Hôm nay,  
CTA_United Educators_Display_300x250_Vietnamese - Nguoi Viet

Đọc Lê Lạc Giao: Dòng Đời

23/08/202408:18:00(Xem: 1511)
blank

Đọc Lê Lạc Giao: Dòng Đời
 

Phan Tấn Hải 
 

Tôi đã đọc bản thảo “Dòng Đời” khá là chậm. Đôi khi tôi đọc lại môt số đoạn, một số trang. Khi đọc lại toàn văn bản thảo lần thứ nhì, tôi lấy giấy ra ghi chú về các nhân vật, các mốc thời gian, những chuyển biến khi các nhân vật dời đổi từ bên dòng sông này qua thị trấn miền núi kia. Tất cả như một cuốn phim về một quê nhà đang tìm hướng đi trong thời kỳ hậu thực dân Pháp, nơi lối rẽ của tranh chấp để con sông trở thành đôi bờ và rồi người lái đò (trong tiểu thuyết này là người có tên là ông Ba Đò) trở thành người hai mặt, bị buộc cung cấp tin cho cả hai lực lượng thuộc hai ý thức hệ khác nhau.
 

Những gì hiện ra trước mắt, trong tâm tưởng của một độc giả như tôi, là một quê nhà đầy nước mắt, khi truyện kể dọc theo, trải qua ba hay bốn thế hệ, những người dân trong một xã hội bi thảm của thời thực dân Pháp, rồi tới sau ngày 30 tháng 4 năm 1975. Trên trang giấy là một quê nhà tôi rất mực yêu thương được nhà văn Lê Lạc Giao kể lại những góc nhìn từ một thanh niên cùng thế hệ với tôi: sinh trước ngày đất nước chia đôi, nhìn thấy bạn bè một phần “nhảy núi” theo phe bên kia, và một phần khác đã tình nguyện ra trận để giữ gìn tự do cho miền Nam.
  

Nhân vật chính là Hiểu, chàng trai sinh bên dòng sông Cái của Nha Trang. Thân mẫu của Hiểu là cô Chanh, người sống với nỗi buồn khi thấy chồng là ông Xuân có vợ nhỏ và rồi đưa vợ nhỏ từ chợ Nha Trang lên Pleiku sống luôn. Thế rồi, cô Chanh đã xuất gia, trở thành một bà ni già tại một ngôi chùa trên một ngọn núi vùng Nha Trang. Hiểu thỉnh thoảng thăm mẹ, và thắc mắc tại sao mẹ lại chịu vào tu ở ngôi chùa lưng núi, nơi vị trụ trì là người thân với những người “cách mạng” trong núi. Mẹ Hiểu là người chơn tu, là người thuần tu, không bận tâm chuyện chính trị, muốn dứt bỏ thật xa những chuyện lao xao dưới các phố chợ của vùng Nha Trang.
 

Truyện mở đầu bằng hình ảnh của Hiểu tại vùng Nam California, khi Hiểu vào một quán cà phê, nghe giọng nói của một cô tiếp viên và nhận ra, giọng nói Hà Nội sau 1975 và cô có lẽ là một du học sinh. Lúc đó, Hiểu đã sống hơn ba mươi năm tại Hoa Kỳ. Hiểu về nhà trong nỗi cô đơn, cầm đàn lên và bất chợt hát... Tác giả Lê Lạc Giao kể: “...Hiểu hát một khúc nhạc nhưng đến lần thứ hai anh mới nhận ra mình đàn và hát. Bài hát Một Dòng Sông Xa Nguồn của người nhạc sĩ đã chết trong Tết mậu thân 1968. Vừa nghĩ đến tác giả, Hiểu như nghe lại tiếng ho của ông trong những đêm dài trước tết Mậu Thân.  Hiểu hồi tưởng những trăn trở thời chiến tranh trong đó thế hệ của anh đắm chìm trong bao đêm dài không ngủ! Sự bế tắc tâm thức con người lúc bấy giờ, biểu hiện cụ thể qua sự phung phí tuổi trẻ cho một thời điểm đậm nét phi lý, hư vô. Để rồi sau cuộc chiến tranh, bóng tối quá khứ nhuộm đen quãng đời còn lại của những nạn nhân và chứng nhân cuộc chiến tranh.”
 

