Như ta đều biết họ Nguyễn là họ có từ thời Lạc Việt, thời của con cháu các vua Hùng. Theo dòng thời gian, để dễ phân biệt giữa nam và nữ thì nam lót chữ văn, nữ lót chữ thị. Nghe xưng tên Nguyễn Văn A, Nguyễn thị B ta biết ngay đó là người Việt Nam. Tuy nhiên, gia tộc họ Nguyễn có nhiều hệ phái, nhiều chi, nhiều nhánh… Thí dụ họ Nguyễn Phúc (như Nguyễn Phúc Luân, Nguyễn Phúc Ánh, Nguyễn Phúc Bảo Long) là dòng hoàng phái. Lùi sâu trong quá khứ, theo sử liệu có gia tộc Nguyễn Đình, là một trong những dòng họ hiển hách dưới triều nhà Lê, đặc biệt là trong lĩnh vực võ nghiệp.
Có điều, dòng họ Nguyễn Đình vinh hiển bậc nhất ra sao, võ nghiệp uy danh như thế nào là chuyện của năm, sáu trăm năm trước. Ngày nay, gần gũi hơn, dưới thời Pháp thuộc ở Ba Tri (Bến Tre) có một bậc Nho gia tiết tháo họ Nguyễn Đình là nhà giáo mù Nguyễn Đình Chiểu, tức cụ Đồ Chiểu, nổi tiếng là người chống thực dân Pháp và là một bậc thức giả hay chữ. Lòng yêu nước và văn tài của cụ Đồ Chiểu với các tác phẩm như Lục Vân Tiên ca ngợi chính nghĩa, đề cao chữ hiếu, Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc, truy điệu các nghĩa sĩ gốc nông dân Cần Giuộc hy sinh trong những trận đánh chống thực dân Pháp, Ngư Tiều Vấn Đáp….làm cho lịch sử nước Việt trở nên sinh động hẳn lên.
Nhưng cá nhân tôi cũng chẳng cần tìm hiểu dòng họ Nguyễn Đình ở đâu cho xa mà ngay trong thời đại này, xã hội này, ngay trước mắt ta, gần gũi với ta hằng ngày. Đó là nhà văn Nguyễn Đình Toàn của thập niên 1960, tác giả của 17 tác phẩm đã xuất bản gồm tiểu thuyết, truyện dài, truyện ngắn, bút ký, thơ và kịch, trong đó tác phẩm Áo Mơ Phai đoạt giải Văn Học Nghệ Thuật của VNCH năm 1973.
Sau ngày mất nước, sách của Nguyễn Đình Toàn bị xếp vào loại văn hóa đồi trụy, tất cả đều bị tịch thu và đốt sạch, trong đó tác phẩm Áo Mơ Phai đã đưa ông đi tù "cải tạo". Khi nhà văn được thả ra và khi chế độ trong nước thay đổi, họ xin tác giả cho phép được tái bản Áo Mơ Phai. Đây là chuyện bình thường có lợi cho độc giả trong nước.
Trở lại thập niên 1960, ngoài văn chương, ông còn có công trong việc phát triển nền tân nhạc miền Nam VN trên đài phát thanh Sài Gòn với chương trình "Nhạc Chủ Đề" vào mỗi tối thứ năm. Giới thưởng ngoạn văn học đều biết Nguyễn Đình Toàn là nhà văn nổi tiếng, nhưng hình như vào thời đó người ta "nghe" Nguyễn Đình Toàn nhiều hơn là "đọc" Nguyễn Đình Toàn. Bởi vì ngoài thơ văn, ông còn là một nhạc sĩ.
Thập niên 1960 chưa có TV, mỗi tối quần chúng thường lắng nghe trên đài phát thanh Sài Gòn nhiều chương trình ca nhạc qua Tiếng Tơ Đồng của nhạc sĩ Hoàng Trọng, Tiếng Nhạc Tâm Tình của Anh Ngọc, Mai Thảo, Tiếng Nói Dạ Lan – Người em gái hậu phương của Đại tá Trần Ngọc Huyến v.v… Tuy nhiên, chương trình "Nhạc Chủ Đề" vào mỗi tối thứ năm hàng tuần của nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn không kém phần ăn khách, đã lôi cuốn thính giả bằng một cung cách mới lạ qua giọng nói trầm ấm như lời thủ thỉ của Nguyễn Đình Toàn.
Từ chương trình Nhạc chủ đề qua lời giới thiệu như thơ, ông đã tạo nên một làn sóng ngưỡng mộ tài năng của ông với những ca khúc trữ tình, những bản tình ca quê hương giữa thời chinh chiến. Không riêng gì người nữ bị thu hút mà cả người nam, giới sinh viên học sinh, những người lính cũng bị giọng nói truyền cảm của Nguyễn Đình Toàn làm cho xao xuyến.
