ĐOÀN THƯỢNG
(1184-1228)
Đoàn Thượng quê làng Thung Độ, thuộc tỉnh Hải Dương, ông lớn lên lúc nhà Lý đang suy vi, nhiều nơi nổi dậy chống lại triều đình. Năm 1207, Đoàn Thượng và Đoàn Chủ chiêu quân chống lại triều đình, chiếm vùng Hồng (Vùng Hồng gồm các huyện ở phía nam tỉnh Hải Dương ngày nay).
Tháng 10 năm 1208, Lý Cao Tông sai Phạm Du coi việc quân ở châu Nghệ An. Phạm Du nhân cơ hội chống lại triều đình. Lý Cao Tông cử Phạm Bỉnh Di đem quân dẹp Phạm Du. Quân của Phạm Du bị đánh tan, Phạm Du chạy đến Cổ Miệt (Hồng Châu) cùng với Đoàn Thượng, hợp binh chống lại triều đình, đem quân đánh Đằng Châu, quân Phạm Bỉnh Di bị thua. Tháng 2 năm 1209, Bỉnh Di lại đem binh ở Đằng Châu, Khoái Châu đi đánh Phạm Du. Phạm Du thua trận bỏ trốn. Bỉnh Di tịch biên gia sản của Phạm Du rồi đốt hết.Tháng 3 năm 1209, Phạm Bỉnh Di đánh Đoàn Thượng tại Vệ Kiều. Quân Đoàn Thượng thua trận, Đoàn Chủ bị giết.
Tháng 4 năm 1209, Bỉnh Di lại đánh tan quân Đoàn Thượng. Phạm Du ngầm sai người về kinh đút lót cho các tham quan, nói rằng Bỉnh Di tàn ác, đốt phá nhà lương dân, xin về kinh minh oan. Cao Tông cho triệu Phạm Du và Bỉnh Di về triều. Phạm Du về triều trước, Cao Tông nghe lời Du; Bỉnh Di vừa đến kinh, bị bắt hạ ngục với con trai tên là Phụ.Phó tướng của Bỉnh Di là Quách Bốc nghe hung tin, đem binh về phá cửa Đại Thanh (cửa thành Thăng Long), để cứu chủ tướng. Gặp biến, Phạm Du xin vua giết cha con Bỉnh Di, rồi cùng Cao Tông chạy trốn. Quách Bốc, tôn hoàng tử Thẩm con vua Anh Tông còn nhỏ lên ngôi. Cao Tông chạy về Tam Nông, (Phú Thọ) nương nhờ nhà Hà Vạn, một thủ lĩnh có thế lực. Thái tử Sảm cùng mẹ là Đàm hoàng hậu và hai em gái chạy về Hải Ấp, Thái Bình, được Trần Lý và Tô Trung Từ (em vợ Trần Lý, là một quan lại của triều đình) phò Thái tử Sảm mang quân về kinh thành dẹp Quách Bốc. Trần Lý tử trận, Tô Trung Từ đón vua Lý Cao Tông về triều đình.
Sau đấy Cao Tông mất, thái tử Sảm lên ngôi, niên hiệu Lý Huệ Tông. Tô Trung Từ trở thành quyền thần trong triều. Sau một loạt biến cố, năm 1211, nhiều đại thần nhà Lý và cả Tô Trung Từ bị giết. Cháu gọi Trung Từ bằng cậu là Trần Tự Khánh ở Hải Ấp, đem quân về kinh thành, an táng cậu là Tô Trung Từ. Đoàn Thượng nhân đó nói với vua Huệ Tông rằng: “Trần Tự Khánh đem binh về kinh sư, là muốn mưu đồ làm phản.”Huệ Tông tin theo, hạ chiếu cho các đạo binh đánh Trần Tự Khánh. Đoàn Thượng đem binh về kinh sư, Huệ Tông phong cho tước hầu. Đoàn Thượng đem quân đánh anh em họ Trần ở ải Hoàng Điểm. Trần Tự Khánh bị thua trận. Trần Tự Khánh tìm cách liên kết với hào trưởng Nguyễn Tự để thêm vây cánh. Năm 1213, Đoàn Thượng phối hợp với quân triều đình đi đánh Trần Tự Khánh, bị Trần Tự Khánh đánh bại. Lý Huệ Tông chạy lên Lạng Châu, Đoàn Thượng rút quân khỏi kinh đô trở về vùng Hồng.
