Tôi vào làm việc ở Việt Báo khá trễ so với nhiều người trong tòa soạn, vì mãi cho đến 16 năm sau khi Việt Báo ra đời và đã trở thành là một trong số những tờ nhật báo Việt ngữ có tầm cỡ lớn ở hải ngoại.
Cơ duyên tôi vào làm ở Việt Báo cũng rất tình cờ. Một hôm vào tháng 4 năm 2008 anh Chủ Bút Việt Báo Phan Tấn Hải gọi cho tôi và hỏi tôi có muốn vào làm cho Việt Báo không, vì tòa soạn đang cần người. Tôi lúc đó đang thất nghiệp vì sau cơn bệnh đau cột sống kéo dài 2 năm mới vừa hồi phục, nên, dĩ nhiên là tôi đồng ý.
Nhận lời vào làm ở Việt Báo, đối với tôi vừa là cơ hội mà cũng là thách thức. Cơ hội, vì đang thất nghiệp mà có người cho việc làm thì còn gì quý bằng. Còn nữa, làm báo dù sao cũng là nghề sử dụng trí óc nhiều hơn chân tay, mà tôi vì bị đau cột sống nên không thể làm việc nặng nhọc bằng chân tay được. Tuy nhiên, tôi biết rất rõ đó là thách thức thật sự bởi vì tôi trước giờ chưa từng bước vào nghề báo chuyên nghiệp như thế. Dù trước đó rất lâu tôi đã hợp tác với nhiều tạp chí Phật Giáo hay các trang mạng toàn cầu, nhưng việc viết bài theo suy nghĩ và tùy cảm hứng cho tạp chí PG khác hẳn với việc làm nhật báo.
Điều này đã được chứng thực khi tôi thật sự vào làm cho Việt Báo. Từ lối suy nghĩ đến cách viết bài cho tạp chí và cho nhật báo khác nhau một trời một vực. Viết bài cho tạp chí hay cho các trang mạng thì lúc nào có cảm hứng mới viết, cứ thong thả suy tư rồi viết, không phải chạy đua với sự thúc bách của thời gian mỗi ngày. Ngược lại, viết bài hay làm tin cho nhật báo thì phải viết nhanh cho kịp thời gian tính và viết ngắn gọn cho vừa số trang và khổ báo.
Có người bạn của tôi từng nói đùa rằng làm nhật báo như ăn fast food còn viết văn như ăn cỗ. Một bên thì phải ăn đơn giản, nhanh và gọn như đánh giặc, đánh nhanh rút lẹ, còn một bên thì từ từ mà thưởng thức từng món.
Thực tế, trên đời chẳng có ai khờ dại gì mà mỗi ngày đều ăn fast food, bởi vì ngày nay đa phần mọi người đều biết nó rất có hại cho sức khỏe. Thí dụ mà người bạn của tôi đưa ra ở trên chỉ muốn nói rằng làm nhật báo thì phải nhanh, suy nghĩ nhanh, viết lách nhanh và ứng phó nhanh. Có điều là cách suy nghĩ và viết của người làm nhật báo như vậy lâu ngày sẽ ảnh hưởng đến lối suy tư và sáng tác văn học, nếu không muốn nói là sẽ thay đổi cách suy tư, sáng tạo và viết lách của người cầm bút.
Làm sao để có thể hóa giải được tác động của nghề làm nhật báo đối với đam mê sáng tác văn học về lâu về dài là điều tôi quan tâm.
Theo kinh nghiệm mà tôi học được trong thời gian làm ở Việt Báo, muốn hóa giải được vấn đề này thì có thể thực hiện hai điều: thay đổi tâm lý và cách suy nghĩ về nghề làm báo, và biết tạo thuận duyên để tìm nguồn sáng tạo.
