộc họp mặt nầy một số đề nghị cần có người “cầm càng” để có lần sau. Nh àthơ Hải Phương được mọi người đồng ý để cử làm trưởng nhóm. Và hứa hẹn sẽ có cuộc họp mặt vài mùa hè 2013 tại San Jose.
Buổi tiệc cuối năm chấm dút lúc 3:30pm cùng ngày.
Hầu hết những tù nhân K4 đến Mỹ theo chương Tái Định Cư Tù Nhân Chính Trị - được biết dưới tên gọi phổ thông là H.O.
Tưởng cũng nên biết qua câu chuyện của những người “Tù Cải Tạo”: “Học tập cải tạo” là tên gọi của một hình thức giam giữ mà một số nước độc tài đối xử với các nhân vật bất đồng chính kiến, hoặc là tù nhân chiến tranh. Đây là một hình thức xử phạt bằng giam giữ và lao động bắt buộc. Đối với thành phần "giai cấp thù địch", hình thức học tập cải tạo này được Cộng sản Liên Xô phổ biến và phát triển quy mô. Theo nhà bảo vệ nhân quyền Lev Ponomarev, người sáng lập tổ chức phi chính phủ Bảo vệ quyền của các tù nhân, «các trại cải tạo này chính là nhà tù ».
Tại Việt Nam sau 1975, “học tập cải tạo” rập theo khuôn mẫu của Trung Cộng đã được áp dụng tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Bắc Việt) ngay từ năm 1954 với tù binh và tù nhân bị kết án chống đối chính quyền. Một số nhà văn liên quan đến phong trào Nhân Văn - Giai Phẩm, như Phùng Quán, Nguyễn Hữu Đang, Trần Dần…v.v. phải đi “cải tạo” bằng lao động vì tư tưởng tự do của họ.
Theo Alain Wasmes, tác giả cuốn sách La peau du Pachyderme, sau 30/4, tổng cộng có đến hơn 80 trại cải tạo phân bố trên toàn đất nước, nhất là những vùng biên thùy. Người bị giam phải viết lý lịch gọi là "bản tự khai" bắt đầu với bản "sơ yếu lý lịch", tiếp theo là bài tự kiểm điểm và khai báo quá khứ: một tháng viết hai lần; mỗi bài khai dài khoảng 20 trang giấy viết tay. Viết xong thì có buổi tự khai báo tập thể để mọi người phê bình, khen chê. Ai khai nhiều thì được điểm là "tiến bộ". Tùy theo cấp bậc hoặc thời gian phục vụ cho chính phủ Việt Nam Cộng hòa mà những người này bị bắt “học tập cải tạo” thời gian vô hạn định, có người hơn 10, 20 năm. Có trường hợp lên đến 33 năm.
Theo những ước đoàn, số người đi “học tập” sau năm 1975 ở miền Nam có hơn 1,000,000 người. Theo một số tài liệu, Phạm Văn Đồng (Thủ tướng của CSVN) cho rằng con số người phải trải qua giam giữ sau này 30/4/1975 là hơn 200,000. Tính đến năm 1980 thì Cộng sản Việt Nam công nhận còn 26,000 người còn giam trong trại. Tuy nhiên 1 số quan sát viên ngoại quốc ước tính khoảng 100,000 đến 300.000 vẫn bị giam (Theo Le Livre Noir du Communisme: Crimes, Terreur, Répression do Robert Laffont, S.A, Paris xuất bản lần đầu năm 1997-Phần IV về Á Châu). Theo ước tính của Hoa Kỳ cho rằng có khoảng 165,000 người đã chết trong khi bị giam.[http://dartcenter.org/content/camp-z30-d-survivors]
Theo Aurora Foundation thì việc bị giam giữ dài hạn thường bị chuyển từ trại này sang trại khác có dụng ý ly gián để tù nhân không liên kết với nhau được và đường dây liên lạc với gia đình thêm khó khăn.[http://www.ocf.berkeley.edu/~sdenney/Vietnam-Reeducation-Camps-1982]
Nhiều người trở về sau thời gian “học tập cải tạo” được thả về địa phương để sinh sống trong tình trạng quản chế tại gia. Vì bị xếp là có lý lịch xấu nên sau khi được trả tự do, cuộc sống của nhiều người học tập cải tạo và gia đình họ gặp nhiều khó khăn do tình trạng phân biệt đối xử. Trong những người đã bị đưa đi học tập cải tạo, đã có nhiều người được đưa đi định cư ở hải ngoại, theo các chương trình nhân đạo như Chương trình Ra đi có Trật tự, một thỏa thuận giữa Việt Nam và Hoa Kỳ ký năm 1989. Theo đó thì chính phủ Mỹ dành ưu tiên nhập cảnh cho những cựu quân nhân, viên chức của Việt Nam Cộng hòa giam từ ba năm trở lên.[http://www.yale.edu/seas/bibliography/chapters/chap9.html]
Có rất nhiều các cựu quân nhân, công chức đã đến định cư tại San Jose dưới các chương trình nầy từ năm 1990.
