Mỗ Gia
(LTS: Tác giả Mỗ Gia, vốn đóng góp nhiều bài cho mục Văn Nghệ của
Việt Báo Houston, lần này nói về hai vở nhạc kịch Carmen (của Bizet)
và Aida (Verdi). Đây là hai trong những tuồng thường được dàn dựng
trình diễn lại nhiều nhất kể từ khi chúng được viết ra. Ngay tại
Houston, mùa opera năm nay 2013-14 Carmen và Aida cũng được Houston Grand
Opera dàn dựng lại hoàn toàn mới (www.Houston GrandOpera.org). Bài viết
dựa theo tình tiết của cốt truyện giúp người đọc nắm được nội dung
lâm ly, hấp dẫn của hai vở nhạc kịch này.)*
Chẳng có gì khác tiêu khiển nên coi tuồng. Tuồng đây là tuồng nàng
Carmen.
Mở màn nơi đồn lính hoang vu, đang kỳ thay gác đổi canh. Nàng thôn nữ
Micaela vạn dặm đem tin mẹ hiền đến chàng hạ sĩ José. Mẹ già như
chuối ba hương gửi gấm người thiếu nữ dịu hiền cho chàng trai phong
trần.
Ví phỏng cuộc đời bằng phẳng cả thì đến đây là đóng cửa hạ màn,
vô hậu trường ăn cháo vịt. Nhưng con tạo trớ trêu, vừa khi ấy thì
tiếng kẻng tan việc nổi lên từ hãng xì-gà bên cạnh. Hàng hàng lớp
lớp công nhân tuôn đến quảng trường ca vui mừng rỡ. Mà kìa nàng Carmen
đâu, sao bặt vô âm tín? A, nàng đây rồi! Lẳng lơ nàng cất tiếng ca trù
"Tình Yêu Là Con Chim Vùng Dậy" (L'Amour Est Un Oiseau Rebelle):
"Chàng yêu em, chưa chắc em yêu chàng; mà em yêu chàng thì chàng
coi chừng tánh mạng". Ngắt cánh hoa hồng nàng ném vào lòng
chàng Hạ Sĩ điển trai. Mọi người đều hỉ hả.
Nóng nẩy, cuồng nhiệt, nàng Carmen dây vào một vụ ẩu đả, bị
phú-lít bắt bỏ bót. Hạ Sĩ José được cắt cử phiên gác ngục canh
tù. Nàng Carmen uốn éo ca bài "Xê-ghế-đi-ra" (Seguedilla), kể
về đời sống phóng khoáng, ca múa vô tư lự của dân du mục. Nàng dụ dỗ
người Hạ Sĩ hiền lành buông tha cho con chim khỏi lồng.
Từ đó nàng gia nhập tập đoàn buôn lậu, ẩn nấp trong núi thẳm rừng
sâu. Một hôm nọ, nàng Carmen cùng các đồng lõa đón mừng người hùng
đấu bò anh dũng. Mặt đối mặt, lòng phải lòng, sự ngưỡng mộ biến
thành tình yêu nồng cháy.
Đây lại nói về phần chàng Hạ Sĩ. Sau khi bị hành phạt vì tội thả
tù, chàng băng rừng vượt suối tìm người trong mộng. Vì tình yêu
chàng giã từ quân ngũ, gia nhập giới bất lương.
Biết rằng người Hạ Sĩ yêu mình sẽ lên cơn cuồng dại, nàng Carmen vẫn
quyết ý đi tìm chàng đấu bò mình yêu. Bên vận động trường giữa
tiếng người hoan hô ầm ĩ, Hạ Sĩ José không cầm được cơn ghen tuông đâm
nàng Carmen một nhát dao chết tốt.
Ôi! Tình yêu phải chăng là lưỡi dao nhọn giết người? Nhưng không có nó
thì coi tuồng còn gì thú vị nữa!
* * *
Quang cảnh "chiến thắng" trong tuồng Aida do Houston Grand Opera
dàn dựng. (Hình HGO)
Lại sang đến tuồng Aida.
Xứ Ai-Cập, tướng quân Radames thầm dan díu với nàng Aida, người nô lệ
hầu hạ cho công chúa Amneris.
Chiến tranh bùng nổ. Ethiopia, cố quốc của nàng Aida, tấn công Ai-Cập.
Tướng quân Radames được tiến cử xuất binh dẹp loạn. Chàng mừng rỡ
quyết đem chiến thắng làm quà cho người yêu (!)
Công chúa Amneris cũng đem lòng thầm yêu trộm nhớ Radames. Nghi ngờ mối
tình giữa vị tướng quân và nàng nô lệ, Công chúa vờ tung tin người
hùng đã sa trường thọ tiễn. Trong nỗi kinh hoàng nàng Aida tỏ lộ mối
tình oan trái. Biết Aida là tình địch, Công chúa quyết lòng phục
hận.
Chiến thắng khải hoàn, trở về trong nhịp quân hành uy nghi, Radames
trình lên Hoàng Thượng đám tù binh bắt được. Ngang trái làm sao, cha
già bao năm xa cách của nàng Aida lại nằm trong đám tù binh nọ. Tướng
quân Radames vì người yêu mà cầu khẩn Hoàng Thượng tha tù. Đức Vua
chấp thuận nhưng vẫn giữ lại hai cha con nàng Aida. Và để tưởng
thưởng chiến công Đức Vua buộc Radames phải sánh hôn cùng Công chúa.
Đêm trước hôm cử hành hôn lễ, Radames lẻn đến thăm Aida trong cấm cung.
Qua cuộc đàm đạo mới hay cha nàng Aida chính là Quốc Vương xứ
Ethiopia. Tâm tình cảm xúc chàng lỡ miệng xì ra hết bí mật quốc
phòng. Công chúa Amneris cho người rình rập bắt được quả tang. Quốc
Vương Ethiopia thiệt mạng trong cuộc xô xát, còn nàng Aida thì cao phi
viễn tẩu.
Radames bị tước quân hàm, giam vào lãnh ngục. Công chúa tưởng chiếm
trọn người tình không ngờ lại hãm hại chàng. Nàng van xin Radames
chối bỏ Aida để cứu lấy mạng sống. Nhưng sống mà không có tình yêu
thì sống mà chi nữa chớ? Radames thà chịu tội hình chứ nhất quyết
không đổ lỗi cho Aida.
Trong ngôi mộ chôn sống người rai hùng lụy tình, nàng Aida thình lình
xuất hiện. Nghe tin người yêu bị hành hình nàng quyết ý cùng chàng
sang bên kia thế giới...
Mới hay ghen hờn mờ lý trí, ăn không được đạp đổ thì rồi ra cũng
chẳng lấy gì mà ăn.