Đoàn Thanh Liêm
(The Teachings of Our Fathers)
Dân tộc Việt Nam chúng ta đã tạo dựng được một nền văn hiến kéo dài đến trên 4,000 năm, trải qua biết bao nhiêu thế hệ con người. Và mỗi thế hệ đều tích lũy thêm được nhiều kinh nghiệm và sự khôn ngoan quý báu để truyền lại cho lớp con cháu tiếp nối cái truyền thống tốt đẹp đó - để mà làm vốn liếng hầu phát triển cho thêm phần sung mãn hơn nữa. Cái quá trình tích lũy này (the cumulative process) cứ tiếp tục vận hành từ đời này qua đời kia – khiến cho đất nước chúng ta mỗi ngày một thêm văn minh tiến bộ hơn – cả về mặt kinh tế vật chất cũng như về mặt văn hóa tinh thần.
Từ thuở xa xưa, khi chữ viết chưa được phổ biến, thì sự trao đổi truyền đạt kiến thức giữa con người thường diễn ra qua hình thức “truyền khẩu” – tức là bằng lời nói (oral transmission). Vì thế, mà trong dân gian vẫn sử dụng những câu ca dao, tục ngữ để diễn đạt cái suy nghĩ và tình cảm của người này với người khác. Đó chính là cái quy ước trong lối giao tiếp thường ngày mà hiện vẫn còn được áp dụng tại nhiều nơi nhất là tại các vùng nông thôn trong xã hội chúng ta ngày nay vậy.
Trong bài ghi này, tôi xin đơn cử một số lời khuyên dạy được gói ghém trong những câu thật ngắn gọn đơn giản – mà ai cũng có thể hiểu và nhớ được. Và tiếp theo xin được đưa ra một Đề nghị nho nhỏ đến với quý vị Thức giả hằng có sự quan tâm đến tương lai của Dân tộc.
I – Mấy Lời Khuyên Bảo điển hình
1 – “ Con hơn Cha, Nhà có Phúc”
Lời khuyên này có tác dụng khuyến khích cho lớp con lớp cháu phải cố gắng học tập miệt mài và hành động chuyên cần thế nào hầu đạt được những thành tích vẻ vang, thắng lợi hơn cả thế hệ của các bậc cha bác sinh thành ra mình. Về phương diện khách quan, thì điều này thật dễ hiểu – bởi lý do là thế hệ đi sau thường được thụ hưởng sự tiến bộ về khoa học kỹ thuật – cũng như về sự phát triển kinh tế mỗi ngày một nâng cao hơn – so với thế hệ đi trước. Nhưng về phương diện chủ quan, thì lời khuyên nhủ này vẫn có tác dụng khích lệ cho lớp con cháu phải cố gắng hết mình hầu làm rạng danh cho dòng tộc, cho đại gia đình của bản thân.
Cũng tương tự như vậy, cha ông ta vẫn thường nói : “ Hậu sinh khả úy” tức là những người lớn tuổi có ý đề cao, tôn trọng cái trình độ hiểu biết và cái khả năng tiến bộ của lớp người trẻ và thường là phấn khởi và tự hào về thành tích của kẻ hậu sinh thuộc lứa tuổi như con cháu của mình. Và có người còn khuyên con cháu là phải cố gắng hơn nữa để đạt cho bằng được cái danh hiệu “Hậu sinh khả ái”, thì mới thật là điều viên mãn tuyệt vời.
2 - “ Dĩ Thân Nhi Giáo”.
Câu này có ý nghĩa là “Lấy chính bản thân của mình ra để làm cái gương mà hướng dẫn cho con cháu, cho môn sinh.” Trong tiếng Anh, người ta cũng hay dùng thành ngữ “Living Example”, “Exemplary Life” để diễn đạt cái chủ trương là “ Đem chính cái lối sống của bản thân mình ra để mà thuyết phục lôi cuốn môn sinh hay con cái noi theo mình.” Điều này có tác dụng vững chắc hơn là chỉ dùng “lời nói suông” để kêu gọi con cháu phải làm thế này, thế nọ.