Căn nhà bỗng ấm áp hẳn lên khi tất cả đã đến. Tràn ngập tiếng cười, chào hỏi, tay bắt mặt mừng. Những cái bắt tay siết chặt, vỗ vai, đấm vào lưng…những cái ôm vai nhau thật lâu và khoé mắt rưng rưng đỏ, có những người từ năm 1982 đến bây giờ mới gặp lại nhau.
Lúc 11:00am mọi người đến khá đông đủ, trong khi các bà vợ lo bữa ăn trưa thì các ông quây quần bên những chiếc bàn, ngồi từng nhóm nhỏ trên những chiếc ghế đặt quanh phòng. Căn phòng khách rộn ràng nhất, căn nhà bếp đã có mùi thức ăn. Những chai rượu vang bật nút, bia sủi bọt trong ly. Cụng ly chúc mừng sức khoẻ, cạn ly vì còn có dịp gặp lại nhau. Máy ảnh nháy từng hồi, ai ai cũng muốn có một tấm hình kỷ niệm, không biết sang năm có còn gặp được nhau không. Một ông nói “ Hơn 7 bó hết rồi!” nhưng cũng có người vừa tròn lục thập hoa giáp. “Ngày đó tụi mình còn trẻ quá, chưa vợ chưa con…nhìn lại bây giờ…” Chợt có tiếng thở dài. “Mình còn gặp lại được nhau là quý lắm rồi.” Một ý kiến khác “Còn nhiều người chưa có dịp gặp nhau. Mà cũng có người không “muốn” gặp lại anh em.” “Tại sao thế?” “Chúng tôi còn gặp lại nhau thân tình như thế nầy vì ngày đó chúng tôi sống trong gông cùm, cảnh tù khổ sai. sống trong đau khổ không biết ngày về…mà chúng tôi giữ được khí tiết. Còn có một số chịu không nổi nên “phản bội” anh em….có lúc đã sa ngả, nên bây giờ họ tự tránh mặt”.
Ông Trần Văn Ngà , thay mặt những người hiện diện phát biểu “Chúng tôi gặp lại nhau đây là để ôn lại kỷ niệm, thăm hỏi nhau, người còn kẻ mất, thăm hỏi về đời sống lúc tuổi già…không làm được gì thì cũng giữ được tinh thần của quân đội, không hổ thẹn với lương tâm, với con cháu…” Ông Nguyễn Đức Trạch cho biết họ còn gặp được những bạn đồng ngũ ngày xưa là quý lắm. Biết nói gì hơn khi chúng ta còn có nhau…Anh là một nhà thơ có bút hiệu Trạch Gầm. Những bài thơ của anh được nhiều người thích và phổ biến chuyền nhau đọc. Nhân cuộc hội ngộ, Trạch Gầm đã đọc một vài bài do các đồng đội yêu cầu.
