Một Gói Kích Cầu Nữa"
Nguyễn Xuân Nghĩa
Kinh tế không cần, Chính trị vẫn ham...
Sau kế hoạch kích thích kinh tế trị giá 787 tỷ đô la được Tổng thống Barack Obama ban hành vào Tháng Hai, kinh tế Hoa Kỳ có cần thêm một kế hoạch kích cầu nữa hay không"
Rất nhiều người đã bỏ phiếu cho ứng cử viên Barack Obama lên làm tổng thống mà có thể không rõ lập trường quan điểm của ông về đề tài đa số cho là quan trọng nhất vào năm ngoái, là chuyện kinh tế. Đấy là hiện tượng bình thường và phản ảnh sự khôn ngoan sáng suốt của ban tranh cử Obama khi thủ rất kín triết lý kinh tế chính trị của ông. Tới khi thấy ông đắc cử và đưa ban tham mưu kinh tế của Tổng thống Bill Clinton ngày xưa vào nội các, người nào có am hiểu đôi chút về kinh tế thì thấy hơi yên tâm. Họ tin rằng Obama sẽ áp dụng chủ trương trung tả, quan tâm nhiều hơn đến xã hội, mà không đến nỗi cực tả như tư tưởng Obama phản ảnh qua những gì ông đã tiếp nhận khi còn trẻ và sau này đã viết ra. Nếu đừng bị mê hoặc về tài văn chương Obama - dù ít ai chịu khó đọc - thì người ta đã thấy ra việc đó. Nhưng nếu có nêu thành vấn đề thì lại bị đẩy qua chuyện "kỳ thị da đen"! Hài kịch bầu cử 2008 nằm ở đó!
Tám tháng sau khi đắc cử và sáu tháng sau khi cầm quyền, Barack Obama bắt đầu gây thất vọng. Và thất vọng nhất chính là vì cách giải quyết vấn đề kinh tế của ông. Thành phần cử tri độc lập đã bắt đầu hiểu ra... và ê-kíp Obama bắt đầu chột dạ.
***
Ngày Thứ Ba, mùng bảy Tháng Bảy, khi Tổng thống Obama đang dự Thượng đỉnh Nga Mỹ tại Moscow, Giáo sư Laura D'Andrea Tyson đã phát biểu từ một hội nghị ở Singapore và gây chấn động về Mỹ. Laura Tyson là Giáo sư Kinh tế học tại Đại học U.C. Berkeley, xưa kia là Đại diện Thương mại rồi Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Quốc gia của Clinton, nay đang là cố vấn cho Obama về phục hồi kinh tế, nghĩa là nhân vật có thẩm quyền về kinh tế. Bà cũng có quan điểm kinh tế ôn hoà, không thuộc loại cực tả, cứ đòi dùng kinh tế cải tạo xã hội.
Lời tuyên bố gây chấn động của bà là sau kế hoạch 787 tỷ, Hoa Kỳ cần một kế hoạch kinh tế nữa. Tóm lược lại thì vì 1) kế hoạch 787 tỷ hơi ít, 2) mà chính quyền không ngờ tình hình kinh tế sa sút nặng như vậy, 3) lại dự đoán sai tình hình nhân dụng nên số người mất việc làm cao hơn dự báo chừng hai triệu rưởi, 4) và sau các đợt tăng chi đã ban hành thì việc kích cầu (nữa) sẽ không gây nguy cơ lạm phát vì đã có Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ ứng phó. Bà Laura Tyson phát biểu như vậy trước một diễn đàn về đầu tư quốc tế tại Á Châu (Nomura Euquity Forum).
Lập tức tại Hoa Kỳ, hai nhân vật cũng có thẩm quyền trong ban tham mưu Obama lên tiếng điều chỉnh. Đó là Phó Tổng thống Joe Biden và Cố vấn Kinh tế Austan Goolsbee. Joe Biden thì ưa phát biểu tùy hứng nhưng dù sao vẫn trực tiếp có trách nhiệm về phục hồi kinh tế, còn Goolsbee là kinh tế gia có uy tín, cầm đầu dàn cố vấn về phục hồi kinh tế cho Obama - tức là trong cùng một tổ với Giáo sư Tyson. Họ điều chỉnh rằng Hoa Kỳ chưa cần một gói kích cầu nữa.
Ban tham mưu có thẩm quyền nhất của Obama mà đã khác biệt quan điểm như vậy thì chúng ta phải thấy là có vấn đề. Và trong mấy ngày liền, cuộc tranh luận đã bùng nổ trong thành phẩn ủng hộ Obama cho tới khi ông phải nói vọng từ Phi Châu về - trong thông điệp hàng tuần vào ngày Thứ Bảy - rằng chưa cần một gói kích cầu khác. Sau đó, ngày Chủ Nhật, ông ký tên dưới một bài quan điểm đăng trên tờ Washington Post, rằng hãy đợi sự công hiệu của kế hoạch kích thích kinh tế. Nghĩa là chưa cần thêm một gói kích cầu. Tổng trưởng Ngân khố Timothy Geithner cũng phát biểu như vậy...