Thay đổi tâm lý có thể thực hiện bằng nhiều cách. Thí dụ, suy nghĩ rằng nghề làm báo giúp cho mình không những cập nhật từng giờ, từng ngày thông tin trên toàn thế giới, mà còn giúp mình phát triển kiến thức về nhiều lãnh vực như đào luyện khả năng Việt ngữ và Anh ngữ, học hỏi thêm được nhiều kiến thức bổ ích về y khoa, khoa học, đời sống, lịch sử, v.v…Khi suy nghĩ được như thế, mình sẽ nhận ra rằng nghề làm báo rất hữu ích, không đáng chán mà còn đáng đam mê, không có tác động tiêu cực mà còn có ảnh hưởng tích cực đối với chuyện viết lách lâu dài.
Tạo thuận duyên để tìm nguồn sáng tạo như thế nào? Cái này thì hơi khó hơn việc thay đổi tâm lý vì nó mơ hồ, lãng đãng, chợt có chợt không, chợt hiện chợt biến, không cụ thể như đối tượng suy nghĩ để làm thay đổi tâm lý của nhà báo. Vì vậy, tìm nguồn sáng tạo trong nghề báo là khó khăn, bởi vì sự thúc bách của việc viết bài và làm tin có thể đẩy sự cảm hứng sáng tạo ra xa khỏi trái tim và đầu óc của nhà báo. Cho nên, người làm báo phải rất bén nhạy để nắm lấy cơ hội cho việc tạo ra môi trường sáng tạo cho mình. Kinh nghiệm mà tôi học được từ nhà báo Phan Tấn Hải là cái đầu phải luôn luôn lạnh và cái tâm thì lúc nào cũng rỗng lặng. Cái đầu lạnh tức là chứng tỏ mình không bị căng thẳng đầu óc và thể xác. Cái tâm rỗng lặng chứng tỏ là cái tâm mình không bị vướng mắc vào bất cứ thứ gì. Hãy để cho mọi thứ đến rồi đi qua tâm như mây bay qua bầu trời, không chấp, không vướng. Làm được như vậy thì mọi sự kiện xảy ra chung quanh mình đều là những cái mới, những cái gây cảm hứng và thích thú và do vậy nó khai mở sự sáng tạo cho mình ở mọi nơi, mọi hoàn cảnh.
Việc này nói thì dễ nhưng không dễ làm. Căng thẳng đầu óc trong công việc mỗi ngày là hiện tượng phổ quát trên khắp thế giới ngày nay. Muốn giảm căng thẳng đầu óc thì có nhiều cách. Chẳng hạn, một số đại công ty và cơ quan chính phủ ở Mỹ như Google, Facebook, các sở cứu hỏa, trường võ bị West Point, nhiều trường học đã và đang cho nhân viên thực tập Chánh niệm (Mindfulness) vào mỗi sáng trước khi bắt tay vào làm việc. Đối với tôi, chuyện giảm căng thẳng không khó, bởi vì từ nhỏ tôi đã thực tập thiền và đọc kinh sách Phật để học cách chuyển hóa tâm. Và chính điều này cũng giúp tôi làm cho cái tâm của mình rỗng lặng một cách dễ dàng.
Nhờ đọc kinh sách Phật tôi còn hiểu rằng mình không thể biến nghề làm báo thành môi trường để tạo nghiệp. Nên đối với tôi, mỗi lời mỗi chữ đều được viết ra trong cái tâm tỉnh thức và bình an. Trước sự bùng nổ của mạng truyền thông xã hội và đặc biệt từ cuộc tổng tuyển cử năm 2020 ở Mỹ, tình trạng thông tin đã trở nên rối bời, hỗn loạn, thật giả khó phân. Nhà báo trong thời đại này nếu không tỉnh thức, không bình tĩnh, không sáng suốt thì rất dễ bị rơi vào vòng xoáy của cuộc khủng hoảng truyền thông tệ hại chưa từng thấy từ trước tới nay. Rất may, Việt Báo đã có thể đứng vững trong cơn lốc đen tối thật-giả, thị-phi của thế giới truyền thông hiện đại.
