Trong một cuộc thăm dò quốc gia mới diễn ra vào tuần này từ Đại học Quinnipiac, 67% người Mỹ ở tuổi trưởng thành cho biết họ nghĩ rằng nền dân chủ Hoa Kỳ đang “có nguy cơ sụp đổ”. Hồi tháng 1, theo Quinnipiac, 62% đảng viên Cộng hòa và 56% đảng viên Dân chủ đồng ý rằng nền dân chủ của Mỹ có nguy cơ sụp đổ. Trong cuộc thăm dò mới nhất, con số này bằng nhau: 69% đảng viên Cộng hòa và 69% đảng Dân chủ chia sẻ cùng một nỗi sợ hãi này.
Tờ “The Economist” tháng chín với tấm hình bìa tượng nữ thần tự do xoạc cẳng giữa hai cực đã không khỏi khiến nhiều người giật mình đặt câu hỏi “Liệu bà còn giữ được thăng bằng bao lâu nữa?” Tờ báo cũng đã thay chữ “The United States of America” bằng hàng chữ “The disunited State of America” phản ảnh tình hình chính trị phân cực, chia rẽ trong chính quyền và người dân Hoa Kỳ. 50 tiểu bang của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ từng là mô hình kiểu mẫu của nền dân chủ đã trở thành món ăn hàng ngày của đảng phái. Thay vì giải quyết các vấn đề địa phương, các chính trị gia tiểu bang đang chiến đấu trong một cuộc chiến văn hóa quốc gia về các vấn đề từ phá thai, quyền sở hữu súng, quyền đi bầu, cho tới vấn đề của người chuyển giới trong thể thao.
Hai tiểu bang, hai trạng thái tâm trí rất khác nhau. Vào ngày 25 tháng 8, California đã cấm bán ô tô chạy bằng xăng từ năm 2035, một quyết định sẽ định hình lại ngành công nghiệp ô tô, giảm lượng khí thải carbon. Cùng ngày ở Texas, một đạo luật “kích hoạt” cấm phá thai ngay từ khi thụ thai, không có ngoại lệ đối với tội hiếp dâm hoặc loạn luân. Những kẻ phá thai phải đối mặt với án tù lên đến 99 năm.
Hai sự kiện này có vẻ không liên quan, nhưng chúng là triệu chứng của một xu hướng quan trọng. Washington, DC có thể bị bế tắc phần lớn, nhưng các bang đang đưa ra các chính sách với tốc độ tức giận đến chóng mặt. Về lý thuyết, đây không phải là điều xấu. Với 50 bang, Hoa Kỳ có 50 phòng thí nghiệm để kiểm tra chính sách nào hiệu quả và chính sách nào không. Mọi người có thể chọn nơi sinh sống và các công ty có thể chọn hoạt động ở những nơi mà chính sách của họ được phản ánh trong các quy tắc địa phương, như nhiều người đã làm trong thời kỳ đại dịch, thường chuyển đến các bang có ít hạn chế hơn. Mỗi bang có thể tự mình đánh đổi giữa sức nặng của thuế và sự rộng rãi của các dịch vụ công cộng. Bất kỳ bang nào cũng có thể học hỏi từ những bang hàng xóm có trường học hoặc quy định kinh doanh tốt hơn.
Tiếc thay, hình thức chủ nghĩa liên bang mang tính xây dựng này không phải là điều mà các chính trị gia tiểu bang đang theo đuổi ngày nay. Thay vào đó, họ đang chiến đấu với một cuộc chiến văn hóa quốc gia: kê đơn những gì có thể thảo luận trong lớp học, việc mua và mang súng dễ dàng như thế nào, những can thiệp y tế nào có thể được cung cấp cho thanh thiếu niên xác định là chuyển giới và những người nhập cư bất hợp pháp có quyền lợi gì, ai đi bầu và ai không được đi bầu... Những vấn đề như vậy khiến các đảng phái của cả hai bên phẫn nộ đặt hết sức lực vào, còn những việc sửa đường hoặc cải tiến chính sách thuế thì không màng tới.
