Mark Zuckerberg: Person of the Year
Đinh Yên Thảo
Nền xanh dương, bình dị và nhẹ nhàng của tuổi trẻ và hy vọng, facebook lặng lẽ trở thành một “vương quốc” cường thịnh với 550 triệu “thần dân” cho đến nay. Con số một tỉ “thần dân” nằm trong tầm tay của facebook và được dự tính sẽ đạt đến trong năm 2012. Ai là “Quốc Vương” của facebook, nếu không phải là Mark Zuckerberg, chàng tỉ phú Mỹ chỉ 26 tuổi và người vừa được tạp chí Time bình chọn là “Nhân vật của năm”-“Person of the Year” 2010.
*
Ở tuổi 18, nếu đánh đổi đam mê và khát vọng của mình để lấy một triệu đô la, bạn chọn điều nào" Tất nhiên, với nhiều người, không chỉ tuổi 18, một triệu đô la đã là giấc mơ cuộc đời. Còn với Mark Zuckerberg, anh khước từ lời chào mời “béo bở” của AOL và Microsoft để tiếp tục con đường sinh viên của mình. Rồi tạo dựng nên một “Vương quốc” cho riêng mình. Cùng hàng trăm triệu người trên thế giới. Ở đó, là một thế giới rộng mở, không còn những cách biệt, rào cản. Ước vọng của chủ nhân facabook được ghi ngay trên trang mạng cá nhân của mình rằng “phóng khoáng, tạo dựng những điều giúp mọi người nối kết và san sẻ những gì quan trọng của mình, những cuộc cách mạng, dòng thông tin, trường phái tối giản (minimalism)”. Và đúng như lời giới thiệu về trường phái tối giản của mình, một trường phái mang sự thuần khiết, giản dị và cô đọng, khó ai có thể tưởng tượng được chàng trai có khuôn mặt trẻ thơ trong trang phục quần jeans, áo thun, vẫn lái chiếc xe Acura màu đen hàng ngày đi làm kia, lại là một tỉ phú trẻ đầy thiên khiếu từ thửơ nhỏ, một khoa học gia điện toán đang làm một cuộc cách mạng mạnh mẽ trong thời đại thông tin. Không chỉ một cuộc cách mạng kỹ thuật, mà còn là một cuộc cách mạng về mối quan hệ giữa con người.
Sinh năm 1984, là con trai duy nhất có ba chị em gái trong gia đình gốc Do Thái, có cha là nha sĩ và mẹ là một bác sĩ tâm lý, nhưng nghỉ việc để quản trị văn phòng của cha, may mắn cho Mark đã chẳng sinh ra trong một gia đình Á đông để trở thành một bác sĩ theo con đường vạch sẵn như cha mẹ. Ngay từ bậc trung học anh đã xuất chúng trong các môn học nhân văn và khoa học, yêu thích thi văn, triết học, ngôn ngữ.
Trong đơn nhập học đại học, Mark ghi rằng có thể đọc và viết đến bốn, năm ngoại ngữ khác như Do Thái, Pháp, La Tinh, Hy Lạp cổ, và hiện vẫn cật lực học thêm tiếng Hoa vì có bạn gái gốc Hoa. Trong khi những người khác nhìn thấy ở anh một sự vượt trội tột bực về điện toán, khi có thể lập trình, viết game từ ngay bậc bán trung học. 12 tuổi, Mark đã lập trình nối mạng cho văn phòng làm việc của cha. Nhìn thấy đam mê và khả năng của con, cha Mark đã mời thầy kèm riêng cho anh về điện toán. Khi lên bậc trung học, Mark đã lấy những khóa học điện toán dành cho sinh viên Cao học. Trong thời gian này, cùng với một bạn đồng học, Mark lập trình một nhu liệu giới thiệu nhạc có tên gọi là Synapse, mà cả Microsoft và AOL đều ngỏ ý mua lại với giá một triệu đô la như nói trên. Thay vì bỏ túi bạc triệu, về đầu quân cho một trong hai đại công ty này với nhiều trọng đãi, Mark khước từ để tiếp tục con đường học vấn, khi ghi tên theo học Harvard. Và chính nơi đây, facebook ra đời.