Năm 1998, vợ chồng nhà văn Nguyễn Đình Toàn được xuất cảnh sang Mỹ, định cư tại Quận Cam đến nay. Nói về chuyện "xuất ngoại" hầu như ai ra đi cũng phấn khởi, riêng nhà văn Nguyễn Đình Toàn thì tôi được biết trước khi lìa bỏ quê hương mình ông đã từng khổ sở, điêu đứng trước sự lựa chọn giữa ở và đi. Đi là bứng mình ra khỏi đất nước, như cái cây trồng trên đất mới dĩ nhiên sống được, nhưng trái sẽ chua nên ông vẫn tự nhận mình là người nghệ sĩ tạm trú trên đất khách quê người.
Trong Áo Mơ Phai, nhân vật nữ tên Lan đã một lần bỏ xứ (Hà Nội) di cư vào Nam:"Nàng mong đợi ngày đi để đi cho xong, cầu nguyện cho ngày khởi hành đừng đến vội, để còn được ở lại đây thêm nữa, ở lại Hà Nội, chia xẻ nỗi đau đớn của Hà Nội, sống với Hà Nội, chết với Hà Nội, rũ rượi với Hà Nội, rõ ràng là Hà Nội đang kiệt sức, những giọt mưa đọng trên các cành cây, những ngọn lá, chẳng khác Hà Nội khóc."
Áo Mơ Phai là một dự cảm chia lìa. Nguyễn Đình Toàn từng thổ lộ: " Tôi viết cuốn sách đó chỉ dựa trên những dự cảm đối với hoàn cảnh lịch sử cho một người chịu đựng hoàn cảnh lịch sử như chịu đựng sự đổi thay của thời tiết".
Nghe danh Nguyễn Đình Toàn từ hồi còn trong nước, nhưng mãi đến năm 2001, trong buổi triển lãm Chợ Sách Việt ở Quận Cam tôi mới gặp mặt nhà văn Nguyễn Đình Toàn và người bạn đời, chị Thu Hồng. Tôi ở xứ tuyết (Canada) ngót 40 năm, vào mùa đông trời đất lúc nào cũng lạnh lùng, tuyết giá nên tôi thèm nắng ấm. Qua Cali thấy Cali nắng đẹp tôi tíu tít xuýt xoa nhưng khi gặp chị Thu Hồng rồi thì nắng nào đẹp bằng nụ cười rạng rỡ trên gương mặt hồn nhiên của chị. Tôi thật lòng không nói quá đâu. Cũng tại Quận Cam, năm 2005, nhân buổi ra mắt tập nhạc và CD tình khúc PNT, tôi gặp lại tác giả Áo Mơ Phai. Năm 2006, Nguyễn Đình Toàn ra mắt tập Bông Hồng Tạ Ơn (I & II) viết về 190 Tác Giả & Ca Sĩ Việt Nam, trong đó tôi hân hạnh được ông nhắc tới và gởi tặng tôi hai tập bút ký này.
Khác với lời giới thiệu như thơ trong Nhạc chủ đề, tư tưởng nghệ thuật trong "Bông Hồng Tạ Ơn" mộc mạc, giản dị hơn khi ông viết về con người, cuộc đời và tác phẩm của những tác giả và nghệ sĩ Việt Nam:
"Đây không phải là cuốn sách nghiên cứu hay phê bình văn học, nghệ thuật. Mục đích của người viết nhắm chia xẻ chút hiểu biết, những gì còn nhớ được về các tác phẩm tác giả mình ưa thích, với những người có cùng cảm nghĩ, như một cách bày tỏ lòng ngưỡng mộ, lòng biết ơn, đối với những người đã dâng hiến những gì tốt đẹp nhất mình có thể làm ra được cho đất nước, nhờ đó, mọi người đã được thừa hưởng.
Phần khác, để các bạn trẻ sinh trưởng ở trong ngoài nước, không biết nhiều về Việt Nam, một lúc nào đó, muốn quay về tìm các tác giả trong nước, có thêm chút dấu vết, tài liệu…" (Nguyễn Đình Toàn).
Đến đây tôi mạn phép nói thêm điều này. Rằng ai cũng biết thời gian không từ nan bất kỳ một ai. Từ năm 2005 tôi gặp Nguyễn Đình Toàn trong buổi ra mắt sách của tôi tính đến nay chẵn chòi 15 năm. Vậy mà khi đọc bài viết của Nguyễn Đình Phượng Uyển, con gái của bố Nguyễn Đình Toàn đăng trên facebook có chua hình song thân của cô làm tôi giựt mình. Chị Thu Hồng không còn nhớ gì sao? Người bạn vong niên của tôi, nhà văn Nguyễn Đình Toàn già tới mức nếu không ghi chú tên tuổi thoạt nhìn tôi khó nhận ra. Rồi tôi hoang mang nghĩ không biết ông còn nhớ tôi không.