Tìm hiểu kinh nghiệm của các gia đình được gọi là thuận hòa với nền nếp “gia phong, gia đạo”, ta sẽ thấy được các bậc cha mẹ, ông bà đều là những con người cần mẫn, lương thiện - nhờ vậy mà họ mới chuyển giao lại được cho lớp con lớp cháu cái truyền thống đạo hạnh nghiêm túc.
Rồi trong lãnh vực giáo dục học đường cũng vậy, từ xa xưa trong xã hội nước ta, người ta vẫn đề cao vai trò của các “bậc Sư phụ” đã ra công sức đào tạo, hướng dẫn cho các môn sinh của mình trở thành những con người có trí tuệ sáng suốt và nhân cách cao quý, có đày đủ khả năng để tham gia việc cứu dân, cứu nước. Các vị Thày giáo này được tôn vinh với danh hiệu là “Lương Sư Hưng Quốc” – tức là bậc Sư phụ lương hảo thì có công góp phần quan trọng vào sự Hưng thịnh của Quốc gia.
3 – “ Quân Tử Hòa Nhi Bất Đồng “.
Từ xa xưa, cha ông ta vẫn đề cao cái đức tính của người “Chính Nhân Quân Tử” – đối nghịch với thái độ thấp kém của “Kẻ Tiểu Nhân Đê Tiện”. Câu nói này nhằm kêu gọi con người tuy có sự bất đồng ý kiến, khác biệt về lập trường với nhau – nhưng nhất quyết là không vì sự “bất đồng” như thế mà lại đâm ra “bất hòa, thù hận” đối với nhau. Một anh bạn Mỹ đã dịch câu này ra tiếng Anh như sau: “Civility even in Disagreement”. Và tôi luôn nhớ lời phát biểu của một vị giáo sư người Mỹ khác đã nói với nhóm sinh viên quốc tế về tính đa dạng về Tôn giáo ở Mỹ rằng: “We Agree to Disagree”. Giáo sư Nguyễn Ngọc Cư trong lớp dạy về môn Triết học, thì trưng dẫn câu nói trong tiếng Pháp là: “LUnité Dans La Diversité = Thống Nhất Trong Sự Dị Biệt”.
Cha ông ta cũng còn nói: “Lượng Cả Bao Dung” - tức là có ý kêu gọi tính cách rộng lượng bao dung của người trượng phu quân tử. Ngày nay, trên thế giới người ta luôn kêu gọi phải có sự “Bao Dung, Thông Cảm” trong cách đối xử giữa con người với nhau – mà trên báo chí sách vở ta vẫn thường gặp những từ ngữ: “Tolerance, Compassion”. Rõ ràng là ngày nay, tính cách “Đa nguyên về Văn hóa, Sắc tộc” (Multi-cultural, Multi-ethnic) càng được đề cao phổ biến trong thế giới mỗi ngày càng phát triển theo chiều hướng tòan cầu hóa, đại chúng hóa.
4 – “ Quan Nhất Thời – Dân Vạn Đại “.
Ngay từ cái thời quân chủ phong kiến xa xưa, trong dân gian vẫn truyền tụng câu nói thật ngắn gọn và súc tích này. Chỉ với vẻn vẹn có 6 chữ, mà ý nghĩa thật đanh thép rõ ràng : Cái chuyện giữ vai trò chỉ huy lãnh đạo trong guồng máy công quyền (ngày xưa gọi là làm quan) – thì cũng chỉ có thể kéo dài trong một thời gian nhất định nào đó mà thôi. Trái lại, thì Quần chúng Nhân dân mới là một thực thể tồn tại lâu dài, vĩnh viễn. Lời phát biểu này có ý nhắc nhở cho các viên chức chính quyền phải biết cái giới hạn, cái vị thế tương đối của mình – để mà liệu cách hành xử làm sao cho thích đáng hầu giữ được sự tin tưởng quý trọng của quần chúng đối với mình.
Cũng trong ý hướng kêu gọi sự “biết điều, tính phải chăng” của giới quan quyền, mà dân gian còn hay nhắc nhở qua câu nói rõ ràng mà thẳng thắn bộc trực như sau: “Trăm năm bia đá thì mòn
Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ “.
II – Một Đề Nghị Nho Nhỏ với các bậc Thức Giả.