Tướng của Tự Khánh là Nguyễn Nộn đóng giữ ở Bắc Giang. Đoàn Thượng đem quân tấn công. Đoàn Thượng bị thua. Sau đấy, Nguyễn Nộn ở Bắc Giang, Đỗ Bị ở Cam Giá (thuộc Sơn Tây), tách khỏi họ Trần, cát cứ một vùng riêng.
Trần Tự Khánh củng cố lực lượng ngày càng thêm mạnh, vua Huệ Tông phải dựa vào họ Trần. Tháng 6 năm 1217, Đoàn Thượng thấy thế lực họ Trần mạnh, tạm quy hàng triều đình, được phong tước vương và vẫn giữ vùng Hồng châu.Sau khi Trần Tự Khánh chết (1223), em họ là Trần Thủ Độ nắm quyền bính. Trần Thủ Độ mang quân đánh Đoàn Thượng nhưng không thắng, Đoàn Thượng vẫn tiếp tục giữ vùng Hồng Châu.
Năm 1228, Đoàn Thượng bị sứ quân Nguyễn Nộn đánh bại và giết chết. Năm đó ông 45 tuổi. Con ông là Đoàn Văn đem gia thuộc đến hàng Nguyễn Nộn. Năm 1229, Nguyễn Nộn bị bệnh mất. Cả nước thống nhất về nhà Trần.
Cảm niệm: Đoàn Thượng
Chiêu binh chiếm giữ, ở vùng Hồng
Vùng vẫy dọc ngang, mong mỏi lòng
Xông xáo sa trường, nguy hiểm mạng
Tranh giành vương bá, ngại ngùng trông?!
Nguyễn Lộc Yên
(1184-1228)
Đoàn Thượng quê làng Thung Độ, thuộc tỉnh Hải Dương, ông lớn lên lúc nhà Lý đang suy vi, nhiều nơi nổi dậy chống lại triều đình. Năm 1207, Đoàn Thượng và Đoàn Chủ chiêu quân chống lại triều đình, chiếm vùng Hồng (Vùng Hồng gồm các huyện ở phía nam tỉnh Hải Dương ngày nay).
Tháng 10 năm 1208, Lý Cao Tông sai Phạm Du coi việc quân ở châu Nghệ An. Phạm Du nhân cơ hội chống lại triều đình. Lý Cao Tông cử Phạm Bỉnh Di đem quân dẹp Phạm Du. Quân của Phạm Du bị đánh tan, Phạm Du chạy đến Cổ Miệt (Hồng Châu) cùng với Đoàn Thượng, hợp binh chống lại triều đình, đem quân đánh Đằng Châu, quân Phạm Bỉnh Di bị thua. Tháng 2 năm 1209, Bỉnh Di lại đem binh ở Đằng Châu, Khoái Châu đi đánh Phạm Du. Phạm Du thua trận bỏ trốn. Bỉnh Di tịch biên gia sản của Phạm Du rồi đốt hết.Tháng 3 năm 1209, Phạm Bỉnh Di đánh Đoàn Thượng tại Vệ Kiều. Quân Đoàn Thượng thua trận, Đoàn Chủ bị giết.
