Những Chiếc Xe Bay Đã Gần Với Hiện Thực?

 

Đầu năm dương lịch nói về “giấc mơ bay” cũng là một đề tài thú vị. Con người ngày nay đã bay bổng không chỉ khắp địa cầu mà còn ra ngoài vũ trụ. Thế nhưng việc thiết kế những “cỗ máy biết bay” vẫn chưa dừng lại. Ở đây chỉ bàn đến một ứng dụng nhỏ, khá gần gũi với đời sống: những chiếc xe chạy trên đường phố có thêm khả năng bay thẳng lên không trung như trực thăng. Nghe đơn giản hơn nhiều so với máy bay, phi thuyền; nhưng việc phát triển “xe bay” dù đã được nhắc đến từ hơn một thập niên trước đến nay vẫn chưa thể thương mại hóa.

 

Một bài viết đăng trên CNBC Tech đã tổng quát hóa lại thị trường eVTOL (electric vertical take-off and landing vehicles- xe cất cánh và hạ cánh thẳng đứng chạy bằng điện, gọi tắt là xe bay) đang được các công ty Hoa Kỳ, Châu Âu, Châu Á phát triển. Đây là một thị trường mới đầy hứa hẹn. Theo JPMorgan, thị trường eVTOL có thể đạt giá trị 1 nghìn tỷ đô la vào năm 2040.

 

Một xe bay eVTOL có thể cất cánh và hạ cánh thẳng đứng. Nó được cung cấp năng lượng điện thay vì nhiên liệu xăng. Về mặt kỹ thuật, có nhiều thiết kế xe bay đang được thực hiện, với các công nghệ khác nhau. Sau đây là bốn thiết kế phổ biến nhất.

 

- "Máy bay trực thăng đa năng" (multicoper) hoạt động giống như một máy bay không người lái tiêu chuẩn. Chúng có nhiều cánh quạt để tạo lực nâng. Chúng rất hiệu quả trong quá trình cất cánh, hạ cánh, lơ lửng; nhưng vì không có cánh nên kém hiệu quả khi bay đường dài. Có thể ứng dụng hữu ích ở các khu vực đô thị.

 

- "Nâng và bay" (lift & cruise) kết hợp máy bay trực thăng đa năng với công nghệ máy bay thông thường, với cánh giúp có thể bay xa hơn. Nhưng để hai công nghệ này hoạt động cùng nhau, số lượng cánh quạt cần ít hơn và cánh cần ngắn hơn — khiến nó rất ồn.

 

- "Tiltrotor" là thiết kế xe bay có một hoặc nhiều rotor gắn trên một cánh có thể nghiêng lên và xuống.

 

- "Lực đẩy vectơ dẫn" (ducted vectored thrust), không có cánh quạt. Chúng sử dụng nhiều quạt tuabin điện được điều khiển riêng lẻ để đẩy xe lên không trung. Thiết kế này này yên tĩnh hơn và có thể bay xa hơn một cách hiệu quả, nhưng lại khá ngốn điện.

 

Nhiều công ty eVTOL đang hy vọng về một thế giới tương lai với xe bay trở thành một phần của việc di chuyển hàng ngày trong hoặc giữa các thành phố, với mức giá phải chăng.

 

eVTOL được quản lý như thế nào? Các cơ quan quản lý hàng không trên toàn thế giới chịu trách nhiệm đưa ra các quy tắc xung quanh eVTOL. Ở Châu Âu, đó là Cơ Quan An Toàn Hàng Không Liên Minh Châu Âu. Ở Hoa Kỳ, đó là Cục Hàng Không Liên Bang. Ở Trung Quốc, đó là Cục Hàng Không Dân Dụng Trung Quốc. Các cơ quan này đưa ra những quy tắc mà các nhà sản xuất eVTOL cần tuân thủ đáp ứng, trước khi có thể đưa vào hoạt động thương mại.

 

Tại Hoa Kỳ, một số chính quyền tiểu bang đã chuẩn bị cho sự xuất hiện của xe bay. Katie Hobbs, Thống Đốc Arizona, muốn tiểu bang này trở thành một trong những tiểu bang đầu tiên áp dụng xe bay và taxi bay. Bà đã chỉ đạo Cơ Quan Thương Mại Arizona bắt đầu thực hiện các bước đầu tiên để biến xe bay thành hiện thực.

 

Trong khi eVTOL đang được thử nghiệm, các nhà sản xuất hướng đến những ứng dụng thương mại trong tương lai. Một số nhắm đến khả năng eVTOL hoạt động trong thành phố như một phương tiện giao thông đô thị. Một số khác tìm cách sử dụng xe bay điện để di chuyển giữa các thành phố, có thể hỗ trợ hoặc thay thế các phương tiện di chuyển khác như xe hơi và xe lửa.

 

Để xe bay có thể hoạt động, nhiều cơ sở hạ tầng cần được xây dựng. Một cơ sở hạ tầng quan trọng được gọi là "vertiports", một loại sân bay trực thăng kết hợp với sân bay nhỏ, nơi những chiếc xe bay cất cánh và hạ cánh. Mặc dù một số người giàu có thể sở hữu xe bay điện riêng, nhưng nhiều khả năng chúng sẽ được vận hành theo dạng đội bay bởi một nhà điều hành, giống như các hãng hàng không.

 

Để có thể chính thức đưa vào sử dụng trong thực tiễn hàng ngày, xe bay cần phải vượt qua một số thách thức. Tuân thủ các quy định và đảm bảo an toàn là một trong những thách thức lớn. Tuy nhiên, một thách thức quan trọng không kém là sự chấp nhận của công chúng. Việc ứng dụng xe bay có thể bị kìm hãm nếu mọi người coi chúng là không an toàn; hoặc cảm thấy chúng quá đắt tiền để sử dụng.