Năm đầu tiên tại Harvard, Mark ghi danh theo học đồng thời cả hai ngành tâm lý và điện toán, dù khả năng lập trình của anh đã bắt đầu nổi tiếng tại đây với vài chương trình “giúp vui” cho sinh viên, cũng như giúp ích cho họ trong việc chọn lựa lớp học, tụ nhóm bạn học... Ý tưởng tạo dựng facebook ra đời, khi Mark nhạy bén nắm bắt được nhu cầu giao tiếp xã hội của các sinh viên Harvard, khi muốn chia sẻ những hình ảnh, thông tin liên lạc như trong các cuốn Niên giám học sinh và anh bắt đầu nghiên cứu và thiết kế từ ngay phòng trọ trong ký túc xá Harvard. Tháng 2 năm 2004, facebook ra đời với tên gọi Thefacebook, tiền thân của facebook hiện nay khi bỏ bớt “The”, do một chàng sinh viên năm thứ hai 19 tuổi cùng một nhóm bạn thực hiện. Khởi đầu chỉ riêng dành cho SV Harvard, rồi mở rộng ra khối đại học Ivy, đến toàn đại học Hoa Kỳ, xuống đến bậc trung học, đại học thế giới, facebook nhanh chóng gia tăng số người gia nhập. Đến khi facebook dang tay đón chào cho bất cứ cá nhân nào trên 13 tuổi khắp thế giới được “tuyên thệ” làm “thần dân” của facebook, trang mạng này phát triển như một cơn lốc xoáy với từng cột mốc 100, 200, 300... triệu thành viên. Và con số mới nhất đã là 550 triệu thành viên, trong đó gần 150 triệu người Mỹ là thành viên facebook chỉ chưa tròn 7 năm. Con số mà bất cứ các công ty kỹ nghệ, thương mại hay dịch vụ nào cũng thèm khát được nhắm đến nhóm khách hàng tiêu thụ đáng kể này.
Nếu internet là một thế giới ảo, khi vào một trang mạng hay tin tức nào đó, người ta chỉ đối diện với thông tin. Lặng lẽ. Đơn độc. Không có sự đối thoại. Thậm chí người ta còn ẩn mặt, nặc danh, trốn tránh trách nhiệm về những gì “thải” vào internet một cách thiếu đạo đức và vô trách nhiệm. Nhưng facebook, hay những xu hướng nối kết xã hội (social network) khác như mạng ký (blog) chẳng hạn, là thế giới thật với con người thật, trong mạng nhện ảo kia. Facebook rõ ràng là một cuộc cách mạng kỹ thuật, nhưng kỹ thuật cho con người, của con người chứ không phải kỹ thuật máy móc hoá con người. Khi vào facebook, người ta thấy thước phim của đứa con đầu lòng người bạn thân vừa chập chững bước đầu đời, người ta thấy những hình ảnh trong chuyến nghỉ mát đứa em hay lễ cưới của người bạn ở xa, người ta bỏ lên hình ảnh con cái trong những bộ trang phục Halloween, buổi tiệc họp mặt gia đình dịp Lễ Tạ Ơn, Giáng Sinh hay Năm mới... Họ chia sẻ những cảm xúc, bình phẩm lẫn nhau. Gần gũi, thân mật, không e ngại hay dè dặt khi chia sẻ cho người thân, bạn bè trong “network” những tâm tình, sinh hoạt của mình.