Rồi truyện mở ra với cả một bầu trời chuyển biến của quê nhà, trải rộng qua ba hay bốn thế hệ, có lẽ là một trăm năm, từ thời ông Tước (ông nội của Hiểu), tới ông Xuân (thân phụ của Hiểu), tới Hiểu khi đang dạy học bị Tổng động viên năm 1972 để trở thành quân nhân biệt phái cho ngành giáo dục ở Miền Tây. Hiểu chứng kiến cuộc nội chiến qua hình ảnh các nhân vật liên hệ trong gia đình và trong làng xóm. Ông Tước chứng kiến lính Tây càn quét làng xóm, đốt làng. Ông Tước và thế hệ của ông trở thành những người hỗ trợ cho Việt Minh trong cuộc kháng chiến, chống thực dân Pháp, và khi đất nước chia đôi đã ước mơ sống trong hòa bình. Ông Tước nhìn thấy một số học trò võ năm xưa của ông bị lôi kéo vào núi để tham gia cách mạng, chống lại nền hòa bình của chế độ Việt Nam Cộng Hòa tân lập. Ông Tước nhận ra ngay cả sự trụ trì Tâm Quảng của ngôi chùa Tứ Chánh gần nhà ông lại là người hoạt động bí mật cho bên kia. Ông Tước sắp xếp cho Xuân vào khu chợ Nha Trang để Xuân không bị lôi kéo “vào núi” hoạt động. Thế rồi, trong khi kinh doanh xây dựng trong thị trấn, Xuân có vợ bé là một cô thợ may trong chợ Nha Trang, rồi Xuân dẫn cô lên Pleiku ở, nơi Xuân kinh doanh thành công với nghề xây dựng. 
 

Dòng sông gần nhà cậu bé Hiểu là nơi ông Ba Đò, người lái đò bị buộc phải lấy tin cho cả phe quốc gia và phía Cộng quân, mà họ tự gọi là Cách mạng. Kết cục bi thảm là khi ông Ba Đò bị níu kéo căng thẳng, đã rút khẩu súng K-54 ông giấu dưới một viên gạch ra tự bắn vào đầu tự sát.
 

Hiểu lớn dần theo những cuốn sách cậu đọc, và những mối tình học trò nhạt nhòa. Nhưng phần chính của truyện là dòng chảy của lịch sử. Kể về ông Mười Sách hành nghề pháp sư, rồi nghi thức thầy pháp kỳ lạ, rồi phát nguyện từ bỏ nghề thầy pháp, những hình ảnh mơ hồ, khó hiểu của tín ngưỡng dân gian. Truyện cũng kể về những bi thảm, như trường hợp xã trưởng Thắng bị quân VC nửa đêm về làng, lôi ra xử bắn.
 

Và Lê Lạc Giao ghi lại: “Ông Tước quen biết Thắng từ những ngày phong trào chống Tây và triều đình Huế. Ông kính trọng Thắng vì ông ta là một trí thức yêu nước, và quyết định của Thắng từ bỏ Việt Minh về thành, ông Tước không đánh giá phản bội như đám người trên núi. Nhưng ông Tước cũng không để đám người cách mạng lưu ý cách suy nghĩ ông. Đến hôm nay vì con trai, ông biết mình bắt đầu một cuộc đương đầu trong bóng tối với những kẻ ông tạm gọi là đồng chí một thời của mình.”
 

Trải rộng trong truyện dài của Lê Lạc Giao là các bạn của Hiểu, những người cùng thế hệ và các thiếu nữ quen thời đi học, từ Nha Trang tới Sài Gòn. Nơi đây là những hình ảnh gần nhất mà tôi cảm nhận, vì họ là những người trong thế hệ của tôi.
 

