Hôm nay,  

Tác giả và tác phẩm

20/10/202300:00:00(Xem: 1617)

Logo cho fb
 
Hôm trước tôi có gợi nhớ kỷ niệm đã một lần diện kiến bác sĩ/thi sĩ Thái Can và sự ngạc nhiên của tôi khi liên tưởng tác giả với thi phẩm do ông khai sinh. Đó là hai thái cực, tương phản đến kinh ngạc nếu quen với nếp nghĩ, thi sĩ là chủng loại: … ru với gió / mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây… (Xuân Diệu)

Tôi quen biết khá nhiều văn nghệ sĩ, đủ thứ hạng: vang danh năm châu bốn biển, khiêm nhường quận lỵ làng xã, làng nhàng phường khóm, tổ dân phố. Đa phần không như tôi tưởng hồi còn trẻ, họ chả phải là những á thánh mà chỉ là những con người với đầy đủ cung bật tốt xấu. Có anh đóng rất tròn vai trò người chồng, người cha mẫu mực trong gia đình, có chú chân chỉ hạt bột, cơm nhà quà vợ và … sòng phẳng đến độ, trong mắt nhìn bạn bè, là những gã keo kiệt, xem cắc bạc như bánh xe bò, tính toán chi li từng tách cà phê, từng điếu thuốc.
 
Trong số những thi sĩ tôi có cơ hội quen biết, một người luôn làm tôi ngỡ ngàng. Đọc thơ anh tôi bắt gặp không thiếu các món ăn chơi, dọc ngang trời biển, gươm đàn nửa gánh giang sơn một chèo. Thế nhưng trong đời thường anh lại là một công bộc mẫn cán ở sở làm, một gia chủ cực kỳ xét nét, để ý từng đồng vợ chi tiêu, không rượu chè hút sách, không gái gú nhăng nhít, với bè bạn anh sòng phẳng đến khó tin, chưa bao giờ tôi thấy anh đãi ai một tách cà phê! Ngược lại cũng chưa bao giờ anh buộc ai trả tiền, dù chỉ một cái croissant. Có thuở tôi thường dông dài với bè bạn mỗi sáng ở các hàng quán, anh cũng có mặt, cũng hào hứng tán chuyện trên trời dưới đất, chuyện chính trị, thời sự, chuyện văn chương, nghệ thuật…, nhưng tuyệt đối giữ đúng nguyên tắc, chỉ ngồi tán phét, không ăn, không uống, dù một ly trà, lý do: chúng nó đãi mình, lần khác mình không đãi lại, kỳ (đó là quan điểm của anh qua lời vợ).

Một nhà văn thuộc hạng có tên tuổi tôi cũng quen, ngoài tài múa chữ, “đức” ăn và tham của anh ta ít ai theo kịp. Thường, anh ta vào casino một tuần tệ lắm hai lần, không phải để sát phạt mà là để… ăn! Chả là anh ta có cô em vợ sở hữu tấm nhan sắc như tài tử điện ảnh, có cuộc sống phóng túng, trên 30 vẫn không chịu lấy chồng, cặp bồ với một đại gia trùm địa địa ốc. Chàng này, như nàng, cũng mê đỏ đen, thường đánh lớn, vì thế có thẻ goldcard, ăn uống ngủ nghỉ đều free. Chúng ta đều biết các con bạc khi vừa bước vào cửa casino là sà ngay vào những bàn sát phạt, ẩm thực không màn, ông anh rể dùng thẻ goldcard của của cô em hoặc chàng đại gia mặc sức ăn uống toàn món ngon, rượu xịn: steak, heo sữa, vịt Bắc kinh, cua, tôm hùm, sò huyết…, rượu La Baume Saint Paul Chardonnay, Chateau Figeac Premier Grand Cru Classe… Nhìn mặt bàn ngổn ngang vỏ càng tôm cua, xương xẩu, chai lọ, ly đĩa tôi thầm ngạc nhiên tự hỏi, bụng dạ nào chứa hết lượng thức ăn đồ uống bề bộn thế kia!?

Có lần tôi cùng anh ta lên Los Angeles thăm một người bạn có vườn cây kiểng nổi tiếng khắp miền Nam Cali. Nhìn khu vườn bao la vô số cây ăn quả, mãng cầu, táo, nhãn, vải, bòn bon… sai trái, anh ta vội vàng vào nhà lấy một thùng giấy lớn rồi ra vườn chọn, hái mọi loại quả chất đầy thùng, tự nhiên như vườn nhà. Trông nét mặt chủ nhân tôi biết anh ta không vui. Đã đành chả đáng là bao, nhưng đánh chó phải nể chủ nhà, đâu thể mặc sức thu hoạch, xem chủ vườn như con số không! Vả, lương kỹ sư vi tính một năm gần 200.000 đô, thèm, bảo vợ tới chợ, bỏ ra vài chục đô, mặc sứa khuân về. Tôi lại băn khoăn tự hỏi, với bản chất phàm phu thế, làm sao anh ta sản sinh được những trang chữ óng ả, sâu sắc như đã?