Nhà văn Nguyễn Đình Toàn sinh năm 1936 tại Gia Lâm, Bắc Ninh. Di cư vào Nam năm 1954, Nguyễn Đình Toàn bắt đầu viết văn, làm thơ và viết nhạc. Tiểu thuyết Chị Em Hải là tác phẩm đầu tay của ông, xuất bản năm 1961.. Từ đó đến nay, ngoài 17 tác phẩm văn chương đã xuất bản, ông còn cống hiến cho đời các nhạc phẩm Hiên Cúc Vàng, Tôi Muốn Nói Với Em, Mưa Trên Cây Hoàng Lan…
Cá nhân tôi, đọc truyện Nguyễn Đình Toàn từ lúc tôi bước vào năm đầu trung học đệ nhị cấp, có thể nói tôi chậm chân hơn những độc giả khác đến với tác giả Áo Mơ Phai.
Ghi chú:
Uyen Nguyen (*) Bố vẫn còn nhớ anh Tấn đầy đủ. Mới năm ngoái năm kia, khi anh và Nguyễn Đình Hiếu và một anh nữa ( U quên tên rồi ) tổ chức chương trình nhạc bên Mỹ, anh Hiếu có gửi cho U hình ảnh, video...U kể cho bố nghe, bố hỏi ngay " Có hát bài " Kính thưa thầy đây là bài chính tả của con....của PNT không? Bài đó hay." Nếu nói về dự cảm, " Đồng Cỏ" 1974, dự cảm về một cuộc bỏ chạy của người VN ra nước ngoài với những sắp xếp, toan tính, dùng giằng người đi , kẻ ở...y chang như những gì xảy ra sau 1975. Truyện này , bố đang viết ở dạng feuillerton , chưa kịp in thành sách thì thay đổi chế độ. Hỏi " Sao bố biết?" " Nhìn thấy những thứ xảy ra xung quanh, bố đoán được."
Phan Ni Tan Nghe Uyen Nguyen nói bố Toàn còn nhớ tới anh thì anh mừng quá. Bố Toàn có Uyển nối nghiệp văn thì hay lắm. Thật nhớ anh chị (anh quen gọi vậy) Thu Hồng-Nguyễn Đình Toàn. Cho anh gởi lời thăm hai ông bà mạnh giỏi. Anh thăm Uyển và gia đình nghe.
Uyen Nguyen Bố em còn mẫn tiệp. Nghe anh nói, tự nhiên nhớ bố mẹ. Hình như khách nào đến chơi nhà cũng nói bố mẹ Uyển ân cần, thân thiện. Đến bạn của con cái cũng thích ông bà già. Uyển sẽ gửi nguyên bài này cho cụ xem nhé. Chưa gặp anh ( "Tôi đã biết rằng")nhưng Uyển đã thuộc vài bài hát của anh Tấn từ 40 năm trước nhé và còn biết anh phổ 2 bài thơ của điêu khắc gia Trương Đình Quế nữa.
Phan Ni Tan Bố Toàn còn khỏe mạnh thì tốt quá. Những người cương trực và tài ba như "Áo Mơ Phai" phải mẫn tiệp luôn. Em nhớ cho anh thăm ông bà nghe. Ái chà chà! Em cũng biết bài hát xưa đó he, và còn biết phổ thơ Trương Đình Quế. Hồi đó anh hay lang thang qua Làng Báo chí Thủ Đức hát hò với mấy ông văn nghệ sĩ ở nhà TDQuế. Ông Quế phát họa anh lúc anh đờn hát ở nhà ổng. Thời gian trôi nhanh quá.
Uyen Nguyen Anh hay ghé bác Quế chơi, vậy mà chưa bao giờ đến nhà U Tiếc quá ! Bố quen anh Hiếu từ bác Quế, kể cả anh Ánh chị Oanh và sau này là Trần Quang Lộc. Từ từ các vị khách thân với bố mẹ U, đến chơi nhà hà rầm. Em thích " Vừa chớm nụ bông " từ khi bé tí, nhờ Nguyễn Đình Hiếu chép cho một bản. Muốn gặp tác giả ghê lắm nhưng người cứ như từ cõi xa xăm...Mà xa thật. 40 năm sau mới biết một chút về PNT.😄
Uyen Nguyen Cám ơn anh đã dành một tình cảm đặc biệt cho bố mẹ Phượng Uyển.
(*) Nguyễn Đình Phượng Uyển là con gái của nhà văn Nguyễn Đình Toàn.
Gửi ý kiến của bạn