Trên đây, tôi chỉ mới trưng dẫn có 4 câu ngắn ngủi như là một minh họa cho cả một kho tàng chứa đựng kinh nghiệm khôn ngoan, sự minh triết do cha ông chúng ta đã tích lũy được và chuyển giao truyền đạt lại cho bao nhiêu thế hệ con cháu kế tiếp – qua những câu văn ngắn gọn dễ nhớ dễ thuộc đối với đại chúng. Có thể kê ra đến hàng ngàn những câu nói phổ biến qua những ca dao tục ngữ đại lọai như thế.
Ngày nay trong sinh họat của dân tộc chúng ta đã có sự biến đổi về nhiều phương diện chính trị, văn hóa cũng như xã hội, cho nên công việc truyền đạt chuyển giao lại những kinh nghiệm quý báu đó cho các thế hệ trẻ cũng phải sử dụng những phương cách thích hợp – để dễ bề “thẩm thấu, nhập thể” vào trong trí óc và cả tâm hồn của lớp thanh thiếu niên – mà đặc biệt là các con em của hàng triệu gia đình sinh sống tại nước ngòai rải rác khắp năm châu.
Tại nhiều nước, đã có những cố gắng mở những lớp dạy tiếng Việt và văn hóa lịch sử Việt nam cho các em nhỏ. Đó là điều thật đáng hoan nghênh, khích lệ vì có tác dụng bảo tồn và phát triển văn hóa Việt nam nơi các cộng đồng người Việt tại nước ngòai. Vì lý do các thế hệ thứ hai, thứ ba sinh trưởng ở hải ngọai, thì họ cần phải “hội nhập sâu sắc” vào nền văn hóa của quốc gia sở tại hầu có được chỗ đứng vững chãi trong xã hội đó. Do vậy, mà các cháu lại đâm ra ít hiểu biết, ít gắn bó với ngôn ngữ và truyền thống văn hóa của cha ông mình. Các lớp học Việt ngữ cũng như các hình thức đa dạng về sinh họat văn hóa giáo dục khác đều góp phần tích cực bổ túc cho sự thiếu sót này của lớp em, cháu chúng ta.
Qua nhận định sơ khởi như trên, người viết có một đề nghị nho nhỏ xin được gửi đến các vị thức giả vốn có sự quan tâm sâu sắc đối với việc phát huy và phổ biến văn hóa Việt nam nơi những thế hệ trẻ thuộc các cộng đồng người Việt tại hải ngọai. Đại cương như sau:
Quý vị có thể hợp lại với nhau để cùng thảo luận về việc sọan thảo một tài liệu diễn giảng những Lời Giáo Huấn Khuyên Nhủ đã từng được truyền đạt qua những Ca dao Tục ngữ từ nhiều thế hệ xưa nay. Vì tài liệu này chủ yếu nhằm vào các đối tượng là lớp thanh thiếu niên sinh trưởng ở nước ngòai, nên cần được biên sọan với lối văn đơn giản, sáng sủa – kèm theo những thành ngữ bằng Anh văn, Pháp văn chẳng hạn mà có nội dung tương tự như mỗi câu Ca dao Tục ngữ thông dụng trong ngôn ngữ Việt nam chúng ta. Nhờ vậy, các em cháu mới có thể lãnh hội tiếp thu trọn vẹn cái nội dung của “Sứ Điệp” mà ta muốn gửi đến cho họ. Tài liệu này cũng nên được dịch ra mấy sinh ngữ thông dụng như tiếng Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha v.v… để dễ phổ biến cho thế hệ trẻ người Việt – mà cũng để giới thiệu văn hóa Việt nam đến với người bản xứ tại các quốc gia và lãnh thổ có đông người Việt cư ngụ sinh sống.