 

Sau đây là một số công ty đang chế tạo các mẫu eVTOL tiến gần đến mục đích thương mại nhất. Nhìn chung, Trung Quốc có vẻ đang dẫn đầu trong lĩnh vực chế tạo xe bay.

 

- Alef Aeronautics: là một công ty chế tạo xe bay của Mỹ có trụ sở ở San Mateo, California, bắt đầu chế tạo thử nghiệm xe bay từ năm 2015. Alef Aeronautics chế tạo eVTOL vừa có thể lái trên đường và vừa có khả năng bay trên không. Khung gầm của xe rỗng, lắp ẩn một số cánh quạt. Một video trình diễn cách thức hoạt động cho thấy chiếc xe cất cánh theo chiều thẳng đứng và có thể bay nghiêng.

Jim Dukhovny, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Alef Aeronautics, đã trả lời phỏng vấn với CNBC Tech rằng nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, nếu có đủ tiền, luật pháp qui định không khắt khe hơn... công ty có kế hoạch bắt đầu sản xuất chiếc xe bay đầu tiên Model A vào cuối năm 2025. Hiện tại, khách hàng có thể đặt tiền cọc $150 để đặt hàng trước một chiếc Model A, có giá dự trù khoảng $300,000.

 

- Ehang: là một công ty Trung Quốc chuyên sản xuất máy bay không người lái chở khách được thiết kế để bay quanh các thành phố. Xe bay này trông giống một chiếc trực thăng nhỏ, có những cánh quạt lắp trên những cánh tay. EHang đã nhận được chứng nhận từ Cục Hàng Không Dân Dụng Trung Quốc cho phép bắt đầu sản xuất hàng loạt eVTOL. Chiếc xe bay chủ lực của EHang, EH26-S, có giá bán lẻ đề nghị là $410,000.

 

- Xpeng: Nhà sản xuất xe điện Trung Quốc Xpeng đã chia sẻ những video về xe bay ý tưởng từ ba năm qua. Nhưng nó chỉ hoàn thành chuyến bay công khai đầu tiên vào đầu tháng 11 năm 2024 tại Triển Lãm Hàng Không Và Vũ Trụ Quốc Tế Trung Quốc lần thứ 15. Khán giả theo dõi chiếc xe tiến về phía trước rồi cất cánh lên trời, bay lên theo đường xoắn ốc và nhiều động tác khác ở độ cao thấp. Người sáng lập XPENG, Zhao Deli, thông báo rằng một nhà máy sản xuất hiện đang được xây dựng, với kế hoạch sản xuất hàng loạt vào quý 3 năm 2025.

 

Sau khi xuất hiện thành công tại Triển Lãm Xe Hơi Tokyo, mẫu xe bay XPeng X2 đã khiến người xem Úc kinh ngạc khi trở thành một chiếc xe bay chạy điện hoàn chỉnh tại Triển Lãm Xe Điện Quốc tế Sydney. Là chiếc xe bay đầu tiên tại Úc, X2 hiện có thể được mua với giá khoảng 300,000 đô la Úc, tương đương 194,000 đô la Mỹ. Mặc dù có thể mua, nhưng việc lái X2 ở Úc không đơn giản. Vì là một chiếc xe bay, người lái phải có bằng phi công. Thêm nữa, Cơ Quan An Toàn Và Hàng Không Dân Dụng (CASA) vẫn chưa chấp thuận cho chính quyền địa phương sử dụng. Theo đối tác giao hàng của Xpeng tại Úc, TrueEV, tiến trình xin phép có thể mất thêm một năm nữa. XPeng X2 cũng đã có thể được đặt mua tại Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha.

 

Xpeng X2 có thể bay trong khoảng nửa giờ. Trông nó khá độc đáo với tám rô-to và động cơ riêng biệt bao quanh buồng lái hai chỗ ngồi.  Tầm bay dự kiến ​​của X2 là khoảng 46 dặm cho một lần sạc; tốc độ tối đa của nó là khoảng 80 dặm/giờ. Nó có trần bay tối đa 500 mét. X2 hiện tại là mẫu xe bay thế hệ thứ năm của Xpeng; và các mẫu xe kế tiếp sẽ tăng thời gian bay lên khoảng hai giờ. Toàn bộ chiếc xe bay này chỉ nặng chưa đến 800 pound khi không chở tải.

 

Theo Xpeng, điều thú vị là những người Úc bày tỏ sự quan tâm nhiều nhất đến X2 lại là những người nông dân, muốn sử dụng trực thăng trong hoạt động nông nghiệp. Các trường hợp sử dụng khác bao gồm các trường hợp vận chuyển khẩn cấp về y tế, giao hàng từ xa.

 

Một số chuyên gia cho rằng xe bay chạy điện là một ý tưởng tuyệt vời, nhưng có lẽ vẫn còn nhiều việc phải làm trong thời điểm hiện tại. Mặc dù công nghệ đã có nhiều tiến bộ, nhưng xe bay cần phải được kiểm chứng về an toàn, cần phải tăng thêm phạm vi di chuyển sau một lần sạc. Việc sản xuất những chiếc xe bay vừa thiết thực, vừa có giá cả phải chăng vẫn còn là một chặng đường dài. Với mức giá cao như hiện tại, việc xe bay được ứng dụng rộng rãi chắc chắn chưa khả thi. Chỉ có thời gian mới có thể trả lời liệu người mua có sẵn sàng đón nhận xe bay hay không.

 

Việt Báo biên dịch