NGUYỄN THÔNG
(1827 - 1884)
.
Nguyễn Thông tự Hy Phần, hiệu Kỳ Xuyên, Độn Am, quê tỉnh Gia Định (nay Long An). Năm 1849, ông đỗ Cử nhân, bổ làm Huấn đạo tỉnh An Giang. Năm 1856, ông làm ở Hàn lâm viện, sau đấy lo biên soạn bộ “Nhân sự kim giám” (gương vàng soi người). Năm 1859, Pháp chiếm Gia Định, ông tham gia chống giặc cùng Thống đốc Tôn Thất Thiệp.
.
Năm 1862, Phan Thanh Giản ký với Pháp Hòa ước Nhâm Tuất, giao 3 tỉnh miềm Đông Nam Kỳ là Biên Hòa, Gia Định và Định Tường cho Pháp, Phan Thanh Giản lại đề cử ông đến Vĩnh Long giữ chức Đốc học (năm 1863 đến 1864).
Năm 1867, ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ là Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên cũng bị Pháp xâm chiếm. Ông không ở vùng giặc chiếm, về tị địa ở tỉnh Bình Thuận dạy học để sinh sống. Sau đấy, triều đình triệu ông hồi kinh, cử làm Án sát tỉnh Khánh Hòa rồi Quảng Ngãi. Ông lại dâng vua Tự Đức bốn bản điều trần về kế sách hưng quốc nhưng bị triều đình lơ là!
.
Năm 1786, triều đình phong ông Hàn lâm viện trứ tác, tại đây ông cùng các ông Hoàng Dụng Tân, Bùi Ước lo tu chỉnh bộ “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” và soạn bộ “Việt sử cương giám khảo lược”. Năm 1787, triều đình Huế bổ ông làm Doanh điền sứ Bình Thuận. Làm việc được thời gian, sức khỏe càng ngày càng yếu nên ông xin nghỉ việc.
Tuy nghỉ việc nhưng ông vẫn lo lắng, ổn định đời sống dân chúng tại địa phương ở Bình Thuận, triều đình Huế thấy ông dù nghỉ việc vẫn thương dân lo nước nên bổ nhiệm ông chức Điền nông phó sứ kiêm Đốc học tỉnh Bình Thuận.
.
Ông mất tại Bình Thuận vào năm 1884, hưởng thọ 58 tuổi. Các tác phẩm của ông: Độn am thi tập; Ngọa du sào tập. Dương chinh lục; Khâm định nhân sự kim giám...
.
Cảm niệm: Nguyễn Thông
.
Nguyễn Thông, xa xót cảnh giang sơn!
Quân Pháp xâm lăng, quyết sống còn!
Mong mỏi giúp dân, nung nấu nghĩa
Thiết tha nòi giống, nguyện lo toan!
.
Nguyễn Lộc Yên
.
.
Gửi ý kiến của bạn