Như người bạn của Hiểu, say mê làm thơ, từ Miền Trung vào Sài Gòn học đại học, và quen với Hiểu ở Đại Học Văn Khoa Sài Gòn. Lê Lạc Giao ghi nhận: “Ngạc học Triết nhưng chuyên làm thơ và  điên cuồng mê thơ. Ngạc bảo có thơ thỉnh thoảng đăng trên tạp chí Văn học Sài gòn. Ngạc tỏ ra sành điệu ăn nhậu và hôm ấy uống đến ba chai bia 33 trong khi Hiểu hai chai đã thấy choáng váng muốn về…”
 

Nhưng tâm hồn thơ mộng của Hiểu đã có từ thời đi học bên các thôn ven bờ sông Cái. Và cậu học trò vương vấn hình ảnh về mái tóc của chị Chiêu, như tác giả kể: “Lần về mùa hè năm Hiểu học đệ ngũ, Chị Chiêu đi chợ ghé cửa hàng mẹ Chanh, và gặp đứa trẻ từ bé đã biết say mê một mái tóc thề mà về sau trưởng thành, Hiểu cho là biểu tượng quê nhà của một kẻ đi hoang, hay lạc loài ngóng vọng về những khi cô đơn nhất.”


 

Tuy nhiên, chị Chiêu học hơn Hiểu vài lớp, trong khi mối tình học trò đầu tiên của Hiểu là Nhạn. Tác giả ghi nhận: “Hiểu đến trước mặt Nhạn đặt tay  lên vai cô thật lâu. Nhạn im lặng, vai run lên và Hiểu lần đầu tiên nghe mùi tóc của Nhạn thật nồng và thơm. Hai người đạp xe về nhà. Đêm hôm ấy trước khi ngủ, Hiểu tự hỏi sao tóc của Nhạn có mùi thơm nồng nàn quyến rũ như thế!  Rồi thái độ của mình thế nào khi đặt tay lên vai của Nhạn? Mình muốn ôm Nhạn nhưng không dám. Mình mười sáu tuổi rồi, mình ở vào tuổi đàn ông khi đọc bao nhiêu sách nhắc nhở như thế.”
 

Một người tình học trò khác nữa của Hiểu là Cẩm, và nàng đã được ba mẹ đưa đi du học ở Đức quốc. Kể như là biệt xứ, nhưng hình ảnh lãng mạn của Cẩm thật khó quên. Lê Lạc Giao ghi lại hình ảnh của Hiểu khi lang thang đường phố Sài Gòn và nhớ Cẩm: “Hút đến điếu thuốc thứ ba Hiểu ra khỏi Pagode lang thang trên đường phố Lê Lợi. Anh vào hàng sách cũ, ngồi xuống lục lọi đống sách báo bày trên lề nhớ lại những ngày đi học. Sinh hoạt ồn ào nhộn nhịp của Sài gòn cho Hiểu thấy mình ngày càng xa xôi cái ốc đảo hạnh phúc, và có lẽ vĩnh viễn không bao giờ có lại được niềm an vui từ mối tình với Cẩm, hay những tháng ngày êm ả trong giảng đường đại học. Hiểu đứng lên lang thang qua các quầy sách cũ bìa vàng ố màu như tàn tích của một thời quá vãng mà anh từng cho là “nỗi buồn đau hạnh phúc” mỗi một khi cảm thấy cô đơn. Hiện giờ anh đang cô đơn khi đi qua quán cơm Thanh Bạch, rạp chiếu phim Vĩnh Lợi nơi từng in dấu hai người yêu nhau.”
 

Hay là hình ảnh bất chợt của một chiều mưa Sài Gòn: “Nhìn theo bộ váy ngắn trắng tinh và dáng vẻ cô gái tuổi học trò đệ nhất cấp, Hiểu nhớ đến cơn mưa bất chợt trên đường Nguyễn Thiện Thuật lúc ấy Hiểu mười bảy tuối và một cô bé nữ sinh mười lăm tuổi trú mưa dưới mái hiên của tiệm đàn Đức Thắng.”
 