Điều này là do 37 trong số 50 bang, nơi 3/4 người Mỹ sinh sống, được cai trị bởi một đảng duy nhất. Số tiểu bang mà một đảng kiểm soát cả hai nhánh lập pháp và hành pháp đã tăng gần gấp đôi trong 30 năm qua. Các tiểu bang độc đảng này đang tự tồn tại, khi những người chiến thắng vẽ lại bản đồ bầu cử để có lợi cho chính họ. Và các chính trị gia với những chỗ ngồi cực kỳ an toàn có những ưu đãi dễ dàng. Họ không lo lắng về việc thất bại trong một cuộc tổng tuyển cử, chỉ có một cuộc bầu cử sơ bộ, trong đó những người theo đảng phái cuồng nhiệt quyết định vì họ có động lực hơn để đi bầu. Và cách để thu hút những người cuồng đảng phái như vậy là tránh thỏa hiệp.
Từ đó sinh sôi nảy nở chủ nghĩa cực đoan. Ví dụ, hầu hết người dân Texas cho rằng luật phá thai mới của họ quá hà khắc, mặc dù phần lớn cũng cho rằng các quy tắc quốc gia cũ quá khoan dung. Nếu Texas không phải là một tiểu bang độc đảng, các nhà lập pháp tiểu bang có thể đã tìm ra một thỏa hiệp trung dung.
Cũng từ đó, một xung đột mâu thuẫn chính trị mới ra đời. Một số bang nhằm trừng phạt những người tìm cách phá thai hoặc phẫu thuật chuyển giới ở bang khác; những người khác cung cấp nơi trú ẩn giúp đỡ cho cùng một người. Các bang màu xanh khuyến khích các vụ kiện chống lại các tay súng; các bang đỏ kiện để ngăn California thiết lập các tiêu chuẩn khí thải của riêng mình. Đa số là biểu diễn. Để công khai quan điểm của mình rằng các bang màu xanh quá mềm mỏng với việc nhập cư bất hợp pháp, Thống đốc bang Texas Greg Abbott đã gửi một đoàn xe buýt chở người di cư đến New York. Nhưng sự tập trung không ngừng vào các cuộc tranh cãi quốc gia là nguyên nhân của sự xao lãng khỏi các vấn đề địa phương mà các chính trị gia tiểu bang được bầu để giải quyết. Thống đốc Ron DeSantis ở Florida, một ứng cử viên tổng thống có triển vọng đã công bố “Đạo luật Ngăn Tỉnh Thức” để hạn chế các thảo luận về chủng tộc trong lớp học; Trong số mười ví dụ vấn đề trong thông cáo báo chí của ông về đạo luật này, không một ví dụ nào đến từ Florida. Và tất cả những trận chiến này đều gây chia rẽ; tất cả đều đưa ra quan điểm rằng nước Mỹ màu đỏ và xanh không thể hòa hợp với nhau.
Nỗi lo lớn nhất là đảng phái có thể làm suy yếu nền dân chủ Mỹ. Nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa không thể thắng cử sơ bộ trừ khi họ tán thành "lời nói dối lớn" của Donald Trump rằng ông đã đánh bại Joe Biden vào năm 2020. Bất cứ điều gì xảy ra trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tháng 11, sự tranh giành như vậy có thể gia tăng. Nước Mỹ sẽ không xảy ra một cuộc nội chiến nữa như một số chuyên gia đang sốt sắng suy đoán, nhưng đất nước này đã phải chịu đựng bạo lực chính trị, và càng ngày càng có thể trở nên tồi tệ hơn.
Việt Báo tổng hợp
Nguồn: https://www.economist.com/leaders/2022/09/01/american-states-are-now-petri-dishes-of-polarisation?itm_source=parsely-api