Tháng 4 năm 1209, Bỉnh Di lại đánh tan quân Đoàn Thượng. Phạm Du ngầm sai người về kinh đút lót cho các tham quan, nói rằng Bỉnh Di tàn ác, đốt phá nhà lương dân, xin về kinh minh oan. Cao Tông cho triệu Phạm Du và Bỉnh Di về triều. Phạm Du về triều trước, Cao Tông nghe lời Du; Bỉnh Di vừa đến kinh, bị bắt hạ ngục với con trai tên là Phụ.Phó tướng của Bỉnh Di là Quách Bốc nghe hung tin, đem binh về phá cửa Đại Thanh (cửa thành Thăng Long), để cứu chủ tướng. Gặp biến, Phạm Du xin vua giết cha con Bỉnh Di, rồi cùng Cao Tông chạy trốn. Quách Bốc, tôn hoàng tử Thẩm con vua Anh Tông còn nhỏ lên ngôi. Cao Tông chạy về Tam Nông, (Phú Thọ) nương nhờ nhà Hà Vạn, một thủ lĩnh có thế lực. Thái tử Sảm cùng mẹ là Đàm hoàng hậu và hai em gái chạy về Hải Ấp, Thái Bình, được Trần Lý và Tô Trung Từ (em vợ Trần Lý, là một quan lại của triều đình) phò Thái tử Sảm mang quân về kinh thành dẹp Quách Bốc. Trần Lý tử trận, Tô Trung Từ đón vua Lý Cao Tông về triều đình.
Sau đấy Cao Tông mất, thái tử Sảm lên ngôi, niên hiệu Lý Huệ Tông. Tô Trung Từ trở thành quyền thần trong triều. Sau một loạt biến cố, năm 1211, nhiều đại thần nhà Lý và cả Tô Trung Từ bị giết. Cháu gọi Trung Từ bằng cậu là Trần Tự Khánh ở Hải Ấp, đem quân về kinh thành, an táng cậu là Tô Trung Từ. Đoàn Thượng nhân đó nói với vua Huệ Tông rằng: “Trần Tự Khánh đem binh về kinh sư, là muốn mưu đồ làm phản.”Huệ Tông tin theo, hạ chiếu cho các đạo binh đánh Trần Tự Khánh. Đoàn Thượng đem binh về kinh sư, Huệ Tông phong cho tước hầu. Đoàn Thượng đem quân đánh anh em họ Trần ở ải Hoàng Điểm. Trần Tự Khánh bị thua trận. Trần Tự Khánh tìm cách liên kết với hào trưởng Nguyễn Tự để thêm vây cánh. Năm 1213, Đoàn Thượng phối hợp với quân triều đình đi đánh Trần Tự Khánh, bị Trần Tự Khánh đánh bại. Lý Huệ Tông chạy lên Lạng Châu, Đoàn Thượng rút quân khỏi kinh đô trở về vùng Hồng.
Tướng của Tự Khánh là Nguyễn Nộn đóng giữ ở Bắc Giang. Đoàn Thượng đem quân tấn công. Đoàn Thượng bị thua. Sau đấy, Nguyễn Nộn ở Bắc Giang, Đỗ Bị ở Cam Giá (thuộc Sơn Tây), tách khỏi họ Trần, cát cứ một vùng riêng.
Trần Tự Khánh củng cố lực lượng ngày càng thêm mạnh, vua Huệ Tông phải dựa vào họ Trần. Tháng 6 năm 1217, Đoàn Thượng thấy thế lực họ Trần mạnh, tạm quy hàng triều đình, được phong tước vương và vẫn giữ vùng Hồng châu.Sau khi Trần Tự Khánh chết (1223), em họ là Trần Thủ Độ nắm quyền bính. Trần Thủ Độ mang quân đánh Đoàn Thượng nhưng không thắng, Đoàn Thượng vẫn tiếp tục giữ vùng Hồng Châu.
Năm 1228, Đoàn Thượng bị sứ quân Nguyễn Nộn đánh bại và giết chết. Năm đó ông 45 tuổi. Con ông là Đoàn Văn đem gia thuộc đến hàng Nguyễn Nộn. Năm 1229, Nguyễn Nộn bị bệnh mất. Cả nước thống nhất về nhà Trần.
Cảm niệm: Đoàn Thượng
Chiêu binh chiếm giữ, ở vùng Hồng
Vùng vẫy dọc ngang, mong mỏi lòng
Xông xáo sa trường, nguy hiểm mạng
Tranh giành vương bá, ngại ngùng trông?!
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
