Imre Kertész
Tôi phải bắt đầu bằng một lời thú nhận. Một lời thú nhận lạ kỳ, có thể, nhưng mà là chân thiệt. Từ lúc bước lên phi cơ làm chuyến đi tới đây để nhận giải Nobel văn chương năm này, tôi có cảm giác, có một cái nhìn sau lưng, của một kẻ thản nhiên theo dõi. Ngay cả vào giây phút trang trọng như lúc này, ở nơi nhĩ mục quan chiêm, tôi cảm thấy mình gần gụi với quan sát viên điềm tĩnh đó, hơn là với con người nhà văn, mà tác phẩm đột nhiên được đọc trong cõi năm châu bốn bể. Và tôi chỉ mong rằng, biết đâu, nhờ dịp này, qua bài nói chuyện mà tôi có vinh dự đọc lên, sẽ giúp tôi rũ khỏi tình trạng nhập nhằng, và nhập được cả hai con người nói trên, vào làm một.
Vào lúc này, tôi vẫn khó mà hiểu được khoảng cách, tình trạng nan giải, mà tôi cảm thấy, giữa vinh danh, đời mình, và tác phẩm của mình. Có lẽ, tôi sống quá lâu dưới những chế độ độc tài, trong một môi trường thù nghịch, nếu nói về mặt tinh thần, và luôn xa lạ hờ hững, và thật khó mà đặt ra, và cũng thật là vô ích, phát triển điều gọi là một ý thức văn học phân minh, rạch ròi, một khi bạn sống trong một môi trường như thế. Ngoài ra, tứ bề bốn bên, người ta bảo cho tôi biết rằng, "đề tài" mà tôi đắm đuối ở trong đó, là cái không những xưa, đã bị vượt qua, mà còn chẳng còn thú vị gì nữa. Vì lý do đó, và cũng còn vì tôi vốn đã tin như vậy, tôi đành nói thẳng ra như vầy: tôi luôn luôn coi viết là chuyện rất đỗi riêng tư và hoàn toàn mang tính cá nhân.
Nói, rằng đây chỉ là chuyện riêng tư, không có nghĩa là bỏ qua tính nghiêm túc của nó, cho dù sự nghiêm túc này có vẻ tiếu lâm trong một thế giới mà chỉ những dối trá mới được coi là nghiêm túc. Ở đây, quan niệm thế giới là một thực tại khách quan, nó có đó mà chẳng cần tới chúng ta có hay không có, một quan niệm như vậy là một chân lý, định đề triết học. Cá nhân tôi, vào một ngày xuân đẹp trời năm 1955, tôi bất thình lình ngộ ra một điều là, chỉ có một thực tại, và thực tại đó, là tôi, cuộc đời của tôi, một món quà mỏng manh, phù du đó, cả hai đều bị những sức mạnh xa lạ, ngoại lai tóm lấy, quốc hữu hóa, nghiệm thu, và dsau đó, niêm phong, đóng dấu - và muốn lại lấy, là tôi phải đòi, từ con quái vật Moloch mà người ta gọi là "Lịch Sử", bởi vì chúng là của tôi, chỉ của tôi thôi, và tôi phải làm sao lấy lại cho được, theo một cách thức nào đó.
(còn tiếp)
Jennifer Tran chuyển ngữ.