Tôi vào làm ở Việt Báo thì cũng là thời điểm mạng truyền thông xã hội đã bùng nổ đến giai kỳ cao điểm. Từ đầu thiên niên kỷ thứ ba, thời đại tin học phát triển bùng vỡ cùng lúc với các trang báo mạng xuất hiện khắp nơi cũng đánh dấu khúc quanh thoái trào của cộng đồng báo giấy trên toàn thế giới. Thêm vào đó là cuộc đại khủng hoảng tài chánh và kinh tế toàn cầu bắt đầu vào năm 2008 trở đi, mà trong đó nước Mỹ cũng là nạn nhân đã khiến cho những tờ báo lớn như New York Times, Los Angles Times, Wall Street Journal, Washington Post và ngay cả tờ báo giấy có uy tín tại Quận Cam là Orange County Register đã bị ảnh hưởng nặng nề, vì quảng cáo sút giảm nên phải cắt giảm số lượng báo phát hành, giảm nhân viên, cắt ngân sách chi tiêu, v.v… Các tờ báo giấy tiếng Việt ở hải ngoại cũng bị ảnh hưởng theo. Việt Báo cũng không ngoại lệ. Trong bối cảnh đó, sự tồn tại của Việt Báo cho đến ngày nay có thể nói là nỗ lực không dễ dàng chút nào cộng với sự may mắn nhờ vào sự thương mến của độc giả gần xa để kinh lịch đoạn đường khó khăn chung của làng báo giấy trên thế giới.
Làm ở Việt Báo tôi đã học được rất nhiều điều từ kiến thức và kinh nghiệm làm báo đến cách xử thế với người với việc, cách đối phó với những chướng duyên ngoại tại. Tôi học được từ anh Trần Dạ Từ, chị Nhã Ca, anh Phan Tấn Hải rất nhiều điều bổ ích. Tôi học được ở các bạn trong tòa soạn Việt Báo cách thương yêu, hiểu biết và cảm thông nhau. Tôi học được ở Việt Báo thái độ và lập trường tránh xa sự chỉ trích, công kích, phỉ báng, tấn công cá nhân, đoàn thể hay tổ chức trong cộng đồng người Việt. Đó là thái độ và lập trường mang đầy thiện ý và tính xây dựng cho sự đoàn kết trong cộng đồng. Tất nhiên, cũng có người không thích thái độ và lập trường như vậy. Nhưng một cách khách quan, thì nó góp phần không nhỏ cho sự đoàn kết trong cộng đồng người Việt tị nạn ngày càng phát triển nhưng cũng ngày càng bị phân hóa. Trong khi chính quyền cộng sản Việt Nam chắc chắn không muốn có một cộng đồng người Việt tị nạn cộng sản đoàn kết và vững mạnh để chống cộng và chính quyền cũng có thể đã có nhiều nỗ lực để gây chia rẽ trong cộng đồng, thái độ và lập trường xây dựng tránh tạo thêm phân hóa trong cộng đồng của Việt Báo đã phần nào vô hiệu hóa chủ trương của nhà nước độc tài CSVN.
Khi nói đến Việt Báo có lẽ nhiều người nhớ tới chương trình văn học Viết Về Nước Mỹ (Writing on America). Cho đến nay, Chương Trình Viết Về Nước Mỹ đã bước sang năm thứ 23, với hàng chục bộ sách Viết Về Nước Mỹ đã được xuất bản, hàng ngàn người viết, hàng chục ngàn bài viết, và hàng triệu người đọc trên báo giấy và báo mạng Việt Báo. Chương trình này cũng đã được Quốc Hội Liên Bang Hoa Kỳ vinh danh và sách Viết Về Nước Mỹ đã được lưu trữ tại Thư Viện Quốc Hội Mỹ. Mỗi năm, từ năm khởi đầu 2000 đến nay, trừ năm 2020 vì đại dịch Covid-19, lễ trao giải thưởng Viết Về Nước Mỹ là dịp họp mặt của tác giả và độc giả Viết Về Nước Mỹ trong không khí nhộn nhịp và vui vẻ. Đây là chương trình văn học tiếng Việt có tuổi thọ lâu dài ở hải ngoại. Đây cũng là chương trình được nhiều người đọc từ trong nước.
