– Lưu Xích Khanh, người ở Bình Lạc, tỉnh Quảng Tây, từ nhỏ thông minh tuấn tú. Mười lăm tuổi vào học trường huyện, nhưng cha mẹ vong mạng bất ngờ, nên việc học dỡ dang, lo tìm cách sống.
Một hôm, Khanh đi vác gạch về, oải cả châu thân, nên lạng quạng bước chân mà nghĩ này nghĩ nọ:
- Người nghèo mà được người nghèo giúp đỡ mới quý. Còn kẻ giàu sang mà được người xu phụ, thì kẻ xu phụ phần nhiều là hạng tiểu nhân, nên chữ thủy chung khó mà đo lường được. Phần ta, từ ngày cha mẹ mất đi. Chẳng những thôi chuyện học hành, mà nội ngoại hai bên cũng kiếm đường xa lánh - ngại phải đeo mang - nên đến hôm nay chẳng đặng ai giúp chút nào hết cả!
Rồi miên man suy nghĩ, buồn cho số phận, không được may mắn như những người đồng trang lứa. Lúc về gần đến nhà, bất chợt có một vật gì vướng vào gót chân, bèn trố mắt mà nhìn, thời thấy một chiếc khăn màu tím nằm chơi ở đó, liền cúi vội nhặt lên, mà bảo dạ rằng:
- Khăn màu tím là của đàn bà. Thoang thoảng mùi hương là của thiêu nữ. Rơi rớt dọc đường là do chưa có chồng mà ra. Thiệt là đáng quý!
Nghĩ vậy, liền xếp ngay ngắn bỏ vào túi, còn tự nhủ lấy thân:
- Cha mẹ thác bất ngờ, nên chẳng kịp để lại cho ta cái gì hết cả, còn người con gái này, lại tặng cả cái khăn, thì so với mẹ cha đã hơn nhiều lắm lắm.
Rồi hớn hở vào nhà, bất chợt có một cô gái chạy theo. Hổn hển nói:
- Tiểu thư của tôi có đánh rơi một chiếc khăn ở chỗ này. Hổng hiểu công tử có nhặt được hay chăng"
Khanh nghe vậy, liền đực mặt ra một chút, rồi lẩm bẩm nói:
- Vừa mới vào túi, chưa kịp ấm lòng, mà đã vội chia xa, thì mới hiểu được chữ phù du trong đời mình đó vậy!
Đoạn, lôi chiếc khăn ra, buồn hiu nói:
- Có phải cái này không"
Nữ tỳ mừng rỡ đáp:
- Phải! Phải!
Khanh lại hỏi:
- Thế thì công ta… gìn vàng giữ ngọc. Chủ của người sẽ tính làm sao"
Nữ tỳ vội vã đáp:
- Một nén bạc. Đã đặng hay chưa"
Khanh lắc đầu nói:
- Ta tuy không giàu, nhưng vẫn tìm vui trong đời thường đạm bạc, nên dẫu mười nén bạc trao ra, cũng khó lòng ưng ý.
Nữ tỳ lại nói:
- Hai bầu bồ đào mỹ tửu. Đã đặng hay chưa"
Khanh xua tay đáp:
- Ta không mặn cái này, nên không thể gật đầu với nhà ngươi được.
Nữ tỳ hai tay ôm lấy đầu, rồi khổ sở nói:
- Rượu cũng không. Tiền cũng không. Vậy tiểu nữ phải thỉnh ý chủ nhân mới được. Dám xin công tử vui chờ trong ít phút.
Đoạn, quay mình mà chạy. Lúc ấy, Khanh mới thấy một thiếu nữ đứng ở đàng xa, cách chừng hai mươi bước. Chợt tỳ nữ quay lại mà nói rằng:
- Nếu công tử trả lại. Tiểu thư sẽ kén cho một cô vợ đẹp để trả ơn. Có đặng hay chưa"
Khanh gật gù đáp:
- Được! Được! Cái này thì ta đang thiếu. Có điều, lỡ nhà gái đòi lễ vật quá cao, mà ta kham không nổi, thì chẳng những mất mẹ cái khăn, mà chút tơ duyên vẫn ngàn sau chưa thấy!
Nữ tỳ cười to đáp:
- Chỉ là chị em của tiểu thư, thì công tử khỏi phải âu lo gì nữa cả!
Khanh ngẫm nghĩ một chút, rồi ngập ngừng nói:
- Lỡ tiểu thư của ngươi hứa cho qua, thì ta phải làm sao"
Nữ tỳ nghiêm mặt đáp:
- Lời tiểu thư đã hứa. Lẽ nào làm trái được hay sao" Dẫu kẻ thất phu khi đã hứa với ai câu gì, cũng gồng mình ra mà giữ. Huống hồ tiểu thư là người ăn học. Phải trái rạch ròi, thì không thể đem danh dự của mình ra mà bôi bác. Đúng vậy hay chưa"
Khanh nghe nữ tỳ mạnh miệng như vậy, hổng biết tính sao, đành phải đưa chiếc khăn hoàn về chủ cũ, mà bụng dạ xót xa như thể ai bỏ muối vào lòng. Đau đớn nói:
- Đành rằng mọi việc ở đời đều do duyên nghiệp mà nên, cần phải thuận theo tự nhiên chớ đừng có miễn cưỡng, nhưng mới đoàn tụ xum vầy - mà đã vội lìa xa - thì tránh đâu cho khỏi ruột gan chứa chan niềm tiếc nuối!
Nữ tỳ nghe Khanh than thở làm vậy, lại thấy khuôn mặt của Khanh ra chiều thiểu não, liền rúng động tâm can, lẩm bẩm nói:
- Chỉ một miếng vải vô tri, mà hết lòng yêu quý, đến nỗi không nỡ rời xa - thì ở thế gian - khó mà tìm được người coi trọng tình nghĩa đến như thế.
Đoạn, cảm động nói:
- Công tử đừng lo. Tiểu thư đã hứa, rồi lại nuốt lời, thì mai này ở suối vàng, ngậm cười được hay sao"
Khanh thẫn thờ đáp:
- Cười làm sao mà… ngậm. Thiệt là nói bậy cho qua phà qua chuyến!
Rồi quay mình bước vào nhà, mà nói tựa như than:
- Đời ta trải qua hai nỗi buồn. Thứ nhất mất cha mẹ. Thứ nhì bị lấy khăn, mà hổng biết cái nào nặng hơn cái nào đây nữa!
Nữ tỳ, lúc đưa khăn đến cho tiểu thư nhà mình, liền cặp mắt rưng rưng, khiến chủ nhân không nén được tò mò. Thắc mắc nói: