Ngoại trưởng Thái Lan Surin Pitsuwan, hiện đến phiên làm Chủ tịch cuộc họp, đã đề nghị với 10 Ngoại trưởng ASEAN cứu xét đề nghị này, nhưng chỉ có một ngoại trưởng tán thành. Đó là Ngoại trưởng Phi Luật Tân Domingo Siazon.
Còn những Ngoại trưởng khác, theo “truyền thống” đã bác bỏ thẳng tay mọi đề nghị của NGO.
Các quan chức cao cấp ASEAN trước đó cam kết sẽ có một ghi chú về khả năng thành lập một cơ cấu nhân quyền trong bản thông cáo chung sẽ được công bố chiều thứ ba 25-7.
Nhưng một bản dự thảo thông cáo Kyodo nhận được sáng thứ hai không thấy nói gì đến việc này. Người ta chỉ thấy có một câu như sau: “Các vị Ngoại trưởng ghi nhận một cách tán thưởng sự tham khảo giữa các giới chức cao cấp của ASEAN và Nhóm Công tác về một Cơ cấu Nhân quyền của ASEAN”.
Nhóm công tác này gồm những người quan tân đến nhân quyền và đã mở cuộc đối thoại hàng năm với ASEAN từ năm 1996.
Tin Reuters cho biết bản dự thảo thông cáo, ngoài những lời lẽ mơ hồ hô hào một sự hợp tác lớn hơn trong khu vực và ca ngợi những nỗ lực của các nước hội viên giải quyết những vấn đề xã hội của họ, các ông Ngoại trưởng có rất ít cam kết về chính sách cụ thể hay chương trình hành động mới.
Cho đến nay mọi tài liệu hay thông cáo của ASEAN đều đã được thảo ra trước hàng tuần lễ để chuẩn bị cho cuộc họp cấp bộ trưởng, và ít khi có gì thay đổi đáng kể trong bản văn cuối cùng.
Đây là cuộc họp cấp bộ trưởng lần thứ 33 của ASEAN. Thủ tướng Thái Lan Chuan Leekpai đọc bài diễn văn khai mạc, trong đó ông đi thẳng vào những vấn đề nóng bỏng:
“Những vấn đề như buôn lậu ma túy, buôn lậu phụ nữ và trẻ em, tội phạm dính dáng liên quốc và trình trạng suy đồi của môi sinh đều là những trở ngại lớn cho sự phát triển của chúng ta”.
Ngoại trưởng Shanmugam Jayakumar của Singapore nói sự nhận thức của quốc tế về ASEAN vẫn tiêu cực và khối ASEAN có nguy cơ bị gạt ra ngoài tiến trình toàn cầu hóa kinh tế.
Ông nói: “Chúng ta có thể không thích người ta coi ASEAN như thiếu hiệu năng hay một tổ chức đã về chiều. Nếu chúng ta tiếp tục bị cho là thiếu hiệu năng, chúng ta có thể bị gạt ra ngoài lề khi các nước đối thoại với chúng ta hay các giới đầu tư quốc tế không còn chú ý đến chúng ta”.
Chuan nói ASEAN nay đã có 10 nước và cần phải có sự hợp tác chặt chẽ hơn.
Nhưng bản dự thảo thông cáo chung gạt bỏ những cuộc khủng hoảng cấp bách nhất trong khu vực bằng một vài giòng chữ mơ hồ. Dự thảo chỉ nói ASEAN vẫn cam kết phát triển như “một hội hòa hợp giữa các quốc gia”.