Đọc tiểu sử các danh nhân trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, tôi bắt gặp không ít các thiên tài xem tiền bạc của cải nặng như đá tảng và có nhiều tật xấu: bài bạc, hút sách, ăn uống thô bỉ, tham lam, ích kỷ, tôn thờ vật chất không thua tín đồ sùng đạo. Điển hình như ông họa sĩ có bộ ria mép tựa ghi đông xe đạp đua trông lập dị và nghệ sĩ hết biết (Sanvador Dali) là một tay sùng bái tiền bạc đến mức bệnh hoạn; Văn hào Dostoieveski, một trong những cây cổ thụ của văn học Nga, ghiền cờ bạc và luôn nợ nần, ông viết ngày viết đêm cốt để lấy tiền trả nợ; một nhà lý luận phê bình An Nam, đường kim giảng viên của Đại học cộng đồng trong thành phố tôi đang ngụ cư, ngoài tiếng tăm do nhiều bài viết và tác phẩm in thành sách uyên bác, ông còn nổi tiếng bần tiện. Một cô học trò của ông mét với tôi, em chưa thấy ai như thầy X, liên hoan cuối năm, thầy mua hai hộp napkin, một thùng nước ngọt, bắt các trò chia nhau trả tiền lại.

Còn vô số những thiên tài khác của cả ta lẫn người, mà thói tật của họ người bình thường không thể không lắc đầu ngao ngán!

Nói chung, đó là những nhân cách bất toàn, nếu nhìn bằng cái nhìn khắc khe thường tình.

Từ đó tôi nhận ra, không thể đồng hóa tài năng của một nghệ sĩ với con người thật ngoài đời. Khi đến với một bức tranh, một bài thơ, một truyện ngắn, một truyện dài, một ca khúc, một biên khảo…, chúng ta chỉ nên thẩm định giá trị của tác phẩm qua những trang chữ. Không nên để đời tư tác giả chen vào, sẽ ít nhiều lệch lạc. Nghệ sĩ cũng chỉ là con người như chúng ta, tốt, xấu, sang, hèn, tiểu nhân, bần tiện, hào sảng, trượng phu có đủ, chuyện “thường ngày ở huyện” thôi, không vì thế mà chúng ta không trân trọng những đóng góp của họ cho cuộc đời. Nhờ họ, cõi người sẽ thi vị hơn, phong phú hơn, đáng sống hơn.

Kết luận khách quan: đừng bao giờ đánh đồng tác phẩm với người sáng tạo ra nó.
                                                                                                                          