Và hình ảnh nàng Hải Lan trong tim Hiểu. Lê Lạc Giao ghi lại: “Hải Lan nhỏ hơn Hiểu hai tuổi, đang học năm thứ hai Luật khoa, là sinh viên xa nhà ở trọ trên đường Nguyễn Trãi. Cha Hải Lan làm thư ký tòa hành chánh tỉnh. Là con gái duy nhất, cô muốn trở về quê nhà làm công chức như cha và đang chờ thi khóa phó đốc sự hành chánh. Hải Lan cho biết nhà hàng Thanh Đình của một người bạn cha cô, bất kỳ khi nào rảnh cô đều có thể đến làm việc kiếm thêm tiền. Hải Lan có thể ngồi thu tiền hay làm tiếp viên tùy nhu cầu của nhà hàng. Khi biết Hiểu đang là sinh viên sĩ quan đi chiến dịch nhưng vốn là một sinh viên văn khoa xa nhà trọ học như cô, Hải Lan vui vẻ như hai người quen nhau đã lâu.”
 

Tiểu thuyết “Dòng Đời” của Lê Lạc Giao là một cuốn phim nhiều góc cạnh. Không thuần túy là truyện kể về ba thế hệ trong dòng lịch sử quê nhà, nhưng cũng là những ký ức đau đớn và thơ mộng của Hiểu, một chàng trai không bao giờ già, người trải qua những ngày trưởng thành nơi thôn Bạch Hoa, nơi bàu Gáo, bên Cầu Đá, bên dòng Sông Cái, ngôi chùa Tứ Chánh… rồi tới Pleiku, Sài Gòn, Miền Tây và rồi xa rời quê nhà.
 

Ngòi bút Lê Lạc Giao trong tiểu thuyết này có vẻ như là một nhân chứng, nhưng chúng ta không nên hiểu chữ này theo một nghĩa pháp lý, bởi vì những dòng chữ trên giấy đã trở thành những dòng sông chữ nghĩa đang cuộn sóng ký ức, nơi đó đã cuốn trôi những ngày thơ mộng của các nhân vật, đã vùi dập ước mơ hòa bình của ba thế hệ, đã xóa nhòa những mối tình học trò rất ngờ nghệch và khó quên.
 

Tôi không muốn nói rằng tiểu thuyết này là hư cấu hay sự thật lịch sử của tác giả. Bởi vì sẽ rất nhiều độc giả tự nhìn thấy mình và người thân của mình trong tiểu thuyết này. Có thể thân phụ của bạn đã từng gia nhập Việt Minh thời chống Pháp, và rồi trở thành những người bảo vệ hòa bình cho các chính phủ Miền Nam. Có thể bạn đã từng học ở Sài Gòn, nơi bạn từng đi uống cà phê ở quán Hân, quán Bình Minh, ăn tiệm Thanh Đình, và những nơi tương tự như hình ảnh trong truyện. Có thể bạn cũng từng rụt rè nắm tay bạn gái  thời trung học và rồi nàng chợt biến mất… Có thể ngay trong gia đình bạn cũng có những người thân đứng nơi hai chiến tuyến. Cả một khung trời ký ức hiện ra trong tâm tôi, theo từng trang giấy của Lê Lạc Giao. Có lúc, tôi chợt muốn dịch ra tiếng Anh cho thế hệ trẻ đọc. Nhưng rồi tự thấy mình không kham nổi. Bởi vì, ngay khi viết bằng tiếng Việt, tôi cũng không viết được như Lê Lạc Giao, và rồi như thế sẽ là lạc điệu, nếu ra sức dịch sang tiếng Anh.
 

Tiểu thuyết “Dòng Đời” mang nhiều sức quyến rũ nhất trước giờ trong văn Lê Lạc Giao. Tôi đọc và tự thấy mình chìm vào, tắm gội trong chữ và trôi nổi trên các trang giấy. Tôi nghĩ rằng những dòng chữ trên các trang sách này là nước mắt của thế hệ chúng tôi, những người sinh ra ở Miền Nam vài năm trước khi đất nước chia đôi, và do vậy bị cuốn vào một cuộc chiến mà cha anh mình đã từng tham gia trong một hình thức nào đó, bên này hay bên kia, và rồi, thế hệ chúng tôi lên đường trong các đợt tổng động viên 1972 và 1973.
  