Quanh bàn tiệc, họ kể lại những “kỷ niệm” những ngày ở trong tù. Trại tù Vĩnh Phú có nhiều K, nhưng K4 đặc biệt nhất vì trại tù xây trên vùng đất “không chân”, lún sụt bất ngờ, và trại K4 được coi như “Trại Trừng Giới” vì sự khắt nghiệt của nó. Có anh kề lại những gương bất khuất của các tù nhân, những câu chuyện “cười” ra nước mắt, những bữa ăn “cải thiện” trong trại tù.
Ống hút thuốc Lào kỷ niệm từ trại tù.
Có một người mang theo chiếc điếu cày, loại điếu dung để hút thuốc lào; chiếc điếu nầy làm bằng ống nhôm lượm được trong trại “cải tạo” , nó là hiện vật, là chứng nhân của nh4ưng ngày gian khồ. Nhiều người đã quay quần bên chiếc điếu, kéo những “bi” thuốc lào, ém hơi, nhả khói…say ngất ngưỡng. Hút để nhớ lại một thời đã đi qua. Khói thuốc lào gặp khí lạnh không tan mà quyện lại vần vũ trong hàng hiên nhà như sương, như khói. Có ông gật gù sảng khoái, có ông ho sặc sụa mặt đỏ phừng phừng. Một kỷ niệm sống dậy của một thời. Một ông kể lại “Lần đầu tiên tôi kéo một hơi, bạn bè bảo ém khói…mới sáng sớm làm một “bi” tôi đã ngã lăn quay từ trên sạp chúi đầu xuống đất.”Câu chuyện tiếp tục, rồi ca hát giúp vui, rồi kể chuyện thăm chồng. Ông bà nào cũng đầy 1ăp chuyện để kể. Có những câu chuyện thời còn trai trẻ ở Pleiku, café Diệp Kính, con đường Hoàng Diệu, phi trường Trà Nóc, Cần Thơ, căn cứ Đồng Tâm, Mỹ Tho…v.v.
Văn nghệ “cây nhà lá vườn” với Bích Trâm, Bích Lưu, Thu Tâm, Kiệt Hồng, Ánh Minh, Hoài Hương (Biệt Đoàn Văn Nghệ Trung Ương CTCT)…
Cũng trong cuộc họp mặt nầy một số đề nghị cần có người “cầm càng” để có lần sau. Nh àthơ Hải Phương được mọi người đồng ý để cử làm trưởng nhóm. Và hứa hẹn sẽ có cuộc họp mặt vài mùa hè 2013 tại San Jose.
Buổi tiệc cuối năm chấm dút lúc 3:30pm cùng ngày.
Hầu hết những tù nhân K4 đến Mỹ theo chương Tái Định Cư Tù Nhân Chính Trị - được biết dưới tên gọi phổ thông là H.O.
Tưởng cũng nên biết qua câu chuyện của những người “Tù Cải Tạo”: “Học tập cải tạo” là tên gọi của một hình thức giam giữ mà một số nước độc tài đối xử với các nhân vật bất đồng chính kiến, hoặc là tù nhân chiến tranh. Đây là một hình thức xử phạt bằng giam giữ và lao động bắt buộc. Đối với thành phần "giai cấp thù địch", hình thức học tập cải tạo này được Cộng sản Liên Xô phổ biến và phát triển quy mô. Theo nhà bảo vệ nhân quyền Lev Ponomarev, người sáng lập tổ chức phi chính phủ Bảo vệ quyền của các tù nhân, «các trại cải tạo này chính là nhà tù ».
Tại Việt Nam sau 1975, “học tập cải tạo” rập theo khuôn mẫu của Trung Cộng đã được áp dụng tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Bắc Việt) ngay từ năm 1954 với tù binh và tù nhân bị kết án chống đối chính quyền. Một số nhà văn liên quan đến phong trào Nhân Văn - Giai Phẩm, như Phùng Quán, Nguyễn Hữu Đang, Trần Dần…v.v. phải đi “cải tạo” bằng lao động vì tư tưởng tự do của họ.