Chấm dứt tranh luận!
Nhưng đúng sai thế nào thì làm sao chúng ta biết được"
***
Người viết thành thật khai báo ngay tại đây là đã dự đoán từ năm ngoái rằng kinh tế Mỹ sẽ đụng đáy kể từ quý ba - từ tháng Sáu đến tháng Chín - và hồi phục rất chậm, trong tình thế yếu ớt. Người viết cũng nêu vấn đề ngay từ đầu - từ tháng 11 khi Obama còn đi tranh cử - rằng kế hoạch tạo ra hai triệu rưởi việc làm trong hai năm mà ông hứa hẹn là lạc quan và ngây ngô vì thất nghiệp sẽ còn tăng cao hơn mức đó. Và rằng kế hoạch kích thích kinh tế ông ban hành không nhắm vào mục tiêu kích cầu mà nhắm vào chuyện cải tạo xã hội. Nhưng dù vậy, kinh tế Mỹ vẫn sẽ đụng đáy kể từ tháng Sáu nhờ các biện pháp tiền tệ của Ngân hàng Trung ương, trong khi kế hoạch kích cầu và tăng chi ào ạt của Chính quyền Obama và Quốc hội Dân chủ sẽ gieo họa cho kinh tế trong lâu dài vì gây thêm gánh nặng công trái (vay mượn của chính quyền).
Kết cuộc thì các thế hệ sau này sẽ phải thanh toán phí tổn kinh tế cho việc cải tạo xã hội của Obama.
Sau khi nhắc lại quan điểm ấy cho sòng phẳng minh bạch, chúng ta trở lại chuyện có nên kích cầu nữa hay không.
***
Tranh luận sở dĩ bùng nổ vì thống kê về nhân dụng (công ăn việc làm): số công việc ngoài khu vực nông trại (non-farm payroll jobs) đã giảm thêm 467 ngàn trong Tháng Sáu và số giờ lao động trung bình một tuần chỉ còn là 33 giờ (hãy tạm nhớ là một tuần lao động tám giờ một ngày trong năm ngày là 40 giờ thì ta thấy ra sự sa sút của thị trường lao động). Khi số người mất việc vẫn tăng và lợi tức lao động vẫn giảm sút thì giới lãnh đạo phải có phản ứng.
Nhưng sẽ phản ứng sai và gây thêm vấn đề cho sau này nếu lại bơm thêm tiền để kích thích kinh tế. Nói theo ngôn ngữ kinh tế - xin lỗi độc giả - nếu vì mục tiêu nhất thời là đảo ngược chu kỳ suy trầm (counter-cyclical) bằng tăng chi thì khi kinh tế ra khỏi suy trầm, khoản tăng chi đó sẽ gây hiệu ứng lạm phát và nâng cao lãi suất đi vay.
Hãy nói về mối lo thất nghiệp đó. Trong một chu kỳ suy trầm kinh tế bình thường, nạn mất việc tất nhiên xảy ra và vẫn tiếp tục nhiều tháng sau khi kinh tế đụng đáy, nhưng tiếp tục với cường độ ngày một nhẹ hơn. Con số thất nghiệp 9,5% gây sợ hãi vì là kỷ lục cao nhất từ 33 năm nay, nhưng nó gây ấn tượng sai và làm các chính khách hốt hoảng. Thống kê lao động của Bureau of Labor Statistics tường trình là sai số tiêu chuẩn của số người mất việc trong Tháng Sáu cũng chỉ bằng Tháng Năm. Tình hình vẫn còn tệ, nhưng đã bớt tệ dần, như người ta đã từng thấy vào cuối năm 2001, khi kinh tế Mỹ bị bể bóng đầu tư chứng khoán và khủng bố.
Nói cho dễ hiểu thì khi kinh tế đã đụng đáy và nhích lên, các doanh nghiệp bán hết tồn kho ế ẩm và sẽ tuyển dụng thêm thì tình hình nhân dụng mới khá ra.
Thứ hai, gói kích cầu 787 tỷ của Tổng thống Obama không nhắm vào mục tiêu kinh tế mà có tham vọng cải tạo xã hội nên tiền bơm vào kinh tế cho sản xuất chỉ là một phần rất nhỏ và mới chỉ giải ngân chừng 60 tỷ, đến cuối năm thì sẽ lên tới cỡ 100 tỷ. Cơ quan nghiên cứu kinh tế độc lập của Quốc hội (Congressional Budget Office - CBO) đã nhận định như vậy - và không sai. Đã từng làm việc trong CBO, Cố vấn Kinh tế Goolsbee của Obama phải biết điều ấy nếu ông không bị chính trị và gói đỉnh chung chi phối tầm nhìn.