305 triệu tấm hình được đưa lên facebook trong ngày sau lễ Halloween, con số khó lòng mà tưởng tượng. Hay hơn thế nữa, facebook đang chứa khoảng 15 tỉ tấm hình và còn đang được đưa lên với tốc độ một tỉ tấm mỗi tuần. Giới lớn tuổi không cuồng nhiệt với facebook như độ tuổi đa số là dưới 34 tuổi trên facebook, nhưng đó là điều tự nhiên vì facebook mang xu hướng của tuổi trẻ, của sự cởi mở và khai phóng. Thử nhìn “F-team”, ban quản trị facebook, chỉ là những khuôn mặt trẻ độ tuổi trên dưới 30. Những quốc gia độc tài e dè facebook vì nó có thể lan truyền và cổ xúy những sự tự do tư tưởng không giới hạn. Pakistan, Iran, Syria, Trung cộng ... đã ngăn cấm giới trẻ của mình sử dụng facebook.
Ở đâu đông người, ở đó có thể quảng bá tên tuổi, quyền lực, thương phẩm, dịch vụ... Facebook trở thành nơi các chính trị gia vận động bầu cử, các ca sĩ, minh tinh tìm kiếm người hâm mộ, các đại công ty lớn nhỏ, các dịch vụ, tiểu thương quảng cáo khách hàng ... Xu hướng quảng cáo hiện nay không còn mang tính đại chúng nữa, mà nhắm vào những nhóm khách hàng riêng biệt, tùy theo độ tuổi, sở thích, thu nhập..., điều mà facebook đã hiển hiện rõ ràng chân dung các nhóm khách hàng khác nhau này. Facebook có khả năng tạo ra nhiều tiền hơn, một khi đã có sẳn phương tiện, kỹ thuật và nếu mục đích tối hậu của chủ nhân của nó là nhắm đến điều này. Nhưng Mark không cần gì hơn, chỉ ngần ấy cũng đủ cho anh sở hữu tài sản khoảng 6.9 tỉ đô la theo ước tính của tạp chí Forbes. Facebook vẫn giữ là công ty tư nhân, không cổ phần hoá. Và nếu cần tiền nhiều hơn, một khi facebook ra cổ phiếu và niêm yết trên thị trường Wall Street, giá trị cổ phần của Mark có thể lên đến 14 tỉ đô la. Chính vì điều này mà mà người sử dụng không thấy các banner quảng cáo lấn chiếm trên facebook như hiện nay. Nhưng hơn thế nữa, Mark đã từng hiến tặng hàng trăm triệu đô la cho hệ thống trường học, và cam kết gia nhập quỹ từ thiện của Bill Gates, với ít nhất là một nửa gia sản sẽ được hiến tặng. Mark từng phát biểu rằng tại sao đợi về già mới cho tiền từ thiện. Được nuôi dạy trở thành một người Do Thái Giáo, Mark luôn mô tả mình như một người không tôn giáo, nhưng tư tưởng lại đậm tính triết lý Phật Giáo, khi Mark viết trên facebook của mình về sự quán niệm và loại trừ dục vọng, vì con người dễ dàng bị chi phối bởi những điều ngắn hạn và thế giới vật chất. Nên quyền lực và tiền bạc ắt không phải là mục tiêu của Mark nhắm đến. Dù có kể thêm rằng, Tổng hành dinh facebook và Mark từng đón tiếp các Tổng thống, chính khách của Hoa Kỳ và thế giới.
Mark bị chứng mù màu, anh không nhìn được màu đỏ và xanh lá, cùng nhiều màu phối hợp khác. Chỉ có màu xanh dương là màu Mark nhìn rõ nhất. Đó là lý do mà logo cũng như nền chủ lực trên facebook là xanh dương. Chứng mù màu có thể làm anh không nhìn được sự rực rỡ của ánh cầu vòng ngũ sắc. Nhưng viễn kiến và niềm khao khát tạo nên một thế giới trẻ trung, chân thật, khai phóng và đầy hy vọng của facebook, bản thân Mark Zuckerberg đã là một ánh cầu vòng tuyệt sắc, để xứng đáng nhận sự tán dương của cộng đồng facebook cùng danh hiệu Nhân vật của năm 2010 này.
Đinh Yên Thảo
Gửi ý kiến của bạn