Người viết xin mạo muội đưa ra cái ý kiến sơ khởi như trên với ước mong nhận được sự đáp ứng phản hồi của đông đảo các vị thức giả - để lần hồi chúng ta có thể tiến tới việc thực hiện một Dự án có ích lợi thiết thực trong việc chuyển giao truyền đạt lại cái nền nếp truyền thống tốt đẹp của Dân tộc chúng ta cho các thế hệ nối tiếp trong thế kỷ XXI ngày nay vậy./
Tysons Corner, Virginia, Tháng Ba 2013
Đoàn Thanh Liêm
(The Teachings of Our Fathers)
Dân tộc Việt Nam chúng ta đã tạo dựng được một nền văn hiến kéo dài đến trên 4,000 năm, trải qua biết bao nhiêu thế hệ con người. Và mỗi thế hệ đều tích lũy thêm được nhiều kinh nghiệm và sự khôn ngoan quý báu để truyền lại cho lớp con cháu tiếp nối cái truyền thống tốt đẹp đó - để mà làm vốn liếng hầu phát triển cho thêm phần sung mãn hơn nữa. Cái quá trình tích lũy này (the cumulative process) cứ tiếp tục vận hành từ đời này qua đời kia – khiến cho đất nước chúng ta mỗi ngày một thêm văn minh tiến bộ hơn – cả về mặt kinh tế vật chất cũng như về mặt văn hóa tinh thần.
Từ thuở xa xưa, khi chữ viết chưa được phổ biến, thì sự trao đổi truyền đạt kiến thức giữa con người thường diễn ra qua hình thức “truyền khẩu” – tức là bằng lời nói (oral transmission). Vì thế, mà trong dân gian vẫn sử dụng những câu ca dao, tục ngữ để diễn đạt cái suy nghĩ và tình cảm của người này với người khác. Đó chính là cái quy ước trong lối giao tiếp thường ngày mà hiện vẫn còn được áp dụng tại nhiều nơi nhất là tại các vùng nông thôn trong xã hội chúng ta ngày nay vậy.
Trong bài ghi này, tôi xin đơn cử một số lời khuyên dạy được gói ghém trong những câu thật ngắn gọn đơn giản – mà ai cũng có thể hiểu và nhớ được. Và tiếp theo xin được đưa ra một Đề nghị nho nhỏ đến với quý vị Thức giả hằng có sự quan tâm đến tương lai của Dân tộc.
I – Mấy Lời Khuyên Bảo điển hình
1 – “ Con hơn Cha, Nhà có Phúc”
Lời khuyên này có tác dụng khuyến khích cho lớp con lớp cháu phải cố gắng học tập miệt mài và hành động chuyên cần thế nào hầu đạt được những thành tích vẻ vang, thắng lợi hơn cả thế hệ của các bậc cha bác sinh thành ra mình. Về phương diện khách quan, thì điều này thật dễ hiểu – bởi lý do là thế hệ đi sau thường được thụ hưởng sự tiến bộ về khoa học kỹ thuật – cũng như về sự phát triển kinh tế mỗi ngày một nâng cao hơn – so với thế hệ đi trước. Nhưng về phương diện chủ quan, thì lời khuyên nhủ này vẫn có tác dụng khích lệ cho lớp con cháu phải cố gắng hết mình hầu làm rạng danh cho dòng tộc, cho đại gia đình của bản thân.
Cũng tương tự như vậy, cha ông ta vẫn thường nói : “ Hậu sinh khả úy” tức là những người lớn tuổi có ý đề cao, tôn trọng cái trình độ hiểu biết và cái khả năng tiến bộ của lớp người trẻ và thường là phấn khởi và tự hào về thành tích của kẻ hậu sinh thuộc lứa tuổi như con cháu của mình. Và có người còn khuyên con cháu là phải cố gắng hơn nữa để đạt cho bằng được cái danh hiệu “Hậu sinh khả ái”, thì mới thật là điều viên mãn tuyệt vời.
2 - “ Dĩ Thân Nhi Giáo”.
Câu này có ý nghĩa là “Lấy chính bản thân của mình ra để làm cái gương mà hướng dẫn cho con cháu, cho môn sinh.” Trong tiếng Anh, người ta cũng hay dùng thành ngữ “Living Example”, “Exemplary Life” để diễn đạt cái chủ trương là “ Đem chính cái lối sống của bản thân mình ra để mà thuyết phục lôi cuốn môn sinh hay con cái noi theo mình.” Điều này có tác dụng vững chắc hơn là chỉ dùng “lời nói suông” để kêu gọi con cháu phải làm thế này, thế nọ.