Quang cảnh cuộc họp mặt.
Sau 1975, (30/4/1975), "học tập cải tạo" là nói đến việc tập trung để cải tạo của Cộng sản Việt Nam đối với dân, quân, cán, chính Việt Nam Cộng hòa. Hệ thống giam giữ quy mô này lấy mẫu từ trại tù lao động của Liên Xô, Trung Cộng.Theo Alain Wasmes, tác giả cuốn sách La peau du Pachyderme, sau 30/4, tổng cộng có đến hơn 80 trại cải tạo phân bố trên toàn đất nước, nhất là những vùng biên thùy. Người bị giam phải viết lý lịch gọi là "bản tự khai" bắt đầu với bản "sơ yếu lý lịch", tiếp theo là bài tự kiểm điểm và khai báo quá khứ: một tháng viết hai lần; mỗi bài khai dài khoảng 20 trang giấy viết tay. Viết xong thì có buổi tự khai báo tập thể để mọi người phê bình, khen chê. Ai khai nhiều thì được điểm là "tiến bộ". Tùy theo cấp bậc hoặc thời gian phục vụ cho chính phủ Việt Nam Cộng hòa mà những người này bị bắt “học tập cải tạo” thời gian vô hạn định, có người hơn 10, 20 năm. Có trường hợp lên đến 33 năm.
Theo những ước đoàn, số người đi “học tập” sau năm 1975 ở miền Nam có hơn 1,000,000 người. Theo một số tài liệu, Phạm Văn Đồng (Thủ tướng của CSVN) cho rằng con số người phải trải qua giam giữ sau này 30/4/1975 là hơn 200,000. Tính đến năm 1980 thì Cộng sản Việt Nam công nhận còn 26,000 người còn giam trong trại. Tuy nhiên 1 số quan sát viên ngoại quốc ước tính khoảng 100,000 đến 300.000 vẫn bị giam (Theo Le Livre Noir du Communisme: Crimes, Terreur, Répression do Robert Laffont, S.A, Paris xuất bản lần đầu năm 1997-Phần IV về Á Châu). Theo ước tính của Hoa Kỳ cho rằng có khoảng 165,000 người đã chết trong khi bị giam.[http://dartcenter.org/content/camp-z30-d-survivors]
Theo Aurora Foundation thì việc bị giam giữ dài hạn thường bị chuyển từ trại này sang trại khác có dụng ý ly gián để tù nhân không liên kết với nhau được và đường dây liên lạc với gia đình thêm khó khăn.[http://www.ocf.berkeley.edu/~sdenney/Vietnam-Reeducation-Camps-1982]
Nhiều người trở về sau thời gian “học tập cải tạo” được thả về địa phương để sinh sống trong tình trạng quản chế tại gia. Vì bị xếp là có lý lịch xấu nên sau khi được trả tự do, cuộc sống của nhiều người học tập cải tạo và gia đình họ gặp nhiều khó khăn do tình trạng phân biệt đối xử. Trong những người đã bị đưa đi học tập cải tạo, đã có nhiều người được đưa đi định cư ở hải ngoại, theo các chương trình nhân đạo như Chương trình Ra đi có Trật tự, một thỏa thuận giữa Việt Nam và Hoa Kỳ ký năm 1989. Theo đó thì chính phủ Mỹ dành ưu tiên nhập cảnh cho những cựu quân nhân, viên chức của Việt Nam Cộng hòa giam từ ba năm trở lên.[http://www.yale.edu/seas/bibliography/chapters/chap9.html]
Có rất nhiều các cựu quân nhân, công chức đã đến định cư tại San Jose dưới các chương trình nầy từ năm 1990.
Gửi ý kiến của bạn