Lê Lạc Giao đã viết lên một cuốn tiểu thuyết xuất sắc, đẹp rực rỡ, và cũng rất buồn, như một hình ảnh ghi trong truyện: “Có kẻ ra đi rồi trở về nhưng cũng có kẻ ra đi mãi mãi. Những dấu chân trên cánh đồng mênh mông ấy hằn sâu trong lòng Hiểu, cũng như bạn bè anh bao vết thương không bao giờ lành nỗi. Tuổi trẻ thời chiến tranh làm thế nào thực sự bình yên khi mà chia lìa luôn luôn đến trước những ước mơ!
 

Thế rồi nhiều người trong thế hệ chúng tôi may mắn thoát chết. Để nhiều thập niên sau, thấy lại một quê nhà hỗn loạn và yêu thương trên các trang tiểu thuyết Lê Lạc Giao. Một khung trời đau đớn và yêu thương của một thế hệ rất buồn. Nơi đó, một thời tôi đã trưởng thành từ các góc phố ngập nắng vàng, một thời đã ngồi học trong các lớp ê a bên những rặng tre, đã lang thang trên các hè phố thời sinh viên và tự thấy mình như các nhà thơ ưa nổi loạn của chủ nghĩa hiện sinh. Và là một thời thương nhớ bên một tà áo lụa giữa nắng Sài Gòn và giữa những dòng thơ viết dở dang.

---- California, tháng 7/2024.

 



Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Báo Los Angeles Times trong bài xã luận ngày 9/9/2024 đã chính thức tuyên bố ủng hộ ứng cử viên Derek Trần vào chức Dân biểu liên bang, trong khi phân tích những sai trái, giả hình của Dân biểu đương nhiệm Michelle Steel. Bài viết ký tên Ban biên tập tờ Los Angeles Times
HOA KỲ – Hôm thứ Hai (9/9), NASA ra thông cáo cho biết, vào lúc 6:04 chiều thứ Sáu (Giờ miền Đông, Eastern Time), phi thuyền Starliner của Boeing đã tách khỏi Trạm Không gian Quốc tế (ISS) và bắt đầu hành trình quay trở lại Trái Đất, dự kiến sẽ kéo dài trong khoảng sáu giờ, theo Smithsonianmag.
WASHINGTON – Hôm thứ Hai (9/9), các công tố viên Hoa Kỳ đã công bố các cáo buộc hình sự đối với hai kẻ cầm đầu một nhóm cực đoan mang tư tưởng da trắng thượng tôn (white supremacist) âm mưu lợi dụng nền tảng mạng xã hội Telegram để châm ngòi bạo lực sắc tộc, theo Reuters.
Kỹ Sư Tạ Trung, Chủ Tịch Ủy Ban Người Mỹ Gốc Việt Ủng Hộ Harris, đã phát biểu "Tự Do và Dân Chủ (Freedom and Democracy) là những quyền tối thượng mà Phó Tổng Thống Harris hứa sẽ tích cực tranh đấu để bảo vệ nếu bà trở thành Tổng Thống Hoa Kỳ..."
Bài này sẽ viết về một chủ đề: cách tu nào đơn giản nhất cho những người có tâm hồn rất mực đơn sơ. Thí dụ, người chưa biết chữ, hoặc những người mới học buổi sáng và quên liền vào buổi chiều, hoặc những người đã từng học thiên kinh vạn quyển nhưng bây giờ bắt đầu lãng trí, thậm chí không còn nhớ tới nửa bài Tâm Kinh. Câu hỏi là, pháp giải thoát có thể truyền dạy như thế nào cho những người không hiểu, hoặc không nhớ tận tường những khái niệm như định, như huệ, như bát nhã, và vân vân.
Thăm dò mới: Derek Trần 50%, Michelle Steel 47%. Luật sư Derek Trần, ứng cử viên Dân Chủ cho chức vụ Dân biểu liên bang cho địa hạt 45 tranh ghế của đương nhiệm Dân biểu Cộng Hòa Michelle Steel, đang bị chụp mũ tệ hại rằng LS Derek Trần tiếng Việt không rành mà đòi ứng cử chức Dân Biểu tại Quận Cam (trong khi thực tế, bà Steel không biết tiếng Việt).
HUMAITA, Brazil – Sau một đợt hạn hán kỷ lục và lượng mưa ít hơn bình thường, lưu lượng nước trên các con sông chảy qua khu rừng nhiệt đới Amazon đã giảm mạnh, mang đến những thách thức chưa từng có đối với người dân Ribeirinhos sinh sống dọc theo các bờ sông, theo Reuters, Chủ Nhật 8/9.
ATHENS – Hôm Chủ Nhật (8/9), Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis cho biết nước này đang có kế hoạch áp dụng khoản thuế 20 euro đối với du khách trên du thuyền đến thăm thú các đảo Santorini và Mykonos trong mùa cao điểm, mùa hè, nhằm giảm bớt tình trạng quá tải du lịch, theo Reuters.
Đối với những tín đồ Thiên Chúa Giáo, Mùa Chay Thánh là thời gian để cho mọi người Kitô hữu Cầu Nguyện, Hãm Mình, tự ăn năn sám hối những lỗi phạm của mình trong 10 điều răn của Chúa và tất cả 10 điều răn được tóm gọn lại chỉ trong 2 điều là: Trước kính mến Chúa trên hết mọi sự, sau yêu người như mình ta vậy. Trong tinh thần mỗi người Kitô hữu tự xét lại lương tâm của mình đã xúc phạm đến Ngài, qua tư tưởng, lời nói hay việc làm, đã làm tổn thương về tinh thần lẫn vật chất đến những anh chị em khác, có cùng một Cha chung với nhau là Đức Kitô đang ngự ở trên trời.
Cook Political Report công bố tỷ lệ hiện tại là “Ngang Ngửa” thay vì “Nghiêng về đảng Cộng Hòa” giữa hai ứng cử viên tranh cử chức vụ dân biểu liên bang Địa Hạt 45, Derek Trần và Michelle Steel.
Ngay từ khoảnh khắc Đức Giáo Hoàng Phanxicô đặt chân lên Papua New Guinea, cả quốc gia dường như lắng lại. Sự hiện diện của ngài, đậm sâu bình an nội tâm của Đức Kitô, bắt đầu xoa dịu không chỉ những căng thẳng bên ngoài mà còn cả những chia rẽ trong lòng người dân. Sứ vụ của Đức Giáo Hoàng tại PNG không chỉ nhằm mang tính ngoại giao, nhưng còn là tâm linh. Ngài đến mang theo thông điệp về quyền năng chữa lành của Đức Kitô, một thông điệp phát đi trực tuyến đến tâm hồn của một quốc gia cần đến rất nhiều những hòa giải giữa hơn 800 bộ tộc.
Khi Donald Trump liên tục tấn công liên danh Kamala Harris và Tim Walz là "cộng sản", nhóm MAGA ủng hộ ông ta cũng đồng loạt lặp lại điều này. Kể cả Elon Musk cũng đăng lên mạng xã hội tấm ảnh AI chế hình chân dung bà Kamala mang áo hồng vệ binh, đội mũ búa liềm. Vậy bà Kamala hay nước Mỹ dưới thời đảng Dân Chủ đã và sẽ trở thành cộng sản như thế nào?
Tâm sự công việc giữa bác cháu về một công tác xã hội rất lạ lùng. Hai năm trước, Nam thay mặt bác Lộc ký khế ước giúp cho trường đại học USC ở San Francisco thăm dân cho biết sự tình. Công tác tìm 150 người họp mặt lấy ý kiến về đề tài sức khỏe dân ta, đặc biệt là chuyện Covid vẫn còn chưa hết. Hôm nay Ms Mai hoàn tất sau gần 2 năm công tác đưa báo cáo cho Bác Lộc. Bác xin ghi lại vào hồ sơ Nonprofit của cơ quan IRCC coi như thành tích và mong chau Nam cũng biết được kết quả.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.