Tìm hiểu kinh nghiệm của các gia đình được gọi là thuận hòa với nền nếp “gia phong, gia đạo”, ta sẽ thấy được các bậc cha mẹ, ông bà đều là những con người cần mẫn, lương thiện - nhờ vậy mà họ mới chuyển giao lại được cho lớp con lớp cháu cái truyền thống đạo hạnh nghiêm túc.
Rồi trong lãnh vực giáo dục học đường cũng vậy, từ xa xưa trong xã hội nước ta, người ta vẫn đề cao vai trò của các “bậc Sư phụ” đã ra công sức đào tạo, hướng dẫn cho các môn sinh của mình trở thành những con người có trí tuệ sáng suốt và nhân cách cao quý, có đày đủ khả năng để tham gia việc cứu dân, cứu nước. Các vị Thày giáo này được tôn vinh với danh hiệu là “Lương Sư Hưng Quốc” – tức là bậc Sư phụ lương hảo thì có công góp phần quan trọng vào sự Hưng thịnh của Quốc gia.
3 – “ Quân Tử Hòa Nhi Bất Đồng “.
Từ xa xưa, cha ông ta vẫn đề cao cái đức tính của người “Chính Nhân Quân Tử” – đối nghịch với thái độ thấp kém của “Kẻ Tiểu Nhân Đê Tiện”. Câu nói này nhằm kêu gọi con người tuy có sự bất đồng ý kiến, khác biệt về lập trường với nhau – nhưng nhất quyết là không vì sự “bất đồng” như thế mà lại đâm ra “bất hòa, thù hận” đối với nhau. Một anh bạn Mỹ đã dịch câu này ra tiếng Anh như sau: “Civility even in Disagreement”. Và tôi luôn nhớ lời phát biểu của một vị giáo sư người Mỹ khác đã nói với nhóm sinh viên quốc tế về tính đa dạng về Tôn giáo ở Mỹ rằng: “We Agree to Disagree”. Giáo sư Nguyễn Ngọc Cư trong lớp dạy về môn Triết học, thì trưng dẫn câu nói trong tiếng Pháp là: “LUnité Dans La Diversité = Thống Nhất Trong Sự Dị Biệt”.
Cha ông ta cũng còn nói: “Lượng Cả Bao Dung” - tức là có ý kêu gọi tính cách rộng lượng bao dung của người trượng phu quân tử. Ngày nay, trên thế giới người ta luôn kêu gọi phải có sự “Bao Dung, Thông Cảm” trong cách đối xử giữa con người với nhau – mà trên báo chí sách vở ta vẫn thường gặp những từ ngữ: “Tolerance, Compassion”. Rõ ràng là ngày nay, tính cách “Đa nguyên về Văn hóa, Sắc tộc” (Multi-cultural, Multi-ethnic) càng được đề cao phổ biến trong thế giới mỗi ngày càng phát triển theo chiều hướng tòan cầu hóa, đại chúng hóa.
4 – “ Quan Nhất Thời – Dân Vạn Đại “.
Ngay từ cái thời quân chủ phong kiến xa xưa, trong dân gian vẫn truyền tụng câu nói thật ngắn gọn và súc tích này. Chỉ với vẻn vẹn có 6 chữ, mà ý nghĩa thật đanh thép rõ ràng : Cái chuyện giữ vai trò chỉ huy lãnh đạo trong guồng máy công quyền (ngày xưa gọi là làm quan) – thì cũng chỉ có thể kéo dài trong một thời gian nhất định nào đó mà thôi. Trái lại, thì Quần chúng Nhân dân mới là một thực thể tồn tại lâu dài, vĩnh viễn. Lời phát biểu này có ý nhắc nhở cho các viên chức chính quyền phải biết cái giới hạn, cái vị thế tương đối của mình – để mà liệu cách hành xử làm sao cho thích đáng hầu giữ được sự tin tưởng quý trọng của quần chúng đối với mình.
Cũng trong ý hướng kêu gọi sự “biết điều, tính phải chăng” của giới quan quyền, mà dân gian còn hay nhắc nhở qua câu nói rõ ràng mà thẳng thắn bộc trực như sau: “Trăm năm bia đá thì mòn
Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ “.
II – Một Đề Nghị Nho Nhỏ với các bậc Thức Giả.