Làm ở Việt Báo tôi có nhiều kỷ niệm vui, đẹp đáng nhớ. Chẳng hạn, các cuộc phỏng vấn và làm tin về những sự kiện như Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 14 đến thuyết giảng tại Long Beach vào ngày 20 tháng 4 năm 2012 và Đại Học UC Irvine vào đầu tháng 7 năm 2015; Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama đến nói chuyện trong buổi town hall meeting tại thành phố Costa Mesa vào ngày 21 tháng 3 năm 2009; hoặc buổi vận động tranh cử tổng thống của Ngoại Trưởng Hillary Clinton tại Westminster vào ngày 3 tháng 6 năm 2016.
Tôi còn nhớ rất rõ, khi tham dự buổi họp báo của Đức Đạt Lai Lạt Ma tại Hội Trường Long Beach Arena dành cho làng báo Việt ngữ, tôi ngồi cách ngài chỉ có hai dãy ghế. Đó là lần đầu tiên tôi gặp ngài bằng xương bằng thịt và ở khoảng cách gần nhất. Ngài trông rất bình dị và từ bi, cũng rất nhanh nhẹn và minh mẫn. Khi có ký giả hỏi là ngài có dự định đến thăm Việt Nam hay không, thì ngài trả lời rằng nếu được chính quyền VN mời thì ngài sẽ đi. Nhưng chính quyền CSVN làm sao dám mời ngài đến khi chưa được phép của Trung Quốc! Trước đó vài giờ, tôi có tham dự trong hội trường lớn cũng tại Long Beach Arena, với nhiều ngàn người có mặt để lắng nghe Đức Đạt Lai Lạt Ma giảng pháp. Ngài giảng về Bát Nhã Tâm Kinh và có lúc ngài đã dẫn giải cả lý Tánh Không trong Trung Luận của Bồ Tát Long Thọ.
Ba mươi năm đối với đời người thì mới chỉ ở cái tuổi mà đức Khổng Tử gọi là “tam thập nhi lập,” tức là ở tuổi ba mươi thì người ta có thể tự đứng vững, tự lập cả về quan điểm, lập trường và sự nghiệp. Người ta khó có thể so sánh ba mươi năm của một tờ báo với ba mươi năm của một đời người. Một người trung bình ngày nay có thể sống tới tám chín mươi tuổi. Nhưng ai biết được một tờ báo có tuổi thọ là bao nhiêu. Có nhiều tờ báo sống trên một trăm bảy mươi tuổi, như tờ New York Times xuất bản lần đầu vào năm 1851 tính đến nay năm 2022 là đã 171 năm, cũng có nhiều tờ báo chỉ sống vài tháng hay vài năm.
Phẩm chất, vai trò, thành quả và ảnh hưởng của tờ báo đối với xã hội là điều đáng nói. Cần đặt Việt Báo vào đúng bối cảnh lịch sử của cộng đồng người Việt tị nạn tại Mỹ trong thời kỳ đầu xây dựng và sau đó phát triển để duy trì những nét đặc trưng của nền văn hóa dân tộc mà người Việt tị nạn mang theo, trong đó có tiếng Việt để thấy vai trò và phần đóng góp của Việt Báo cho cộng đồng, và cũng là cho xã hội.
Việt Báo vẫn đang và sẽ tiếp tục đóng vai trò một cơ quan truyền thông báo chí và góp phần bảo vệ và phát huy nền văn hóa dân tộc Việt Nam tại xứ Cờ Hoa.
Chúc mừng Việt Báo tròn ba mươi tuổi.
Huỳnh Kim Quang
Gửi ý kiến của bạn