Nếu thực sự muốn kích thích kinh tế, thì từ Tháng Hai, Chính quyền Obama đã có thể cắt thuế lương bổng chừng 400 tỷ đô la, tình hình đã khả quan hơn nhiều vì dân chúng có thể vững tâm hơn về tương lai và dám tiêu thụ trở lại vào lúc sản xuấ co cụm nhất. Nhưng, làm như vậy là đi ngược ý thức hệ kinh tế của Tổng thống! Chính trị làm hỏng kinh tế là như vậy.
Thứ ba, kết hợp cả hai chuyện thất nghiệp và sản xuất thì trong đợt suy trầm vừa rồi, các doanh nghiệp đã nặng tay sa thải quá nhiều, là chuyện dễ hiểu: cả năm tranh cử thiên hạ chỉ nói tới khủng hoảng (crisis) hay suy thoái (depression) thì lạc quan như người Mỹ cũng thấy sợ. Mức cắt giảm việc làm và mặt trái của nó là lương bổng nhân công đã giảm mạnh, mạnh nhất nếu ta kể từ Thế chiến II đến nay. Vì vậy mà sự hồi phục và khả năng tái tuyển dụng vẫn còn yếu.
Nhưng dù sao cũng không đến nỗi tệ như trong hai chu kỳ suy trầm trước đây, vào năm 1991 và nhất là thời 2001 (khi kinh tế hồi phục mà vẫn chậm tuyển dụng nhân công, gọi là "no job recovery").
Trình bày thêm về các lãnh vực cận kề là nhà cửa, xe cộ hay đầu tư sản xuất có thể khiến bài viết quá dài, chỉ xin nói rằng tình hình chung là một sự đình đọng nhưng hết sa sút. Nhìn xa hơn, qua năm tới, thì người ta vẫn e ngại một số yếu tố bất lợi là phân lời tín dụng địa ốc (mortgate rate) có thể tăng, trong khi lượng tín dụng cấp phát vẫn còn hẹp có thể đẩy lui sự phục hồi của thị trường gia cư, và tính trung bình giá nhà nói chung có thể còn giảm thêm 10%. Lợi tức sa sút, giá nhà hạ, xăng dầu còn cao giá và tín dụng khó khăn là những rủi ro vẫn chưa thuyên giảm (và riêng tình hình California sẽ còn bi đát hơn và phục hồi chậm hơn toàn quốc).
Dù sao, ngần ấy rủi ro vẫn chưa biện minh cho việc lấy thêm tiền thuế cùa dân, hoặc đi vay thêm tiền, để tung ra một gói kích cầu nữa. Với rủi ro cực lớn là Quốc hội lại gói ghém thêm trong gói kích cầu số hai này nhiều khoản tăng chi để lấy phiếu cho cuộc bầu cử năm tới!
***
Kết luận ở đây là một bài học sơ cơ mà căn bản nhất về kinh tế: "giá trị của mọi quyết định kinh tế cần được thẩm xét một cách toàn diện và lâu dài." Toàn diện là ai sẽ có lợi và ai sẽ bị thiệt, lâu dài là những chuyện lợi hay hại đó bao giờ sẽ xảy ra" Nôm na là ai sẽ trả giá - nhiều hay ít - và bao giờ sẽ trả - lâu hay mau - cho một quyết định kinh tế"
Khi tung ra kế hoạch kích cầu rồi cải tạo xã hội bằng tăng chi ngân sách, lại còn bị Quốc hội Dân chủ nhồi thêm nhiều khoản chi khác không liên quan gì đến kích thích sản xuất, Chính quyền Obama đã nhắm vào mối lợi cho một thành phần dân chúng - cử tri của họ - mà bất kể tới sự thiệt hại cho cả nền kinh tế và gánh nợ công trái cho toàn thể dân chúng. Ngân sách quốc gia mà bị bội chi một ngàn tỷ mỗi năm trong suốt 10 năm tới và gánh quốc trái sẽ nặng gấp đôi - khiến một năm ngân sách phải chi ra 800 tỷ chỉ để trả tiền lời, chưa kể các khoản chi cần thiết và bắt buộc khác - thì nếu kinh tế có phục hồi từ cuối năm nay, tương lai của Hoa Kỳ vẫn khó khá.
Sau khi bơm tiền làm bậy rồi mấy tháng sau lại còn đòi bơm thêm thì người ta đòi cầm cố tương lai cho mục tiêu chính trị nhất thời.
Tương lai đó chưa tới thì các chính khách vẫn có thể nói láo và làm bậy để đạt mục tiêu của họ. Nhiều dân biểu đã thông qua việc kích cầu 787 tỷ mà không đọc hết cả ngàn trang của văn kiện vì chỉ cần chú ý tới khoản tăng chi họ yêu cầu vì lợi tích riêng mà thôi. Vì vậy, giá trị của nền dân chủ cũng tùy thuộc vào khả năng hiểu biết tối thiểu của người dân về một chuyện hệ trọng của mình là kinh tế. Và không quên quy luật của mọi gia đình, là có vay thì có trả.
Cho chính quyền vay tiền mua phiếu bây giờ để sau này con cháu mình sẽ trả thì không phải là việc sáng suốt.
Gửi ý kiến của bạn