Trên đây, tôi chỉ mới trưng dẫn có 4 câu ngắn ngủi như là một minh họa cho cả một kho tàng chứa đựng kinh nghiệm khôn ngoan, sự minh triết do cha ông chúng ta đã tích lũy được và chuyển giao truyền đạt lại cho bao nhiêu thế hệ con cháu kế tiếp – qua những câu văn ngắn gọn dễ nhớ dễ thuộc đối với đại chúng. Có thể kê ra đến hàng ngàn những câu nói phổ biến qua những ca dao tục ngữ đại lọai như thế.
Ngày nay trong sinh họat của dân tộc chúng ta đã có sự biến đổi về nhiều phương diện chính trị, văn hóa cũng như xã hội, cho nên công việc truyền đạt chuyển giao lại những kinh nghiệm quý báu đó cho các thế hệ trẻ cũng phải sử dụng những phương cách thích hợp – để dễ bề “thẩm thấu, nhập thể” vào trong trí óc và cả tâm hồn của lớp thanh thiếu niên – mà đặc biệt là các con em của hàng triệu gia đình sinh sống tại nước ngòai rải rác khắp năm châu.
Tại nhiều nước, đã có những cố gắng mở những lớp dạy tiếng Việt và văn hóa lịch sử Việt nam cho các em nhỏ. Đó là điều thật đáng hoan nghênh, khích lệ vì có tác dụng bảo tồn và phát triển văn hóa Việt nam nơi các cộng đồng người Việt tại nước ngòai. Vì lý do các thế hệ thứ hai, thứ ba sinh trưởng ở hải ngọai, thì họ cần phải “hội nhập sâu sắc” vào nền văn hóa của quốc gia sở tại hầu có được chỗ đứng vững chãi trong xã hội đó. Do vậy, mà các cháu lại đâm ra ít hiểu biết, ít gắn bó với ngôn ngữ và truyền thống văn hóa của cha ông mình. Các lớp học Việt ngữ cũng như các hình thức đa dạng về sinh họat văn hóa giáo dục khác đều góp phần tích cực bổ túc cho sự thiếu sót này của lớp em, cháu chúng ta.
Qua nhận định sơ khởi như trên, người viết có một đề nghị nho nhỏ xin được gửi đến các vị thức giả vốn có sự quan tâm sâu sắc đối với việc phát huy và phổ biến văn hóa Việt nam nơi những thế hệ trẻ thuộc các cộng đồng người Việt tại hải ngọai. Đại cương như sau:
Quý vị có thể hợp lại với nhau để cùng thảo luận về việc sọan thảo một tài liệu diễn giảng những Lời Giáo Huấn Khuyên Nhủ đã từng được truyền đạt qua những Ca dao Tục ngữ từ nhiều thế hệ xưa nay. Vì tài liệu này chủ yếu nhằm vào các đối tượng là lớp thanh thiếu niên sinh trưởng ở nước ngòai, nên cần được biên sọan với lối văn đơn giản, sáng sủa – kèm theo những thành ngữ bằng Anh văn, Pháp văn chẳng hạn mà có nội dung tương tự như mỗi câu Ca dao Tục ngữ thông dụng trong ngôn ngữ Việt nam chúng ta. Nhờ vậy, các em cháu mới có thể lãnh hội tiếp thu trọn vẹn cái nội dung của “Sứ Điệp” mà ta muốn gửi đến cho họ. Tài liệu này cũng nên được dịch ra mấy sinh ngữ thông dụng như tiếng Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha v.v… để dễ phổ biến cho thế hệ trẻ người Việt – mà cũng để giới thiệu văn hóa Việt nam đến với người bản xứ tại các quốc gia và lãnh thổ có đông người Việt cư ngụ sinh sống.
Người viết xin mạo muội đưa ra cái ý kiến sơ khởi như trên với ước mong nhận được sự đáp ứng phản hồi của đông đảo các vị thức giả - để lần hồi chúng ta có thể tiến tới việc thực hiện một Dự án có ích lợi thiết thực trong việc chuyển giao truyền đạt lại cái nền nếp truyền thống tốt đẹp của Dân tộc chúng ta cho các thế hệ nối tiếp trong thế kỷ XXI ngày nay vậy./
Tysons Corner, Virginia, Tháng Ba 2013
Đoàn Thanh Liêm
Gửi ý kiến của bạn
