Trang Sử Việt: Đỗ Quang

(1807-1866)

.

     Đỗ Tông Quang, phải bỏ chữ Tông vì kỵ húy vua Thiệu Trị (Miên Tông) thành Đỗ Quang, ông hiệu Huy Cát, sinh trong một gia đình khoa bảng ở huyện Gia Lộc, phủ Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Năm 1832, ông đỗ Tam giáp đồng Tiến sĩ, được bổ làm quan qua các chức: Tuần phủ Diễn Châu, Án sát Quảng Trị, năm 1841 làm Thị lang Bộ công. 

.

     Năm 1848, ông giữ chức Tuần phủ Định Tường, đã thanh trừng bọn cường hào ác bá và giữ liêm chính nên nhân dân rất mến mộ. 

    Năm 1860, triều đình Huế cử ông vào Gia Định để hiệp cùng quan quân ta chống quân xâm lăng Pháp.       

    Sau khi đồn Chí Hoà rơi vào tay giặc Pháp, Đỗ Quang dẫn tàn quân đến Biên Hoà. Triều đình nghị tội, ông bị cách chức nhưng vẫn lưu dụng. Nơi đây, Đỗ Quang bí mật sai người khuyến khích các sĩ phu và hào mục ở Gia Định đứng ra tuyển mộ binh sĩ để chờ đợi thời cơ. 

    Năm 1861, quân Pháp tấn công Biên Hoà, đồn thất thủ, ông đem quân đến Tân Hòa (thuộc Gò Công) hiệp cùng Phó lãnh binh Trương Định tiếp tục chống Pháp.

.

     Chính ông đề nghị Nguyễn Đình Chiểu làm văn tế “Nghĩa sĩ Cần Giuộc” để truy điệu các nghĩa sĩ đã hy sinh và nung nấu ý chí căm thù thực dân Pháp. 

    Hoà ước Nhâm Tuất (1862) ký kết, triều đình Huế giao cho Pháp 3 tỉnh miền Đông (Biên Hòa, Gia Định, Định Tường)! Ông u uất, nên khi vua triệu ông về kinh cử làm Tuần phủ Nam Định, ông dâng sớ xin không nhận chức. 

.

     Năm 1883, một lần nữa, triệu ông về kinh làm Tham tri Bộ hộ, ông vẫn xin không nhận. Năm 1864, ở Hải Dương, Quảng Yên bị giặc biển quấy nhiễu, ông lo cho dân mới ra giữ chức Tham tán Hải An, sau khi tình hình ổn định, ông lại trả ấn xin về quê. Ông mất năm 1866, hưởng thọ 59 tuổi.

.