Khánh Trường
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Một anh bạn học cũ, gốc dân Quảng Ngãi (*), mới lãnh lương dạy kèm mấy giờ Anh ngữ, có nhã ý mời tôi đi ăn một món đặc sản quê anh. Ngại cho túi tiền eo hẹp của bạn, tôi từ chối thì anh nói ngay “Rẻ thôi mà!”. Cái quán xập xệ nằm ở đầu đường Bình Giả, Tân Bình. Chị chủ quán có vẻ trầm lặng, khép kín, không đon đả chuyện trò với khách, nhưng quán của chị khá gây ấn tượng là mấy chữ “Don Quảng Ngãi” được ghi dõng dạc, to nét trên tấm bảng lớn treo trước quán. Rồi hầu như để cho đồng bộ, bên trong quán lại có thêm hai cái bảng khác quảng cáo “Bia Dung Quất – Bia Quảng”. Và, rõ ràng là khiêm tốn hơn, một tấm bảng khác nữa ghi mấy chữ “Cháo gà, vịt – Tiết canh – Hủ tíu”, nét nhỏ hơn nhiều so với chữ “Don Quảng Ngãi”
Trước đây tôi đã viết bài phiếm Cao Nhơn, Nhơn Trị từ thành ngữ “Cao nhân tất hữu cao nhân trị” ghi vài nhân vật ngày xưa kiến thức rộng, giỏi văn chương nên tự phụ “mục hạ vô nhân” nhưng người xưa cho rằng “Nhất sơn hoàn hữu nhất sơn cao” (Núi cao còn có núi cao hơn) để nói về con người suy ngẫm. Vì vậy chuyện “sửa lưng” nói nôm na nhẹ nhàng hơn “phản pháo, đá giò lái” giữa hai nhân vật qua lời nói hay hành động. Người xưa sửa lưng không những chỉ người có quyền thế sửa lưng người thất thế mà ngược lại…
Trong cuộc sống của chúng ta cũng thường gặp phải bao chuyện xảy ra họa (rủi ro) và phúc (may mắn). Khi có người bị họa thì lấy thành ngữ “Tái ông thất mã” nghĩa Hán Việt: Tái là “cửa ải”, Ông là “ông lão, ông già”, Tái ông là “ông già sống gần biên ải” ám chỉ khi người gặp họa trước thì may mắn được phúc sau. Thông thường thì thành ngữ nầy chí với tự bản thân để an ủi. Trong Tự Điển Hán Nôm thì phúc và phước viết giống nhau. Theo cách gọi miền Bắc là phúc, Trung và Nam là phước. Với phước, họa thì khôn lường được. Câu nói Lưu Hướng trong Thuyết Uyển “Phúc bất trùng chí, họa tất trùng lai”, phúc chỉ may mắn một lần, họa thì liên miên. Hay “Phúc vô song chí, họa bất đơn hành”.
“Vắng chủ nhà gà vọc niêu tôm. Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm”: Khi không có người chỉ huy, kẻ xấu làm bậy. “Gà tức nhau vì tiếng gáy”: Tính ganh đua, đố kỵ, không chịu kém người khác. “Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng”: Cậy thế ỷ lại, bắt nạt người khác. “Khôn ngoan đối đáp người ngoài. Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”: Khuyên bản thân có bản lãnh thì ra ngoài xã hội, anh chị em trong nhà nên đoàn kết, gắn bó với nhau cùng nghĩa tương tự như “Gà nhà lại bới bếp nhà”: Chê cùng phe cánh lại phá hoại lẫn nhau. “Gà què ăn quẩn cối xay”: Chê những người không có ý chí. “Học như gà đá vách”: Chê những người học kém. “Lép bép như gà mổ tép”: Chê người ngồi lê mách lẻo. “Lờ đờ như gà ban hôm”: Quáng gà, chê người chậm chạp, không hoạt bát
Câu nói để đời của TT Nguyễn Văn Thiệu: “Làm kẻ thù của Mỹ thì dễ, làm bạn với Mỹ thì rất khó”. Làm kẻ thù với Mỹ chỉ trực tiếp đối đầu còn làm bạn với Mỹ phải chấp nhận yêu sách, quyền lợi của Mỹ… nếu không sẽ bị “đá giò lái, đâm sau lưng” và có lúc bị bán đứng đất nước!
Tuổi 18 có thực sự là ngưỡng cửa của trưởng thành? Không ai lớn lên giống ai, và hành trình trưởng thành cũng chẳng thể đo đếm bằng một con số. Hầu hết chúng ta đều quen thuộc với cột mốc 18 tuổi – độ tuổi mà luật pháp nhiều nơi, bao gồm Hoa Kỳ, công nhận một cá nhân chính thức bước vào tuổi trưởng thành và phải chịu trách nhiệm hình sự như người lớn. Thế nhưng, câu chuyện không chỉ dừng lại ở đó.
Tình hình thế giới hình như đang rối lung tung, náo loạn như từ khi tổng thống Mỹ nhậm chức nhiệm kỳ II. Ông ở ngôi mới được hơn 100 ngày chút xíu, mà nhiều rắc rối quá, đối ngoại thì như mỗi ngày ông đưa ra những quyết định trừng phạt thế giới về kinh tế và thương mại bằng cách tăng thuế vào các hàng hóa của bất kỳ quốc gia nào nhập khẩu và Hoa Kỳ từ 10 đế 50% và hơn thế nữa.
Thông thường, sau một ngày dài bận rộn, ai cũng nghĩ rằng đến khi đặt lưng xuống giường thì cơ thể sẽ mệt mỏi rã rời. Thế nhưng đôi khi, điều ngược lại lại xảy ra: thay vì cảm thấy mệt và buồn ngủ, chúng ta lại bất ngờ cảm thấy tỉnh như sáo, tràn đầy năng lượng, trằn trọc mãi chẳng thể nào chợp mắt.
Bộ đồ lòng dĩ nhiên gồm có…lòng. Nhưng lòng lại chia ra nhiều loại: lòng non, phèo, lòng già, khố linh. Khố linh là phần cuối của lòng già, ăn rất giòn, béo vì có lớp mỡ bên trong. Đó là điểm cộng của khố linh. Điểm trừ là khố linh rất hôi, có lẽ đây là lý do có chữ “khố” nằm vùng ở đây. Bàn ngang một chút: lòng còn chỉ “lòng dạ”, một từ không dính dáng chi tới chuyện ngon hay dở. Nghĩa bóng của “lòng dạ” chỉ liên quan tới con người, còn bò heo gà thì chỉ có một nghĩa. Ngoài lòng, bộ đồ lòng còn bao gồm tim, gan, bao tử, dồi trường. Dồi trường chỉ có ở heo nái. Tùy theo tuổi heo, dồi trường to hay nhỏ. Loại ngon nhất là dồi trường của heo nái đẻ hai hoặc ba lứa. Nhưng ít thực khách biết chuyện này nên cứ đòi dồi trường to, vừa đắt vừa không ngon.
Hãy tưởng tượng quý vị đang đứng ngay cạnh xác tàu Titanic huyền thoại, chậm rãi dạo quanh một vòng và chiêm ngưỡng kích thước đồ sộ của con tàu. Quý vị có thể ghé vào phòng chứa lò hơi (boiler rooms), ngắm nghía các bảng điều khiển, thậm chí nhìn thấy số ID 401 của tàu được khắc trên cánh chân vịt. Những dải nhũ xốp gỉ sét (rusticles) lặng lẽ bám quanh thân tàu. Rải rác trên mặt đất là những mảnh kim loại đã biến dạng và đồ đạc cá nhân của những nạn nhân xấu số trong thảm kịch năm xưa.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.